Nederlands alleen nog als dode taal belangrijk voor jongere Indonesiërs

Dat is de conclusie van de onderzoeker Cees Groeneboer. De resultaten van zijn studie heeft Groeneboer, stafmedewerker bij het Internationaal Instituut voor Aziatische studies in Leiden, bekendgemaakt op een seminar in de Indonesische hoofdstad over de invloed van Nederland in het voormalige overzeese gebied.

„Als dode taal leeft het nog steeds voort en heeft het Nederlands eigenlijk de rol gekregen van wat vroeger het Latijn was in Europa. Het is een bronnentaal, het is de taal die toegang geeft tot kennis die in het Nederlands ligt opgeslagen over het Indonesische verieden", zo gelooft Groeneboer.

Als voorbeeld geeft hij de twaalf kilometer lange rij archiefdozen met stukken in het zeventiende-eeuws Nederlands, die opgeslagen liggen in het Nationaal Archief in Jakarta en de ongeveer een miljoen boeken in de Nationale Bibliotheek. „Het is natuurlijk onmogelijk om dat allemaal te gaan vertalen in het Indonesisch".

Studenten

„Om ze dus te kunnen raadplegen, om onderzoek te kunnen doen op het gebied van rechten, antropologie, javanologie, taaistudies moeten studenten en wetenschappers de Nederlandse taal kunnen lezen en begrijpen", meent hij. Zijn conclusie is daarom ook dat het Nederlands nog heel lang de functie als bronnentaal zal behouden. „Het blijft een taal die toegang geeft tot het eigen verleden. En dat is een niet onbelangrijke functie eigenlijk. De studie van het eigen verleden maakt voor de Indonesiërs veel duidelijk van het heden; hoe de toestand is ontstaan. En zonder op zijn minst een passieve kennis van het Nederlands -je moet het kunnen lezen en kunnen begrijpen- is studie daarvan nauwelijks mogelijk".

Dat de rol van onze taal in Indonesië beduidend kleiner is geworden, komt ook omdat nog maar betrekkelijk weinig Indonesiërs in Nederland komen studeren. Vroeger moest men die taal onder de knie hebben, wil men in Leiden of Delft kunnen studeren. Nu kunnen de Indonesische studenten er ook met Engels terecht. „Op onze alma maters wordt in vele colleges vaak Engels gesproken, zodat men ook in deze taal een stuk verder kan komen. Anderzijds gaan ook heel veel Indonesiërs tegenwoordig liever naar andere landen om te studeren, naar Japan, naar Amerika, Duitsland en Frankrijk. En daarvoor leren ze weer andere talen".

Functie

De oude generatie in Indonesië maakt nog veelvuldig gebruik van het Nederlands om met elkaar te communiceren. Vooral onder de Javanen, die door met elkaar in die taal te praten zich niet hoeven te Jiouden aan de strakke traditie die hun taal met zich meebrengt. Er zijn hoge en lage omvangsvormen. Een eenvoudige Javaan moet in een onderdanige toon met iemand uit de adel praten. In het Nederlands vallen de sociale barrières weg. Die functie heeft ook de Maleise taal, waarbij je in alle geledingen van de maatschappij op gelijk niveau met elkaar kunt omgaan. Daarom, zo meent Groeneboer, hebben de Indonesische nationalisten onder president Soekamo het Maleis als nationale eenheidstaal gekozen. Het Maleis is een democratische taal. Maleis, wat nu Bahasa Indonesia is. werd voor de komst van de Nederlanders al overal in de archipel gesproken. Het is een soort "lingua franca" die werd gebruikt tussen de verschillende volkeren, tussen mensen uit verschillende streken.

Maar Groeneboer gelooft dat juist het Nederlands het nationalistische bewustzijn bij de Indonesiërs heeft aangewakkerd. „Die kennis gaf hen toegang tot Nederlandstalige geschriften waarin ze konden lezen over koloniale systemen, over imperialisme, socialisme etc".

„Ze konden daarmee gaan nadenken over de eigen traditionele maatschappij, over de koloniale maatschappij en daar afstand van nemen. Ze konden als het waren van buiten af aar hun eigen samenleving kijken en tevens ook in contact komen met geestverwanten in Nederland. De contacten die vooral ook in commmunistische kringen zijn gemaakt, werden via het Nederlands gemaakt", gelooft hij.

„Door dat geheel is er een politiek bewustzijn ontstaan en dat heeft met zich meegebracht dat men het Maleis als eenheidstaal heeft gekozen. Want dat was nu juist de taal om de massa, het volk te bereiken".

Javaans

Groeneboer meent verder, dat ook de nationalisten een enorme rol hebben gespeeld in de opkomst van wat de koloniale regering vroeger denigrerend aanduidde met het „wilde onderwijs". „Ze vonden dat het Nederlandse onderwijs de mensen toegang verschafte tot kennis in het Westen, tot hoger opkomen, ook sociaal gezien". De Javanen hebben volgens hem eigenlijk de grootste stap moeten zetten, want Javaans wordt door het grootste aantal mensen gesproken. „Ze hebben die grote stap gemaakt en het is opvallend dat in de jaren rond 1915 door de Javaanse nationalisten die stap nog helemaal niet was gemaakt. Toen vonden nationalisten toch dat Javaans de algemene taal moest zijn. Men dacht nog niet aan de buitengewesten en aan de eenheid van de archipel".

Maar wie denkt dat er geen belangstelling meer is voor de Nederlandse taalcursussen heeft het mis. De taalcursussen, die aan het Nederlands culturele Erasmus centrum 'in Jakarta worden gegeven, worden uitzonderlijk druk bezocht. Bovendien worden er volgens Groeneboer in twintig steden verspreid over heel de Archipel Nederlands gegeven en de belangstelling neemt nog steeds toe.

„Die taalcursussen zijn bedoeld om Indonesiërs klaar te maken voor een studie in het buitenland, om te kunnen in de toeristenindustrie", verklaart Cees Groeneboer.

Toerisme

Het gaat volgens hem om duizenden vooral jonge mensen. Naast de taaiinstituten is er aan de Universiteit van Indonesië in Jakarta een speciale studierichting Nederlandse taal en letterkunde.

Doel is om toekomstige docenten Nederlands op te leiden die nou juist weer op andere universititen en hogescholen Nederlands als bronnentaal kunnen doceren en studenten geschiedenis en rechten kunnen helpen documenten te begrijpen.

Hoeveel Indonesiërs van de oude generatie nog Nederlands spreken, weet hij niet zeggen. Aan het eind van de koloniale periode had zo'n kleine 2 procent van de totale Indonesische bevolking een redelijke tot goede beheersing van het Nederlands.

Omgekeerd is er ook een beweging op gang gekomen. Tien jaar geleden was het bijna niet mogelijk om in Nederiand Indonesisch te leren behalve in Leiden. ,J*Iu kun je in de grote steden in Nederland overal terecht om Indonesisch te leren", stelt hij vast. Vooral de laatste jaren is in Nederland een oplevende belangstelling voor alles wat Indonesisch is. Volges hem komt dat ook door de toeneming van het toerisme naar Indonesië. De mensen willen hun mondje ook in het Indonesisch kunnen roeren, aldus Cees Groeneboer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen