„Ik ben in de politiek niet geroepen om te getuigen"

De scheidend voorzitter van de CDA-fractie In de senaat, A. J. Kaland, is er glasheider over: het komt aan op het concrete handelen. Politici zijn er niet om het Evangelie te verkondigen, maar om het land te besturen. Het gaat niet om de hoorder van het Woord, maar om de dader. En daders maken vuile handen. Meedoen aan de politiek betekent voor Kaland verantwoordelijkheid aanvaarden voor de manier waarop het land reilt en zeilt. Verantwoordelijkheid, niet alleen voor de goede wetten, maar ook voor de wetten waar je in je hart -of openlijk- niet gelukkig mee bent. In de jaren dat Kaland actief aan de politiek deelnam, bij elkaar zo'n veertig jaar, heeft hij geleerd dat je niet voluit aan je wensen kunt blijven vasthouden als je wat voor elkaar wilt krijgen. En naar zijn mening is het niet de taak van een politicus om langs de kant te blijven staan, maar om wat te bereiken. „Het behoort tot de verantwoordelijkheid van een politieke partij om te trachten haar inzichten tot gelding te brengen. Je mag een bestuurder die verantwoordelijkheid draagt niet verwijten dat hij te weinig getuigt. Dat verwijt proef ik wel eens bij de kleine christelijke fracties", aldus de CDA'er.

Met respect

Met een zekere regelmaat zegt hij dat hij zijn collega's van SGP, GPV en RPF met respect beschouwt, maar hij blijft zich bij tijd en wijle verbazen over hun keuzes. Kaland geeft een voorbeeld. „In de Staten van Zeeland moest een besluit genomen worden over subsidie voor een vliegveld. De PvdA was daar niet voor en ik probeerde daarom steun te krijgen bij de SGP. Zij hadden echter bezwaren tegen het feit dat de luchthaven op zondag open zou zijn. Maar op zondag varen er ook boten. En ook de Zeelandbrug is op zondag open en we heffen er tol. De SGP doet daar aan mee. De havens in Zeeland zijn zeven dagen per week open en de SGP maakt daar nooit problemen over. Maar toen het over vliegtuigen ging, stemde de SGP ineens tegen, hoe ik ook redeneerde. We stonden kennelijk tegenover elkaar als doven. Ze waren principieel tegen. Dat zijn van die dingen, met alle respect, waar ik niet mee uit de voeten kan".

Het verwijt aan het adres van het CDA is van hun kant dat de christen-democraten zo gemakkelijk compromissen sluit, dat er van de principiele politiek weinig overblijft.

„Het is niet waar dat je een pas een echte christen bent wanneer je bij voorbeeld tegen een wet als die over de euthanasieproblematiek stemt. Het is ook niet waar dat je geen christen kunt zijn wanneer je daar wel voor stemt. Ik was zelf niet bij het euthanasiedebat en ik weet ook niet wat ik gestemd zou hebben. Maar, om bij het voorbeeld te blijven, we weten allemaal dat zelfdoding voorkomt en ook dat hulp bij zelfdoding voorkomt. Het enige wat je kunt doen in een democratie is zo'n zaak enigszins reguleren. Het Is uitgesloten dat je elke arts werkelijk zou kunnen controleren. Dat is een overschatting van de mogelijkheden van de overheid" „Mijn grootste bezwaar tegen dit soort wetgeving ligt op een ander vlak. Het gaat mij om de grensverlegging die er mee gepaard gaat. Nu gaat het nog om mensen in uitzichtloos lijden. Maar straks wordt er gevraagd om een 'humane dood' voor mensen die zich anders voor de trein zullen werpen. En ik kan niet eens ontkennen dat euthanasie humaner is. Er zal nog een heleboel opschuiven in onze samenleving. Daar houd ik mijn hart voor vast. Het gaat gewoon door, ongeacht of we deze wet aan hadden moeten nemen of niet".

Kan een christen in de hedendaagse politiek iets positiefs betekenen of is hij alleen nog maar een rem op negatieve ontwikkelingen?

Er is méér in het bestuur dan alleen de kwestie van de euthanasie. Neem bij voorbeeld het stichten van gemeenschappen op levensbeschouwlijke grondslag. Dat is niet remmend, maar scheppend. Een goed voorbeeld is het bijzonder onderwijs. Dat je dat probeert te bevorderen vloeit wel degelijk voort uit je opvattingen".

Wordt er in het CDA nog wel geleden aan het feit dat er compromissen worden gesloten? Het ziet er meer naar uit dat de partij het een normale zaak vindt.

Stellig zegt hij: „Ik geloof niet dat je als politicus aan een compromis moet lijden. Als ik van mezelf wist dat ik er aan zou lijden, zou ik het niet sluiten". Opnieuw grijpt hij naar het voorbeeld van de wetgeving rond euthanasie. „Het is van een afstand zo makkelijk gezegd dat het niet mag. Maar als iemand die je heel nabij is, vreselijk lijdt en er is geen enkele mogelijkheid om dat leven te redden en het einde kan op een pijnloze manier een paar dagen worden vervroegd, dan denk ik dat een heel grote groep mensen daar vrede mee heeft. Oók christenen. Dan hoefje daar als democraat niet aan te lijden".

Wat betekent het voor u dat u als christen in de politiek wilt staan?

Binnen de democratie probeer je zoveel mogelijk vorm te geven aan de bijbelse normen. Maar in het Nederland van 1993 kun bij voorbeeld met het gebod om zes dagen te arbeiden en de zevende dag te rusten niet meer uit de voeten. Dan zul je moeten kiezen tussen participeren en getuigen. Maar ik ben in de politiek niet geroepen om te getuigen".

„Je probeert ook in je dagelijks werk een stuk rechtvaardigheid te betrachten. Iemand die aan christelijke politiek doet mag nooit foutief declareren. Het is een dubbele schande als dat toch gebeurt zoals bij de rusthuizen van de Gereformeerde Gemeenten in Zeeland. Ik wil dat niet te hard zeggen tegen de zeer vele mensen die niet in God geloven en toch zulke dingen niet doen, maar als christen heb je toch ook een voorbeeld-functie. Dat geldt ook voor omkoopschandaaltjes. Ik vind het erger wanneer een CDA-burgermeester zoiets doet dan wanneer een PvdA-burgermeester het doet" „Ik probeer een voorbeeld te geven in gedrag. Ik krijg de laatste weken ontzettend veel post uit allelei kringen, van protestant tot rooms-katholiek, waarin de mensen hun waardering daarvoor uiten. Kennelijk is het toch niet voor niets geweest".

Waarom beroept u zich in het politieke debat nooit op de Bijbel?

„Ik ben daar niet voor. In de loop der tijden is er ontzettend veel gewijzigd in de opvattingen over en interpretaties van de Bijbel en dat zal ook de komende tijd wel zo blijven doorgaan. We hebben beeldenstormen gehad, veldtochten, brandstapels, moord en doodslag tussen richtingen in de godsdienst. Het blijkt zo zinloos te zijn. Zo echt zinloos. Ik wil best voor iets opkomen, voor iets de mouwen opstropen. Maar waar ooit het harde bewijs voor gegeven leek te zijn, halen we nu de schouders over op". „Kijk eens naar wat er veranderd is in de opvattingen over het huwelijk, over de zondag, over het gaan naar de kerk. En over talloze andere dingen. De theologen hebben daar zelf aan meegedaan. Ik heb me vroeger best thuis gevoeld bij al die zaken, me er nooit tegen verzet. Maar achteraf blijken het opvattingen die wel principieel pretendeerden te zijn, maar die toch weinig met principes van doen blijken te hebben. Want niemand maakt mij wijs dat echte principes, die toch in het licht van de eeuwigheid vast staan, in vijftig jaar kunnen veranderen".

Waarom houdt u dan zelf niet aan die opvattingen vast als onveranderlijk?

Kaland lacht even. „Er zijn niet zoveel mensen, ongeacht in welke richting, die alles onverkort handhaven wat vijftig jaar geleden nog principe heette. Er is zo veel aan het schuiven. Bij protestanten èn bij roomskatholieken".

Verwart u dat?

„Mij niet zoveel. Ik zoek mijn eigen weg. Er werden vroeger bij ons thuis (een middenorthodox milieu, WvdK) geen messen geslepen en daar voelde ik mij wel bij. Van de echte richtingenstrijd in de kerk heb ik nooit wat beleefd. Maar als de mensen heel erg in de regeltjes geloven, dan raken zij nu juist in verwarring. Misschien is daarom de afval in de Gerefomeerde Kerken groter dan in de Nederlandse Hervormde Kerk. De verwarring Is groter naarmate men meer verabsoluteerde". „Het ligt toch voor de hand dat we ons nu weer vergissen? Je zou eens op een rij moeten zetten wat er in een periode van 2000 jaar allemaal aan 'geloofsdaden' is verricht. Dan zou je zien hoeveel - ik zeg het maar héél voorzichtig- vergissingen er zijn begaan. Het zou wel een wonder zijn als wij anno 1993 ineens onfeilbaar de ware boodschap zouden hebben".

Dat lijkt veel op agnosticisme.

Kaland schudt heftig van niet „Nee, nee, geen agnosticisme. Je moet niet alles wegdoen. Een ieder moet voor zichzelf bepalen wat de basispunten zijn. Als je met jezelf tot overeenstemming bent gekomen over de plaats van de Schepper in je leven, dan is dat een basispunt. Dat heeft niets te maken met tijdsgebonden opvattingen over wat goed en kwaad is". Wat betekent de Bijbel voor u? Aarzelend: „Een boek waar veel wijsheid uit te halen is. Ook voor je eigen leven. Maar je moet de Bijbel niet als een soort wetboek hanteren waarin een oplossing staat voor alle problemen".

Is de Bijbel voor u het geïnspireerde Woord van God?

Kaland denkt lang na en zegt dan opnieuw aarzelend: „Dat is een keiharde vraag. Ik denk dat ik op te veel punten problemen heb om te kunnen zeggen: dat is het van a tot z. Kijk eens naar de manier waarop de apocriefe boeken buiten de Bijbel zijn gebleven en andere boeken er in zijn gekomen. Ik hecht grote waarde aan de Bijbel, maar te zeggen dat zij van Genesis tot en met Openbaringen absolute gelding heeft, is te veel gevraagd voor de moderne mens. Ik erken het gezag van de Bijbel, maar zoals in het Nieuwe Testament bij voorbeeld wordt gesproken over de positie van de vrouw, nee, dat is voor mij niet absoluut geldend. Maar naar mijn mening doet dat niet af aan de waarde of aan het gezag van de Bijbel. Er gaat zoveel uit van de Heilige Schrift".

Laat het politieke bedrijf u genoeg ruimte voor rustige bezinning op Gods Woord, voor een geestelijke leven?

„De politiek heeft een aantal schadelijke effecten. Ik wil eigenlijk voorop stellen dat zij in de eerste plaats het gezinsleven schaadt. Je bent veel van huis en je wordt volledig opgeslorpt door het werk. Ik wil niet direct zeggen dat dat in gelijke mate het geval is voor het geestelijke leven. Je komt ook met veel dingen in aanraking die je juist bij de zin van het leven bepalen. Ik kan me zelfe indenken dat je dat met andersoortig werk veel minder hebt" „Bezinning hoeft niet altijd met een boekje in een hoekje te gebeuren. Het kan ook zijn dat je geconfronteerd wordt met alleriei narigheid van mensen. Je daarvoor openstellen is een bezinning van dag tot dag. U weet dat de hele wet in twee geboden wordt samengevat. Die staan naast elkaar. Er is sprake van nevenschikking. De een zal het meer in de devotie zoeken en de ander meer in het praktische werk. Ikzelf houdt er niet zo van om mij in stilte terug te trekken voor meditatie. Ik ben erg praktisch ingesteld. En of dit werk mij zo inpakt dat er geen ruimte meer is voor gebed, bijbellezen en kerkgang? Nee, dat is niet zo. Ik doe die dingen ook wel. Aan de andere kant zijn er misschien ook wel mensen met een werkdag van acht uur of van zes uur, die meer tijd voor die dingen hebben. Maar of ze die tijd daar ook voor gebruiken ?".

_______________________________________________________________

Senator A. J. Kaland 40 jaar in politiek

Adriaan Jakobus Kaland werd op 13 maart 1922 te Westkapelle in een eenvoudig boerengezin geboren. Na het afronden van de lagere school moest de jonge Ad, toen dertien jaar, direct als boerenarbeider aan de slag op het land om zijn steentje bij te dragen aan de gezinsinkomsten. Verder leren was er beslist niet bij. Het was geen vetpot bij de familie Kaland, maar er was wel voldoende te eten, ook tijdens de oorlog. Nadat de geallieerden aan het eind van de oorlog Walcheren onder water hadden gezet besloot Kaland het boerenbedrijf vaarwel te zeggen. Hij kwam in dienst bij de rijkspolitie te Den Bosch. „Een luxe-leven", zet hij daar later eens over, „maar acht uur werken per dag en dat maar zes dagen per week!". Na een paar jaar keerde Kaland terug naar Zeeland en vond een baan bij de Rijksbelastingdienst te Middelburg. Het is in die periode geweest dat hij belangstelling kreeg voor de politiek. In 1950 werd hij lid van de Christelijke Historische-jongerenorganisatie en reeds in 1953 werd hij voor de CHU lid van de gemeenteraad in Middelburg.

Zijn politieke carrière bleef zich daarna in hoog tempo ontwikkelen. In 1958 werd hij gekozen tot wethouder Openbare Werken van Middelburg en tevens kwam hij voor deze partij in de Zeeuwse Provinciale Staten. Van 1962 tot 1978 was hij lid van de Gedeputeerde Staten van Zeeland, een functie die hij vanaf 1972 combineerde met het voorzitterschap van de Vereniging van Exploitanten van Gasbedrijven in Nederland (VEGIN). in 1977 kwam de Zeeuwse 'self-made man' terecht in de Eerste Kamer, in een milieu van academici en hoogleraren. En sinds 1988 staat hij daar aan het hoofd van de CDA-fractie. Per 1 januari 1994 legt hij zijn senatorschap neer, zoals was afgesproken bij het ingaan van zijn laatste periode als lid van de Eerste Kamer, De omstandigheden waaronder hij vertrekt zijn niet in alle opzichten positief. Negen maanden geleden bleek hij een kwaadaardig gezwel achter zijn neus te hebben. In de komende weken zal hij daarvoor worden bestraald.

In de jaren dat Kaland senator was, heeft hij steeds gepleit voor een groter dualisme in de verhouding tussen de Tweede Kamer en bet kabinet. Hij verafschuwde de gedetailleerde regeerakkoorden, waaraan de fracties van de regeringspartijen in de Tweede Kamer politiek zijn vastgebonden. Zijn onafhankelijke opstelling, waarin hij de CDA-fractie in de senaat meekreeg, bracht hem meerdere malen in stevige botsingen met het kabinet en met de collega's aan 'de overkant' van het Binnenhof.

_______________________________________________________________

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen