Gesprek mèt Verkondigende spits' moet contact met joden kenmerken

Dat is heel wonderlijk gegaan. Ik was lid van de Gereformeerde Kerken en studeerde aan de VU. Daar legde ik in 1941 mijn afsluitend examen af. „Ik liep dagelijks naar de brievenbus, maar kreeg zelden een verzoek om te preken". Feilloos herinnert de emeritus predikant de data en bijbehorende gemeenten te noemen dat hij wel mocht preken.

„Toen benaderde mij de oude ds. C. Kapteyn, een collega van de bekende ds. Jac. van Nes, beiden zendingspredikanten onder de joden. Hij vroeg mij of ik hem wilde helpen drie middagen per week catechisatie te geven aan een oude jood die bekend stond als de 'emaillekoning' van Nederland. Ik stond perplex. Hoe moest ik dat doen?".

Gewoon Jesaja lezen

„Meneer Haitsma", zei ds. Kapteyn, „U gaat gewoon Jesaja met hem lezen. En als u wilt weten hoeveel strijd het voor een jood kan betekenen om christen te worden, dan moet u "De wonderlijke leiding Gods" van Salomon Duijtsch eerst maar eens lezen". „En dat boek sprak mij toch zo geweldig aan".

Dr. Haitsma blijkt vooral geïimponeerd door de wijze waarop Duijtsch spreekt over de Messias. „Hij laat zien dat bepaalde uitspraken uit de Talmoed wel degelijk heenwijzen naar Jezus Christus. Hij heeft „Israels Verlosser en eeuwig behoud voorgesteld uit het Heilig Woord, gestaafd en bevestigd met de Talmoed en de schriften der oudste en vermaardste rabbijnen, tot opwekking en bekering van het in de vier hoeken der waereldt verstrooide Israël", om het met de titel van een van Duijtsch' boeken te zeggen".

„Zo'n titel maakt al duidelijk wat de juiste houding inzake de omgang met het jodendom moet zijn'', aldus dr. Haitsma. „Je kunt niet volstaan met het gesprek, er moet ook verkondiging zijn. Kijk onder andere maar naar de bijbellezingen van de bekeerde jood Isaac da Costa.

„De gesprekken met de 'emaillekoning' —een halfjaar lang drie middagen per week- hadden soms zeer emotionele momenten", aldus de 75jarige emeritus predikant. „We lazen Jesaja en ik legde het, mede aan de hand van de Korte Verklaring, uit. Bij een passage als de herbouw van Jeruzalem liet ik altijd de vloek slaan op Israël. De heilsprofetieën paste ik toen uitsluitend toe op de kerk". En toen -ik schrok verschrikkelijk- hij slaakte een kreet en sloeg met zijn vuist keihard op de tafel. „U weet er niets van", zo wierp hij me tegen. „Gaat u maar mee naar ds. J. Rottenberg". Dat deed ik en ds. Rottenberg wees mij erop dat Paulus benadrukte dat wij heidenen mede-erfgenamen zijn. Waar een mede-erfgenaam is, is ook een erfgenaam. Ik was knock-out".

Nooit gehoord

„Een tweede zeer emotioneel moment maakte ik mee met deze emaillekoning bij het lezen van Jesaja 53. Toen was hij knock-out. Hij was helemaal van zijn stuk. „Waarom hebben de rabbijnen ons dit nooit verteld", zei hij, „want dit is letterlijk in Jezus Christus in vervulling gegaan". Later is die man door ds. Kapteyn gedoopt.

Voor dr. Haitsma kwam nog een derde emotioneel moment; toen hij hoorde van het overlijden van de man die hij zo intensief catechisatie had gegeven. „In zijn leven had hij het nog al eens over de goede dingen die hij deed. Als er nood was gaf hij geld, enzovoorts. Hij stierf, zo werd mij verteld, met de bede uit psalm 51 op zijn lippen: „Gena, o God, hoor hoe een boet'ling pleit". Toen ik dat hoorde, werd ik er stil van".

Levenswerk Duijtsch

Het derde deel van het levenswerk van Salomon Duijtsch omvat ongeveer 500 pagina's en is daarmee groter dan de eerste twee delen samen. Voor zover dr. Haitsma weet, is het alleen nog compleet bewaard in de bibliotheek van de Gemeentelijke Universiteit in Amsterdam. Het manuscript van de samenvatting is klaar om uitgegeven te worden.

„Ik hoop dan ook dat een drukker bereid is eraan te beginnen". Het zal mede afhangen van de verkoopresultaten van "Christiaan Salomon Duijtsch, zijn laatste levensjaren", het pasverschenen werk van dr. Haitsma, dat bij uitgeverij De Groot Goudriaan-Kampen uitkwam, 108 pagina's telt en 22,50 gulden kost.

Aan dit laatste boek is veel speurwerk in archieven voorafgegaan. Het resultaat is dan ook bijzonder interessant. Uitvoerig beschrijft dr. Haitsma de afzetting van Duijtsch als predikant omdat hij te Oranjegezind was. Pas na zijn dood werd Duijtsch gerehabiliteerd.

Een van de indrukwekkendste onderdelen uit dit zojuist verschenen boek is een gesprek dat Duijtsch in de trekschuit had met een jood die kon vertellen dat hij was vrijgemaakt van de wet. „Het is een eigen verslag van Duijtsch van een gesprek tussen twee joden die elkaar erkenden als broeders in de Messias".

Dr. Haitsma reageert fel op suggesties of openlijke beschuldigingen als zou het levensverhaal van Duijtsch verzonnen zijn of onwaarheden bevatten. „Zijn boeken zijn absoluut authentiek en betrouwbaar. Niets is uit de duim gezogen. Deze zomer ben ik in Tsjechoslowakije geweest en zelfs de afstanden en de tijd die Duijtsch over bepaalde stukken gelopen heeft, kloppen. Dat heb ik zelf gecontroleerd. Het doopbewijs is er en ga zo maar door. Neen, dat is allemaal absoluut betrouwbaar", aldus dr. Haitsma.

Dr. Haitsma, in 1968 gepromoveerd op "De leer aangaande de kerk in de reformatorische catechismi in het Duitse en Nederlandse taalgebied uit 1530-1600", is eerst een aantal jaren gereformeerd predikant geweest. Hij was het echter nooit eens met de afzetting van dr. J. G. Geelkerken en prof. dr. K. Schilder. In zijn eerste gemeente, Noord-Scharwoude, besloot hij vrij abrupt hervormd te worden. „Ik zit bovendien nog steeds met vragen rond de juiste norm van leertucht". Hij werd in de hervormde gemeente van Woerden beroepen en stond daar 29 jaar. Ongeveer 12 jaar lang was hij hoofdbestuurslid van de Confessionele Vereniging.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen