Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Het verschijnsel Bolkestein

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het verschijnsel Bolkestein

Liberaal past economische wet toe in de politiek

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

De daverende nederlaag van VVD-fractievoorzitter Bolkestein in het NAVO-debat van vorige week zinderde deze week nog na in het Haagse. De liberale leider moest terug in zijn hok. Hoelang zal hij daarin blijven? Zou hij ook wat van de affaire hebben geleerd? Nog meer intrigeert echter de vraag waarom de VVD’er steeds weer de aandacht naar zich toetrekt. Hoe is het zover gekomen en wat heeft hij zoal over het Nederlandse volk uitgestort? De psychologie achter Bolkestein.

Het was in 1994 een bewuste keus van Bolkestein om geen ministerspost in het kabinet van PvdA, VVD en D66 te aanvaarden. Hij is van mening dat een politiek leider van een partij in de Tweede Kamer thuishoort. Daar heeft hij in zekere zin zijn handen vrij het kabinetsbeleid te bekritiseren en suggesties voor verbeteringen te doen.

Van die taak heeft Bolkestein zich in de afgelopen jaren goed gekweten. In het eerste halfjaar van het kabinet, dus tot de verkiezingen voor de provinciale staten in maart 1995, uitte Bolkestein regelmatig kritiek op het vreemdelingenbeleid.

Steeds wist hij zich op dat thema te profileren. Het legde de partij geen windeieren. De VVD behaalde de grootste verkiezingswinst in de geschiedenis. In de Eerste Kamer bezet de liberale fractie bijna eenderde van het aantal zetels.

De discussie over het vreemdelingenbeleid is overigens op dezelfde manier afgelopen als het NAVO-debat. De coalitiepartners PvdA en D66 dwongen Bolkestein net na de Statenverkiezingen tot steun voor het te voeren beleid. De VVD’er gaf die steun en de stroom van kritiek op dit punt lijkt voorgoed voorbij. De liberaal beloofde dat hij eventuele nieuwe ideeën over het vluchtelingenbeleid eerst zal voorleggen aan PvdA en D66 voor hij ze naar buiten brengt.

Overigens lijkt het voor de partij nog niet mee te vallen te erkennen dat Bolkestein het onderspit moest delven in de NAVO-discussie. Afgelopen maandag verspreidde de afdeling voorlichting van de VVD een persbericht waarin stond dat tweederde van de bevolking het terecht vond dat de liberaal de uitbreiding van de NAVO aan de orde had gesteld.

Het bureau Inter/View, dat het onderzoek in opdracht van de VVD uitvoerde, kwam ook tot de slotsom dat ongeveer de helft van de ondervraagden het standpunt van Bolkestein over het niet uitbreiden van de NAVO in oostelijke richting deelt. Maar gezien de afloop van het kamerdebat zal de liberaal aan dit thema zijn vingers voorlopig niet meer branden.

EMU

Behalve kritiek op de NAVO-uitbreiding en het vreemdelingenvraagstuk heeft Bolkestein in de afgelopen jaren op vele terreinen zijn visie gegeven, die overigens niet altijd strookte met het regeringsbeleid. Naast het NAVO- en het vreemdelingenbeleid, heeft hij in de afgelopen jaren eveneens regelmatig kritiek geuit op de totstandkoming van de Europese Muntunie.

Ook op tal van andere terreinen deed Bolkestein van zich spreken. In juni 1995 kreeg hij heel links Nederland op zijn nek omdat de leider zich had laten ontvallen dat ex-communisten in vergelijking tot NSB’ers te gemakkelijk zijn weggekomen. Een deel van de beschuldiging slikte hij later weer in.

In oktober 1995 zei Bolkestein dat de overheid het ziekenfonds af moet schaffen. Dat pleidooi heeft hij vorige maand herhaald. Degenen die de premies niet op kunnen brengen, zouden belastingverlaging of zorgsubsidie moeten krijgen. Alle politieke partijen en ook de organisaties uit het veld hebben dit idee aan mootjes gehakt.

In februari vorig jaar riep de liberale leider voor de televisie dat de coalitie het regeerakkoord voor de laatste twee jaar aan moest passen. Boosheid bij PvdA en D66, want de dag daarvoor hadden ze nog met Bolkestein gesproken en toen had hij daarvan niets laten blijken. Het resultaat: geen aanpassing.

Verder voorziet Bolkestein het einde van het CDA als politieke partij. In zijn ogen zijn de beginselen van die partij niet duidelijk genoeg. Overigens hebben ook andere VVD’ers, namelijk Korthals Altes en Luteijn, zich in dergelijke bewoordingen uitgelaten.

In juni vorig jaar verkondigde Bolkestein dat ministers en staatssecretarissen in principe niet langer dan vier jaar op dezelfde post moeten blijven. Enkele maanden later, in september, oreerde de liberaal dat het minimumloon met 30 procent omlaag moet. Diezelfde maand bepleitte hij afschaffing van het toptarief in de inkomstenbelasting en van de vermogensbelasting. Tijdens zijn bezoek aan Aruba liet hij zich ontvallen dat Suriname een „rovershol” is en dat dat gevaar ook de Antillen bedreigt.

„Beste Els”

Na de affaire met de „Beste Els”-briefjes heeft Bolkestein zich even gedeisd gehouden, maar nu de meesten dat weer zijn vergeten, gaat de liberaal weer op de oude voet verder.

De liberalen vinden het geweldig: veel aandacht in de media en goede resultaten in de peilingen. In VVD-termen heet het: Bolkestein heeft het vermogen om dingen politiek bespreekbaar te maken. Daar zijn de liberalen terecht trots op. Er is hier en daar natuurlijk wel eens een VVD’er die kritiek op de fractievoorzitter heeft, maar over het algemeen staan ze als één man achter hun leider. Alles wat hij zegt is goed. De verering neemt bijna religieuze vormen aan.

Discussie is echter niet mogelijk. Als Bolkestein iets zegt is het waar, zo luidt de eerste regel van het protocol. De tweede zegt dat automatisch regel één in werking treedt in het geval de leider geen gelijk heeft. Een publieke inhoudelijke discussie wenst de partij niet en kan ze in feite niet aan. Dat is altijd al zo geweest bij de VVD. Het gaat om een leuk uiterlijk, een vlotte babbel en een zelfverzekerd optreden. Partijdiscussies spitsen zich vaak toe op personen.

Nu is daarvan niets te bespeuren. De partijgenoten waken ervoor om ruziënd over straat te rollen. Dat is niet in het belang van de partij. Vanuit die gedachte is het verklaarbaar dat er in de VVD-fractie geen oorlog uitbrak toen Bolkestein zijn pleidooi tegen uitbreiding van de NAVO publiceerde, ook al was dat een breuk met het eerder ingenomen fractiestandpunt.

Populariteit

Waar komt die populariteit van de VVD-leider vandaan? Allereerst verkeert hij als enige leider van de regeringspartijen in de situatie dat hij min of meer frank en vrij iets kan zeggen, omdat hij niet in het kabinet, maar in de Kamer zit. Kok en Van Mierlo hebben het op dit punt veel moeilijker.

Daarnaast heeft Bolkestein de onbedwingbare behoefte om zich te profileren. Hij geniet van aandacht, van populariteit. Dat straalt hij tenminste uit. Hij bouwt bewust aan zijn imago.

De liberale leider beroept zich graag op Adam Smith als het gaat om de relatie tussen de vrije markt en het belang van het individu. In het economisch leven streeft het individu naar maximalisatie van eigen nut en winst. Niet het algemeen belang staat voorop, maar het eigen belang. Dat lijkt een schijnbare tegenstelling, maar in de praktijk spoort het eigenbelang zeer wei met het behartigen van het algemeen belang, zo legt Bolkestein keer op keer uit.

Als deze wet ergens op van toepassing is, dan is het wel op de politiek. Onder de dekmantel van het algemeen belang proberen politici en politieke partijen vaak zo veel mogelijk eigen voordeel te verkrijgen. Als liberaal weet Bolkestein als geen ander hoe deze wet van Smith werkt en hij past die -bewust of onbewust- toe in de politiek. Dat is de reden waarom Bolkestein de publiciteit zoekt met zijn soms ongezouten uitspraken. „Een politicus streeft zijn hele leven naar de top”, zo heeft de VVD’er eens gezegd. Het ligt daarom niet in de lijn der verwachting dat Bolkestein zich lang koest zal houden. De winst moet volgend jaar worden omgezet in harde kamerzetels.

Onmiskenbaar heeft de liberale leider gevoel voor items die in de maatschappij leven. Hij sluit daar dan in heldere bewoordingen op aan. Dat is zijn persoonlijke verdienste. Hij heeft geen twee media- adviseurs nodig zoals minister De Boer van milieu. Zijn eigen voorlichtingsdienst stuurt hem wel enigzins, maar Bolkestein is in de eerste plaats zijn eigen strateeg.

Bolkestein staat momenteel stevig in zijn schoenen. Daarom heeft de MSD-affaire, waaruit bleek dat hij als commissaris van een geneesmiddelenconcern brieven schreef aan minister Borst, hem niet echt beschadigd. Ook zijn terugtocht inzake het vreemdelingenbeleid en bij de NAVO-kwestie tastten zijn positie niet echt aan. Dat kan echter snel veranderen. Een van de vorige VVD-leiders, Nijpels, was ook enorm populair. Op een gegeven moment viel echter het vertrouwen weg en toen kon hij ook niets goeds meer doen. Daarbij kreeg hij nog een aantal affaires aan zijn broek waar hij echt niets aan kon doen en het was gebeurd met hem. VVD’ers zijn dan genadeloos. Niets is zo vergankelijk als liberale roem.

Piramidespel

De woorden van Bolkestein moeten meer tot daden komen, anders zullen zijn woorden zich op enig moment tegen hem keren. Nu is Bolkestein ook meer de aanjager van debatten dan degene die daadwerkelijk resultaten boekt. Als hij daarmee doorgaat, dan verwordt de VVD-leider tot degene die wel veel schreeuwt, maar nooit iets bereikt.

Nu kan hij dat nog volhouden, maar als hij op deze manier te werk blijft gaan, zal de liberaal door de mand vallen. Even onvermijdelijk als een piramidespel tot mislukken is gedoemd.

Dit artikel werd u aangeboden door: Reformatorisch Dagblad

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 15 maart 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's

Het verschijnsel Bolkestein

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 15 maart 1997

Reformatorisch Dagblad | 36 Pagina's