Ebeling wil brug slaan van Luther naar moderne mens

Het proefschrift gaat over de hermeneutiek (uitlegkunde) en het begrip "onderscheiding" bij Ebeling (geboren in 1912). Het gaat enerzijds over de vraag hoe de christelijke openbaring bemiddeld móet worden met de moderne werkelijkheidservaring (om als bevrijdende boodschap van God te kunnen- worden verstaan), maar doelt anderzijds op de wederzijdse betrokkenheid van fundamentele tegenstellingen die in het christelijk geloof aanwezig zijn. "Onderscheiding" wil zich keren tegen opheffing van de relatie, hetzij via scheiding hetzij via een vermenging.

Toegankelijk

Ebeling wil de kernmotieven van de reformatorische theologie voor het moderne bewustzijn toegankelijk maken. Zijn theologie beweegt zich tussen ervaringstheologie en openbaringspositivisme (Barth). Ebeling beroept zich vooral op Luther als degene die het relationele denken benadrukte en theologie betrok bij het leven en de ervaring.

Die nadruk op ervaring leverde tijdens de promotie het kritiekpunt op dat Ebeling het begrip ervaring theologisch „onbekommerd gebruikt" en ook uitholt tot formele, inhoudsloze begrippen. Zwanepol erkende dat voor Ebeling de dimensie van het maatschappelijke geen rol speelt, maar dat de ervaring gericht is op de enkeling. Toch zijn de centrale categorieën van het christelijk geloof (zoals zonde, vergeving, enz) categorieën van de enkeling, zo betoogde hij. Hij keerde zich tegen iemand als Barth, die de mogelijkheid bestreed om God een Vader te noemen op grond van de ervaring van de eigen vader. „Toen mensen voor het eerst God de Vader noemden, moeten zij toch hun eigen ervaring meegebracht hebben", zo zei hij.

Combinatie

Ebeling streeft er naar om Luther met het moderne werkelijkheidsbegrip te verbinden. In diverse opzichten gaat hij dan verder dan Luther. Ebeling zegt dat in een niet langer welgeordende kosmos men van een wetsbegrip moet uitgaan waarvan de inhoud niet tevoren is vastgelegd, maar die in de omgang van de mens met de wet tot stand komt.

Volgens prof. dr. J. T. Bakker (copromotor) heeft Ebeling de wet van alle inhoudelijkheid ontdaan door daarvoor in de plaats „behoefte" te zetten (die vervuld wordt door het Evangelie). Dreigt ook het Evangelie zo niet inhoudsloos en algemeen te worden? zo vroeg hij zich af. Zwanepol verwierp een natuurijke theologie als onderbouw voor de christelijke openbaring, maar volgens hem moet er toch iets in de werkelijkheid zijn „waardoor mensen gaan vragen naar vergeving". Het 'fragliche' karakter van het menselijk bestaan wordt niet zomaar opgeheven door de genade, maar wordt veel 'fraglicher' gemaakt zodat de mens 'naar onvermoede diepten wordt getrokken.'

Nauwe relatie

Het blijkt in het proefschrift hoe nauw Ebeling geloof en leven op elkaar betrekt. Het laatste is ervarings-en verificatieveld van het eerste. Het is onmogelijk om te spreken over de mens „los van God" die 'altijd al' bij de mens is, terwijl anderzijds de mens alleen pas mens is wanneer God God is (blijft). Ebeling is een duidelijk voorbeeld van iemand die binnen context van de moderne mens de grondthema's van de reformatorische theologie ter sprake brengt, maar die zich op deze manier wel verwijdert van wat Luther en anderen bedoeld hebben. Ik denk bij voorbeeld aan de visie op de Schrift als gezaghebbend Woord van God. Ook stelt Ebeling dat door de "Neuzeit" de vraag van de rechtvaardiging is verdrongen door de zinvraag. Terecht stelt Zwanepol de vraag of Ebelings Lutherinterpretatie Luthers theologie zélf wel geheel dekt en of er niet een 'tegoed' is dat hij niet verwerkt en dat bepaalde eenzijdigheden van hem zou kunnen corrigeren! Een gedachte die mijns inziens uitwerking verdient. 

Zwanepol signaleert ten aanzien van Ebeling een bepaalde „zweverigheid", een „oeverloze" vervaging van de taal. Vanuit gereformeerd standpunt zouden we zeggen: Het duidelijk Schriftuurlijke geluid is ingeruil4 voor een wat abstract-filosofisch aan doend jargon. Het proefschrift van Zwanepol geeft overigens een goed beeld van enkele belangrijke figuren en thema's van de theologie van de twintigste eeuw en is in dit opzicht nuttig om (kritisch) door te nemen. 

Het proefschrift is door de auteur in eigen beheer uitgegeven en is te verkrijgen door 47,50 te storten op gironummer 1603909 ten name van K. Zwanepol in Kampen (onder vermelding van "Onderscheiden").

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen