Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Halve Belgen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Halve Belgen

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het zijn de meest zuidelijke Zeeuwen. Halve Belgen worden ze wel eens genoemd. En daar zit wat in. Zeeuws-Vlamingen: „Beetje bourgondisch, „beetje boers” en ze wonen „ontzaglijk afgelegen”. Let wel: de ene Zeeuws-Vlaming is de andere niet.

„Belgen, zo noemen we de mensen uit Zeeuws-Vlaanderen”, lacht snack verkoper Henk Lobbezoo van De Lekkere Hap in Kruiningen. De eettent staat op het terrein van de veerdienst die reizigers over de Westerschelde heen en weer vaart, naar Zeeuws-Vlaanderen en weer terug. Op de boot duikt een variant benaming op. „Patat- Belgen, dat krijgen we op school soms te horen”, zeggen een paar meisjes, afkomstig van het Calvijn College in Krabbendijke.

Zitten de zuidelijke Zeeuwen met dat imago in hun maag? „Ach”, vertolkt een ingewijde het gevoelen van veel Zeeuws- Vlamingen, „vanaf de overkant -kortweg Middelburg- kan nooit veel goeds komen. Om over de Randstad maar te zwijgen”.

Halve Belgen? Dat kun je wel stellen, vindt de burgemeester van het rooms-katholieke Hulst, mr. dr. A. Kessen. „Veel mensen zien de grens met België niet echt als een scheidslijn. De Franse staatsman Robert Schuman (groot voorstander van Europese eenwording, JV) heeft ooit gezegd dat grenzen niet meer dan littekens van de geschiedenis vormen”.

Ordelijk

Halve Belgen? „Kijk alleen al naar de samenwerking met de zuiderburen”, legt Kessen uit. „Op brand weer gebied bijvoorbeeld, of in de gezondheidszorg. Veel inwoners uit Hulst gaan in België naar de dokter, die is veel persoonlijker. In het project Euregio Scheldemond -9 miljoen gulden subsidie voor drie jaar- trekken Hollanders en Belgen samen op. Voorbeelden zijn de gezamenlijke aanleg van toeristische fietspaden en samenwerking tussen veilingen”.

Halve Belgen? „Veel Nederlanders zien Zeeuws-Vlaanderen als het laatste eiland van Nederland”, zegt sociaal-geograaf F. Thissen aan de Universtiteit van Amsterdam. Hij promoveerde in 1995 op de ontwikkeling van dorpen in Zeeland. „Het is absoluut niet zo dat de atmosfeer er puur Vlaams is”, vindt Thissen. „De Belgen zien Zeeuws-Vlaanderen als een stukje Nederland. Zo typeren ze de bebouwing echt Hollands, heel ordelijk”.

Lastig

Zeeuws-Vlaanderen (110.000 bewoners) is ver, vinden de meeste Nederlanders. Als je even niet oplet, sta je met één been in België, dat soort gedachten. „Toen ik vanuit Twente hiernaartoe kwam, had ik bij dit gebied een verre hoek in gedachten. Ik spreek bewust niet over een uithoek”, zegt P. P. van de Wijs, woordvoerder van chemie concern Dow Benelux in Terneuzen, met 2200 werknemers plus duizend Marbeids plaatsen bij toeleverings bedrijven het grootste bedrijf in Zeeuws-Vlaanderen. „Vergeet niet”, zegt Van de Wijs in zijn werkkamer in het hoofdkantoor van Dow, „dat je hier toch vlak bij grote steden als Antwerpen en Gent zit. Bovendien, in anderhalf uur ben je in Rotterdam”.

Ver? „Ontzaglijk verlacht W. Kolijn, voorzitter van de Zeeuwse SGP-statenfractie en sinds 1974 actie fin de politiek. „Als ik voor een vergadering in Utrecht moet zijn, hebben de mensen medelijden met me”. De afstand is een struikelblok, merkt ook bloemiste Petra de Footer uit Zaamslag. „Het is lastig om hier vertegenwoordigers naartoe te krijgen”.

Gevaarlijke route

Ver én conservatief Nog steeds staat de provincie, en dus ook Zeeuws-Vlaanderen, bij velen als behoudend te boek, merkt SGP’er Kolijn. „Een grote groep mensen ziet ons als protestantse provincie. Helaas is dat niet meer zo. Commissaris van de Koningin Van Gelder wilde destijds van het imago af dat Zeeland vijftig jaar achterloopt en zeer streng calvinistisch is. Daar is toen nog een rel over geweest. Wij van de SGP zeiden: Inderdaad is Zeeland niet meer een overwegend christelijke streek, maar die medaille heeft wel een paar keerzijden. Wij zouden als maatschappij geholpen zijn met de christelijke normen en waarden”.

Zeeuws-Vlaanderen is lekker Nederlands. Het waait weer eens. Bij een tankstation klapperen vlaggen. De twee baan sweg N61, tussen Terneuzen en Oostburg, vormt een van de hoofdwegen door het strakke polderland. De Zeeuwen zouden graag een weg verbreding izien, gelet op het vele vrachtverkeer dat gebruikmaakt van de route, die geldt als een van de meest gevaarlijke in Nederland.

Aan de kustzijde van Zeeuws-Vlaanderen kronkelen dijk weggetjes, nauwelijks berekend op tegenliggers. In menig plaatsje van het genre huisje-boompje- molentje is bij het ”hier begint- ons-dorp bord” een steenworp verder het ”hier-eindigt- ons-dorp-bord” al te zien. Horden toeristen weten de Noord zeekant van Zeeuws-Vlaanderen te vinden.

Zeeland, polderland, boeren land. „Ik hoor mensen soms zeggen dat een Zeeuw met zeven paarden uit de klei is getrokken”, lacht A. van der Linde in een autogarage in het westelijk gelegen Aarden burg. Van der Linde kan het niet deren dat Zeeuws-Vlaanderen als „een beetje boers” worden bestempeld. „Westerlingen”, filosofeert de inwoner, „zijn wat bespraakt er. Ze praten je onder de tafel. Van groot tot klein”.

Niet klagen

Zeeuws-Vlaanderen moet zich niet ach- teruit gezet voelen, benadrukt burgemeester Kessen van Hulst. „Ik hou niet van dat klagerige. Ik merk niet dat de Haagse politiek neerkijkt op deze regio. Ik heb nog nooit iets geproefd als zouden politici dit een achterlijk gebied vinden”.

Wel heeft Kessen de indruk dat Den Haag „niet al te hard loopt” voor de economische belangen van Zeeuws-Vlaanderen. „We hebben 25 jaar moeten vechten voor een Westerschelde-oeververbinding. Nu staat eindelijk vast dat er een tunnel naar de rest van Zeeland komt”.

„Maar ja, ik kan me ook wel voorstellen dat politiek Den Haag de voorrang geeft aan de verkeersproblemen in de Randstad, daar is electoraal meer eer te behalen. En het is niet meer dan normaal dat de meeste aandacht uitgaat naar het economische hart van Nederland”.

Ook SGP-staten lid Kolijn wil niet klagen over een gebrek aan belangstelling vanuit Den Haag. „Het is natuurlijk makkelijk om met de vinger naar de landelijke politiek te wijzen. Als ik kijk naar de belangstelling van mijn eigen partij, de SGP, voor Zeeuws-Vlaanderen, dan is die heel redelijk. SGP-kamerleden komen hier geregeld op bezoek. Niet alleen voor spreekbeurten, ook voor bedrijfs bezoeken”

Sociaal-geograaf Thissen wijst erop dat de Zeeuws-Vlamingen opmerkingen vanuit het westen vaak met een korrel zout nemen. „Als de Randstad het over het westen heeft, dan zeggen de Zeeuwen: Wij liggen nog westelijker. Dat is natuurlijk waar. Als je vanuit Re tranche ment, in het westen van Zeeuws-Vlaanderen, een rechte lijn naar boven trekt, dan kom je ter hoogte van de Randstad diep in de Noordzee terecht”. Zeeuws-Vlaanderen is -greep uit reacties- „prachtig, rustig, landelijk”, maar kent zorgen. Het Zeeuwse land vergrijst. De gemiddelde leeftijd is beduidend hoger dan in de rest van Nederland. Omdat de streek geen universitair onderwijs heeft, verlaten veel jongeren definitief de omgeving.

„Studerende jongeren uit deze omgeving doen vaak minachtend over hun geboortestreek”, zegt Petra de Footer, verkoopster in ’t Bloemen winkeltje in Zaamslag. „Studenten die elders gaan wonen, zeggen nogal eens: Het is in Zeeuws-Vlaanderen maar niks”.

Burgemeester Kessen: „Of dit een soort avondland wordt? Er komen steeds meer jonge bejaarden te wonen, maar dat wil niet zeggen dat het een uitgestorven gebied is. De werkloosheid is lager dan in de rest van Zeeland”.

Maar daar schuilt een addertje onder het gras, reageert sociaal-geograaf Thissen. „Als mensen in Zeeuws-Vlaanderen geen werk kunnen vinden, trekken ze nogal eens de streek uit. Bovendien tref je in Zeeuws-Vlaanderen een zwakke, eenzijdige arbeidsmarkt aan. Vrouwen komen hier maar moeilijk aan de slag”.

Kessens pogingen om de leegloop in Zeeuws-Vlaanderen tegen te gaan, haalden een paar jaar terug de publiciteit. De toenmalige burgemeester van Hontenisse beloofde iedere koper van bouwgrond een gratis tuinin richting van 5000 gulden. Reclame vliegtuigjes prezen de geneugten van de streek aan. „Dat was een succes”, blikt Kessen terug.

Op dit moment is het aantal vestigers en vertrek kers in Zeeuws-Vlaanderen ongeveer gelijk. De burgemeester blijft proberen om de mensen naar zijn stad te halen. „Binnenkort krijgen we vijfhonderd personeelschefs uit België op bezoek. Die laten we de voordelen zien van het woon klimaat in Hulst”.

Drugsprobleem

Hoewel Zeeuws-Vlaanderen „een behoorlijke bijdrage levert aan het bruto nationaal product, zijn er economische zorgen”, zegt SGP-staten lid Kolijn. Zo neemt chemie concern Dow Benelux, de economische spil, geen nieuw personeel aan. Het aantal arbeidsplaatsen krimpt.

Zorgen dus. Nog iets: het drugsprobleem in Terneuzen, met 35.000 inwoners de grootste plaats in Zeeuws-Vlaanderen. De coffeeshops in de binnenstad zijn veel Zeeuwen een doorn in het oog. De binnenstad ontvolkt. De zes andere gemeenten keren zich tegen het gedoog beleid van de havenstad. Frustraties alom.

„Je loopt het gevaar dat Terneuzen het imago van Zeeuws-Vlaanderen gaat bepalen. Buitenstaanders kunnen gaan denken: Het is daar allemaal één pot nat”, aldus Kessen, vurig voorstander van een „keiharde aanpak” van het drugsprobleem. Vorige week heeft de politie de grootste xtc-vangst ooit in Zeeland gedaan. In een auto van een 44-jarige inwoner van Axel werden 60.000 xtc-pillen aangetroffen.

Zeeuws-Vlaanderen is gemoedelijk. In een der dorpjes steekt een oude man zijn stok op. Als groet.

Volgende week zaterdag: beeldvorming rond de Achterhoek.


De ene Zeeuws-Vlaming is de andere niet

Wat de Zeeuws-Vlamingen bindt: een stukje chauvinisme en argwaan voor „de overkant”, Middelburg en de rest van ’t land dus. Wat hen scheidt: de kloof tussen Rome en Reformatie. En: „Ook hier heb je vogels van allerlei pluimage”.

SGP-staten lid W. Kolijn is geboren en getogen in Zeeuws- Vlaanderen. In zijn Terneuzense woonkamer haalt hij een dikke pil over de historie van Zeeland uit een respectabele boekenkast, waar op een van de bovenste planken een witte SGP-envelop uit de kleurtoon valt.

Je kunt Zeeuws-Vlaanderen wat betreft kerkelijke ligging in drie stukken verdelen, weet Kolijn. „Het land van Axel is vanouds protestants. Dan komt het land van Hulst, dat is een puur Vlaamse, rooms-katholieke stad. Het land van Cadzand, in de derde plaats, is ook protestants, maar dan liberaler van inslag”. De verschillen vinden hun oorsprong in onder meer de Tachtigjarige Oorlog en in de komst van de Hugenoten in 1685.

Taart 

Burgemeester Kessen van Hulst maakt ook een driedeling; recreatie in het westen, industrie in het midden, wonen in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen. Kessen was eerder de eerste man in Hontenisse, een noordelijker gemeente in Zeeuws-Vlaanderen. Hij kent zijn pappenheimers. En zij hem. Groot was zijn verbazing toen hij onlangs bij zijn vijftigste verjaardag een paginagrote felicitatie in een regionale krant onder ogen kreeg. „Goedemorgen Abraham, gefeliciteerd”, stond er met koeien letters. „Schitterend”, lacht Kessen in zijn kamer in het Hulst er stadhuis. „Op de ochtend van mijn verjaardag hebben we beneden in de hal taart gegeten en champagne gedronken. Met 130 man. Het leuke is dat de burgers er begrip voor hebben dat de serviceverlening op zo’n morgen wat vertraging oploopt”.

Mentaliteitsverschillen 

Verschillende bewoners wijzen op de mentaliteitsverschillen in Zeeuws-Vlaanderen. Bloemiste Petra de Footer uit Zaamslag: „Mensen in het westen, uit de vissersplaats Breskens bij voor beeld, zijn recht voor z’n raap. In Zaamslag praten de mensen meer achter je rug om. Ze zijn wat schijnheiliger”.

Typerend voor de Zeeuws-Vlaming is, aldus sociaal-geograaf Thissen, dat hij „vanuit het collectieve denkt”. „Duidelijk is dat is te zien in een film van Jos de Putter over Zeeuws-Vlaanderen. In de documentaire ”Het is een schone dag geweest” toont de filmer het laatste boeren jaar van zijn eigen vader. Op een gegeven moment vraagt de filmer aan vader: Wat vindt u daar nou persoonlijk van? De man zwijgt. Minutenlang. Uiteindelijk antwoordt vader: Hoe bedoel je, persoonlijk? Typerend. Voor een Zeeuws-Vlaming is niet belangrijk wat hij er zélf van vindt. Het is vanzelfsprekend dat je de dingen neemt zoals ze zijn”.


De Randstad groeit uit haar jasje. Steeds meer mensen trekken naar het midden van Nederland, zo blijkt uit recent onderzoek. Sommige regio's vallen wat uit de boot. Deze krant belicht in een korte serie de beeldvorming rond de rand van Nederland.

Vandaag: regio Zeeuws-Vlaanderen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Reformatorisch Dagblad

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 april 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's

Halve Belgen

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 april 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's