Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Schipper naast Kok

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Schipper naast Kok

‘Machtigste man van Nederland’ treedt aan als secretaris-generaal op Algemene Zaken

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Mr. L. A. Geelhoed is deze week aangetreden als hoogste ambtenaar op het departement van de minister-president. Als Koks rechterhand en een van de weinigen die direct toegang tot het toren kamertje hebben, gaat hij -achter de schermen- een sleutelrol vervullen in het debat dat de politieke agenda de komende jaren zal domineren: de ruimtelijk-economische ordening van Nederland Distributie land. De tweede interesse van de neoliberaal top ambten aar, lid van de PvdA, betreft Europa, dat naar zijn mening niet verder moet integreren.

Ad Geelhoed (54) beweegt zich als een spin in het politieke web. Lang en mager, in driedelig grijs en met zijn onafscheidelijke pijp, staat hij in Den Haag bekend om zijn droge humor. „Is dit beleid of is erover nagedacht?”, is een bekend grapje waarvan Geelhoed de bron is. Hij geldt aan het Binnenhof echter vooral als de machtigste man van Nederland.

Het was Geelhoed die aan de vooravond van de kabinetsformatie van 1994 voor 20 miljard aan bezuinigingen pleitte. Het paarse kabinet nam dat pleidooi over. In diezelfde tijd schreef Geelhoed dat Nederland door asiel zoekers wordt overspoeld en dat dat veel te veel geld kost. Er kwamen direct maatregelen om de stroom te keren. Zijn nieuwste stokpaardje is de besteding van 110 miljard gulden aan infrastructurele projecten om de Nederlandse economie te versterken. Hij heeft dat paardje inmiddels in het Torentje van Kok weten te stallen.

Kok heeft het de ”Agenda 2000-plus” genoemd. Het zijn „houtskool schetsen” voor nieuwe wegen, spoorlijnen, haven uit breidingen, luchthavens en elektronische infrastructuur die Nederland moeten opstoten in de vaart der volken.

Geelhoed ging over dat soort zaken omdat hij enige functies bekleedde die onlosmakelijk („qualitate qua”) met zijn vorige baan, die van secretaris-géneraal (SG) op het ministerie van economische zaken, verbonden zijn. Als zodanig was hij sinds 1990 voorzitter van de Centrale Economische Commissie (CEC), een invloedrijke club van hoge ambtenaren die Nederland jaarlijks tot bezuinigingen oproept. Ook op Europees niveau had Geelhoed deze functie: hij zat al die tijd in het comité van topambtenaren dat het Europese economische beleid voorbereidt.

En wat vooral van belang is: hij was voorzitter van de Interdepartementale Commissie Economische Structuur versterking (ICES), de club met de breinen achter de toekomstige kaart van Nederland. In die functie heeft Geelhoed sterk bijgedragen aan de ideeën vorming van Kok, Wijers (Economische Zaken) en Jorritsma (Verkeer en Waterstaat) over de economische en ruimtelijke inrichting van Nederland in de komende eeuw.

Zeggenschap

Het opmerkelijke is dat Geelhoed zijn voorzitterschappen van CEC en ICES weliswaar niet meeneemt naar het departement van algemene zaken, maar dat hij van beide clubs wel lid blijft en dat hij aan een aantal projecten binnen het ICES bovendien wel als voorzitter verbonden blijft. Dat betekent dat beide invloedrijke commissies meer dan voorheen aan Algemene Zaken worden verbonden.

Met die strategische verandering wordt achter de fajade van de officiële politiek een belangrijk krachtenveld zichtbaar dat niet alleen voor de rest van deze kabinets periode, maar ook voor de volgende (als Kok in mei volgend jaar inderdaad de verkiezingen wint), onzichtbaar vanuit de achtergrond van dominante invloed op het regeringsbeleid zal zijn. Kok haalt Geelhoed naar Algemene Zaken omdat hij als eerste minister het beleid wil bepalen en deze briljante en invloedrijke ambtenaar daarbij goed kan vloed rijke ambtenaar daarbij goed kan gebruiken.

Met het aantrekken van deze top ambtenaar haalt Kok tegelijkertijd de zeggenschap over de besteding van al die miljarden voor de economische versterking van Nederland naar zich toe. Kok laat met deze zet zien dat hij zowel tactisch als strategisch tot een echt staatsman is uitgegroeid. Als Kok erin slaagt om Bolkestein volgend jaar te verslaan, tekent zich een scenario af waarin Kok versterkt uit de verkiezingen komt en als leider van een nieuw kabinet de touwtjes nog steviger in handen zal hebben.

Gereformeerd

Geelhoed stamt uit een (synodaal-)gereformeerd nest. Hij werd in 1942 geboren in Vught waar zijn vader beroeps militair- was. Zijn ouders hadden graag gezien dat hij dominee werd, maar Ad kreeg ruzie met de school leiding van het gereformeerd gymnasium in Kampen, verhuisde naar het gemeentelijk lyceum en onttrok zich steeds meer aan de orthodox- gereformeerde gemeenschap. Hij studeerde Europees en economisch recht in Utrecht. In die vakken zou hij later (van 1985 tot 1989) bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit worden.

Na zijn studie vertrok Geelhoed naar Luxemburg, waar hij medewerker bij het Europese Hof van Justitie werd. Daarna kwam hij al snel in het centrum van de politieke macht in Nederland terecht. Als jong raadadviseur op Justitie ging hij de stukken schrijven voor minister Van Agt. Over de arbeidskracht en prestaties van zijn mede ambtenaren raakte Geelhoed niet onder de indruk. Toen hij in 1989 als lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een stuk over de ambtenarij opstelde, gaf hij het advies om een kwart van alle ambtenaren op de ministeries te ontslaan. Het aantal ministeries mocht wat hem betreft gehalveerd worden. Van het ministerie van economische zaken, dat hij in een super ministerie had willen veranderen, werd hij een jaar later zelf baas.

Vacuüm

De ideeën wereld van PvdA’er Geel hoed speelt zich af in een ideologisch vacuüm. Hij is zonder meer als een pragmatische neoliberaal te typeren. „Je moet de sociaal-democratie herdefiniëren, wil je Geel hoed een sociaal-democraat kunnen noemen”, zegt een prominent PvdA-ideoloog als prof. De Beus. Dat Kok juist een krachtige persoonlijkheid als Geel hoed met uitgesproken neoliberale gedachten tot zijn belangrijkste adviseur heeft aangesteld, zegt iets over Koks eigen ideeën over de toekomst van Nederland en de koers die hij met de ambtelijke schipper Geelhoed wil gaan varen.

Markt werking en deregulering zijn Geel hoeds idealen. Hij haat de overleg economie, compromissen en belangengroepen. Hij vindt dat de verzorgingsstaat fors moet worden uitgekamd en dat veel meer aan de vrije markt moet worden overgelaten.

”Markt, markt, markt”, is zijn credo. Een kleine, maar sterke overheid dient besluiten te nemen en met straffe hand te regeren, zakelijk, zonder enige strop veiligheid (die door inspraak en overleg wordt veroorzaakt). Hij is bovendien een van de grote voorsprekers van de 24-uurs economie.

Het milieu en de ruimtelijke ordening doen er voor Geel hoed minder toe. In een recente bijeenkomst van de ICES (waarbij ook niet-ambtenaren aanwezig waren, zoals personen van de Sociaal Economische Raad en het Rathenau-Instituut) zei Geel hoed, volgens het uitgelekte schriftelijke verslag: „Prikkelend: als je 5 miljard gulden besteedt aan groene investeringen en aan goed flank er end ruimtelijke ordening beleid, dan kun je het geld net zo goed in de Noordzee gooien, want het doet weinig aan werkgelegenheid, bereikbaarheid en stedelijke problematiek”.

Europa

Geel hoed voert zijn pleidooien omdat hij van mening is dat alleen een gesaneerde en gemoderniseerde economie binnen de Europese Unie overeind kan blijven. In harmonisatie van de Europese economieën ziet Geel hoed niets. Die leidt slechts tot verstarring en een verzwakking van de Europese concurrentiepositie.

Geel hoed bepleitte begin dit jaar (in het bekende nieuwjaars artikel dat de secretaris- generaal van economische zaken jaarlijks in Economisch Statistische Berichten publiceert) voor meer „beleids concurrentie” tussen de lidstaten van de Unie. En Nederland kan die concurrentie alleen aan wanneer het de sociale zekerheid verder saneert en de arbeidsmarkt flexibeler maakt. Van traditionele denkbeelden moet Geel hoed niets hebben. Wendbaar en flexibel zijn voor hem de sleutelwoorden.

Dit artikel werd u aangeboden door: Reformatorisch Dagblad

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 april 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's

Schipper naast Kok

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 april 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's