Bavinck heeft alsnog kleur bekend

Dat laatste doet denken aan wat zich rondom 1920 in de Gereformeerde Kerken heeft afgespeeld. Tot dan toe stond het ook in die kerk vast dat de Bijbel Gods onfeilbare Woord is. Maar er ontstond toen een beweging onder jonge predikanten die hier vragen bij gingen stellen. Zij wilden in hun eigen tijd gereformeerd zijn en dat hield voor hen het een en ander in.

Aan de ene kant streefden zij een geestelijke vernieuwing na, die de starre orthodoxie van Kuyper wilde doorbreken. Aan de andere kant wilden zij de nieuwere ontwikkelingen die zich in wetenschap en theologie voordeden ernstig nemen. Dat had onder andere tot gevolg dat zij de Schrift vooral wilden zien als het levend getuigenis van God, die zich openbaart in het mensenleven van elke tijd. Dat betekende echter tegelijk dat men de tot nu toe gehuldigde, rationele opvatting van een alie tijden geldende onfeilbaarheid van de Bijbel onder kritiek stelde. Het gezag van de Schrift moest niet een statisch (altijd zichzelf gelijk blijvend), maar een dynamisch karakter hebben, gericht op de eigentijdse vragen.

Grote beroering

Eerst was het de jonge gereformeerde ds. J. B. Netelenbos die dit standpunt kenbaar maakte. Later werd hij gevolgd door de Amsterdamse ds. J. G. Geelkerken. Hun opvattingen veroorzaakten grote beroering. Het liep ten slotte erop uit dat beide predikanten niet konden worden gehandhaafd.

Hoe was nu het oordeel van de gezaghebbende prof. H. Bavinck hierover? Die vraag werd allerwegen gesteld, zowel door de progressieve jongeren als door de behoudende ouderen. Het opmerkelijke is dat Bavinck weigerde zich daarover uit te spreken. Welke redenen hij daarvoor had, is nooit helemaal duidelijk geworden. In ieder geval was de stemming rondom hem: „Als Bavinck nu maar eens kleur bekende”.

Maar één keer was het bijna zover dat hij zich wel uitsprak. Op de achterkant van een aantal bladen, die stukken van de Eerste Kamer bevatten (Bavinck zat in de Eerste Kamer), heeft Bavinck in 1919 een aantal aantekeningen gemaakt waarin hij zijn visie gaf op aan de orde zijnde vragen. Veelzeggend is echter dat Bavinck deze verhandeling nooit heeft gepubliceerd. Niemand heeft dat overigens geweten. Totdat zeer onlangs bij een onderzoek in het archief van Bavinck deze concept-brochure werd ontdekt.

Dienst bewezen

Dat was een echte ontdekking. Niet alleen was ze interessant voor het verleden, in casu Bavincks optreden in die tijd. Ze bleek ook interessant te zijn voor het heden. Want niet alleen de vragen rondom de Schrift die Bavinck hierin aan de orde stelt, blijken nog steeds de vragen te zijn van nu. Maar ook de manier waarop Bavinck zoekt naar een antwoord heeft ons vandaag veel te zeggen.

Althans, zo dachten degenen erover die deze conceptbrochure alsnog hebben uitgegeven. Zij vonden daarin zoveel waardevolle aanzetten tot een vruchtbaar nadenken over de hedendaagse vragen rondom de Schrift binnen de orthodox-gereformeerde kring, dat zij meenden zichzelf en anderen met deze uitgave een grote dienst te bewijzen.

Ik denk dat zij daarin gelijk hebben. Dat wordt duidelijk als wij de brochure lezen. Daar nu uitvoerig op ingaan, is niet mogelijk. Belangrijk is de hoofdlijn die Bavinck hierin aangeeft. Voorop staat dat hij uitgaat van het volstrekte gezag van de Schrift als Woord van God. Daar mag niet aan worden getornd. Het is het absolute uitgangspunt voor alle verdere bezinning.

Verplichte lectuur

Vervolgens geeft Bavinck een inventarisatie van de nieuwere vragen, die in zijn tijd vanuit de wetenschap en de cultuur aan de christen en dus ook aan de Schrift worden gesteld. Daaruit blijkt hoezeer Bavinck er weet van heeft vrat zich in de wereld van zijn dagen afspeelt.

Tegelijk dringt Bavinck erop aan om onze ogen voor deze moderne wereld niet te sluiten. Het is nodig om de vragen, ook al zijn ze kritisch naar het geloof en naar de Bijbel toe, toe te laten. Het is de roeping van de theoloog en dus ook van de predikant om zich erop te bezinnen wat het in deze moderne context betekent dat wij niettemin geloven en blijven geloven in de Bijbel als Woord van God, waaraan wij, met heel ons bestaan en in al onze relaties, in geloof en gehoorzaamheid ons willen richten.

Dat maakt het lezen van dit boekje tot verplichte lectuur voor alle voorgangers van de christelijke gemeente en ook voor elk bewust, positief en eigentijds levend gelovige. Degenen die het boekje hebben uitgegeven, hebben een uitvoerige inleiding erin geschreven, die heel verhelderend is om de positie van Bavinck in zijn kerk van die tijd te verstaan.

N.a.v. “Als Bavinck nu maar eens kleur bekende; Aantekeningen van H. Bavinck over de zaak-Netelenbos, liet Schriftgezag en de situatie van de Gereformeerde Kerken (november 1919)”; verzorgd door G. Harinck, C. van der Kool en J. Vree; Uitg. Vrije Universiteit, 1994, 84 blz.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen