Amsterdamse School drukte stempel op Bergen
Gerenommeerde architecten bouwden stil duindorp uit tot levendige kunstenaarskolonie
Indrukwekkend is het aantal fraaie vooroorlogse panden dat in het Noord-Hollandse Bergen behouden bleef. Ze staan er langs lange lanen, te midden van bos en duin. Bergen koestert zijn karakter. Helaas doet goed voorbeeld niet altijd goed volgen.
Een stevige wind veroorzaakt in de bossen bij Bergen het geluid van aanstormende golven. Dat bereidt bezoekers alvast voor op de geluiden in Bergen aan Zee, de plaats die even verderop door burgemeester Van Reenen werd gesticht.
In Museum Kranenburgh is tot 12 mei te zien wat er in periode 1900-1940 in Bergen en Bergen aan Zee aan bouwkunst werd neergezet. In die jaren veranderde Bergen van een kleine agrarische gemeente in een levendige badplaats, waar kunstenaars en kunst- en natuurminnenden graag vertoefden. Zij drukten hun stempel op het dorp en de wijde omgeving.
Onderdeel van de expositie is een wandelkaart van ”Bergen in het Bosch en Bergen aan Zee”. In 1906 werd een weg tussen beide plaatsen aangelegd. Vanaf 1909 waren beide dorpen ’s zomers door een stoomtramdienst met elkaar verbonden. Het plan om het duingebied tussen deze dorpen vol te bouwen, vond geen doorgang. Het gebied zou bestemd worden voor woningen van kunstenaars. Er is er echter maar één verwezenlijkt. In dit landhuis aan de Verbrande Panweg woonde lange tijd de dichter H. Gorter. Elders in Bergen werden wel atelierwoningen gebouwd.
Van Reenen
„Een der lieflijkste plekjes in ons vaderland is het dorpje Bergen, verscholen in het groen aan den voet der duinen”, meldt de wandelkaart. Tot de liefelijkheid van vlek en stad draagt ook de architectuur bij.
Museum Kranenburgh zelf werd in 1882 als neoclassicistische villa gebouwd door Jacob van Reenen, burgemeester en heer van Bergen, een man met een martiale snor, die de geneugten van goede maaltijden alleen maar belemmerd kan hebben. Van Reenen zorgde ervoor dat architecten met klinkende namen als Berlage. De Bazel en Springer een deel van hun tijd aan deze dorpjes besteedden. Bergen speelde een belangrijke rol in de doorbraak van de Amsterdamse School. Park Meerwijk werd het enige grootschalige villaproject van deze groep architecten. Tegelhandelaar A. M. A. Heystee liet architect J. F. Staal hier een aantal villa’s bouwen. In het voetspoor van Staal volgden Kropholler, Blaauw, Kramer en La Croix. Zij ontwierpen in 1917 huizen in een landelijke stijl, geïnspireerd door de Engelse cottages en de Arts-and-Craftsbeweging. De villa’s Meerlhuis en Meezennest van Margaret Kropholler kregen landelijke bekendheid.
Rieten dak
In de expositie wisselen foto’s, tekeningen, schetsen en blauwdrukken elkaar af. Er hangt het ontwerp dat H. P. Berlage in 1909 maakte voor een postgebouw aan de Oude Prinsweg. Hij maakte ook een ruimtelijkeordeningsplan voor Bergen. Dat ging echter tijdens de Tweede Wereldoorlog grotendeels verloren, evenals het door Berlage ontworpen hotel Nassau Bergen.
Er volgen ontwerptekeningen op ware grootte van Th. van Doesburg (1883-1931) voor een serie glas-inloodramen, die onder het thema ”Kleine pastorale” een plaats kreeg in buitenplaats De Karperton. Ook deze ramen gingen te midden van het oorlogsgeweld teloor.
Architect M. Cijffers (1900-1988) ontwierp in 1931 haar eigen huis aan de Komlaan. Zij bouwde kubistisch, strak en functioneel. Heel anders was de woning die J. Roodenburgh in 1928 aan de Prinsesselaan bouwde: vierkant en symmetrisch, met aan vier zijden dakkapellen en een (voor die jaren heel kenmerkende) kap met grote overstek.
Tien jaar eerder gaf J. B. van Logchem landhuis De Reigerstoren het aanzien van een bastion. Heel apart was huis De Hooiberg, door de architecten Eibink & Snellebrand neergezet in het Van Reenenpark. K. P. C. de Bazel wilde buitenhuis De Haaf van een rieten dak voorzien. Dat mocht niet, deelde het gemeentebestuur mee. Twee maanden later ging men het toch oogluikend toelaten, hoewel de gemeente er nadrukkelijk geen enkele verantwoordelijkheid voor wilde dragen. Eigenares werd een mademoiselle, ”M.lle Bosch van ’s Gravenmoer”, zoals haar visitekaartje meldde.
Dromerig
B. T. Boeyinga ontwierp in 1927 de gereformeerde kerk in de ranke, waardige stijl van die dagen. Hij tekende in dezelfde fraaie stijl ook het interieur. Inclusief dominee.
De groei en bloei van Bergen, dat tot 1906 „eeuwen in vergetelheid (had) liggen droomen”, werd niet door iedereen gewaardeerd. De ontwikkeling werd ook wel verwoesting van rust en natuurschoon genoemd. Die klacht zou in heel „Nederland nog vele malen herhaald worden.
De expositie ”Bouwkunst in Bergen en Bergen aan Zee 1900-1940” is tot 12 mei te zien in Museum Kranenburgh, Hoflaan 26, Bergen. Geopend dinsdag t/m zaterdag 13.00- 17.00 uur. Entree ƒ 5 of gratis met museumjaarkaart.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 15 maart 1997
Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 15 maart 1997
Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's