Overheidsbemoeienis blijft een noodzakelijk kwaad

Ook in de gereformeerde gezindte heeft de liberale gedachte postgevat dat vraag en aanbod van woningen zichzelf reguleren op basis van het marktmechanisme. Hieraan ligt een veel te optimistisch mensbeeld ten grondslag. De gevolgen van de zonde maken voortdurende bijsturing gewenst. Het is zelfs noodzakelijk om recht te doen aan de minder bedeelde. Overdadige bijsturing is eveneens schadelijk en kost bovendien onnoemlijk veel geld. Noch het doorslaan naar meedogenloos individualisme noch het betuttelend ontnemen van eigen verantwoordelijkheid is werkelijk christelijk te noemen.

Bezwaren
In de subsidiëring van de volkshuisvesting is een grove tweedeling mogelijk in object- en subjectsubsidies. Objectsubsidies verstrekt de overheid op basis van de kostprijs van een onroerend goed. De overheidsbijdrage is niet afhankelijk van het inkomen van de bewoner van het „object". Bij subjectsubsidie heeft afstemming van de financiële ondersteuning op het inkomen van de bewoner wel plaats. De huurprijs van het pand speelt bij de subsidietoekenning geen rol. De financiële positie van de huurder (het subject) is bepalend. Uiteraard is het onderscheid tussen object- en subjectsubsidies theoretisch. In de praktijk zijn allerlei mengvormen denkbaar.

Aan objectsubsidies kleven vele bezwaren. In de eerste plaats heeft deze vorm van overheidssteun een remmend effect op de doorstroming van goedkopere naar duurdere huurwoningen. Immers, omdat het subsidie is gekoppeld aan de woning kan het voor iemand met een fors gestegen inkomen aantrekkelijk zijn in zijn goedkope woning te blijven zitten. De verhouding tussen huurniveau en financiële positie groeit scheef. Hierdoor ontstaat de onrechtvaardige situatie dat mensen die slechts een lage huur kunnen opbrengen niet aan een huis komen, omdat mensen met een beter inkomen weigeren door te stromen naar een duurdere woning.

Daarnaast meldt professor J. van der Schaar in zijn onlangs verschenen overzicht van het Nederlandse volkshuisvestingsbeleid nog een ander gevaar van objectsubsidies. Deze vorm van overheidssteun kan volgens hem leiden tot prijsopdrijving door bouwers van woningen. Het verhogen van de stichtingskosten brengt immers meer subsidie in het laatje. Soms gebeurt dat kunstmatig en alleen in de boeken, soms wordt het kwaliteitsniveau van de woning werkelijk verbeterd. Dit laatste lijkt oorbaar, maar,is het niet. Door toepassing van duurzamer materiaal bespaart de belegger op onderhoud, hetgeen hij tweemaal verhaalt op het Rijk. Eerst bij de bouw, later bij de exploitatie. Want ook onderhoudskosten kunnen gedeeltelijk worden verhaald op het Rijk.

Stadsvernieuwing
Toch zijn objectsubsidies in sommige gevallen een uitkomst. Wie kent niet de problematiek van de binnensteden. In de jaren zestig zijn veel stadscentra volgestouwd met kantoorgebouwen. Bedrijven met belangen in de "city" waren de enige die de hoge grondprijzen, bepaald door het marktmechanisme, konden opbrengen. Door hoogbouw trachtte men de grondprijs te drukken. Het gevolg: ongezellige, onbewoonde binnensteden. Waar krotten het veld moesten ruimen, verschenen bedrijfspanden. De stedelingen verhuisden, soms met frisse tegenzin, naar nieuwbouwwijken aan de rand van de stad.
In de jaren zeventig heeft men het gevaar van het uitgestorven centrum onderkend. Volkshuisvesters kregen meer aandacht voor het aspect van de ruimtelijke ordening. Staatssecretarissen kregen de nieuwe portefeuille stadsvernieuwing onder hun hoede. Gemeenten gingen weer woningen bouwen in het centrum. Op die dure grond. En bij voorkeur geen hoogbouw. Als de huur van deze woningen zou worden berekend naar de kostprijs was de gemeente van blijvende leegstand verzekerd. In zo'n geval is objectsubsidie een uitkomst.
Bij subjectsubsidie is de kans op fraude minder groot. Afgezien van zwartwerkende uitkeringsgerechtigden is het niet waarschijnlijk dat groepen mensen meer geld ontvangen dan waar ze krachtens de regeling recht op hebben. Hier stuit veeleer tegen de borst het feit dat een percentage van de subsidiegerechtigden aanspraak kan maken op overheidsgeld, terwijl men door een in christelijke optiek zondige keuze in een subsidiebehoeftige positie terecht is gekomen. Hierbij valt te denken aan bij voorbeeld jongeren die een thuissituatie zijn ontvlucht of aan het toenemend aantal éénoudergezinnen. Waarmee overigens niet is gezegd dat alle éénoudergezinnen door een zondige keuze in een moeilijke situatie zijn beland.

Diaconie
Misschien past hier de vraag of niet een falende diaconie nu en in een ver, christelijk verleden verantwoording draagt voor de noodzaak van individuele huursubsidie. Maar dat is een discussie apart.
Overigens valt hel wel mee met de grootte van de categorie mensen die om een min of meer bedenkelijke reden aanspraak maken op subjectsubsidie. Eén van de belangrijkste vormen van subsidie waarin het subjectbeginsel op de voorgrond treedt, is de individuele huursubsidie, de zogenaamde ihs-regeling.
Uit een tabel in het overzichtelijke -en ook voor de geïnteresseerde leek begrijpelijke- boekwerk van Van der Schaar komt duidelijk naar voren dat ruim 37 procent van de ontvangers van ihs ouder is dan 65 jaar. Minder dan 5 procent van de aanvragers is jonger dan 25 jaar. In dat lage percentage zitten zowel gehuwden als ongehuwden. Dit doet vermoeden dat het aantal jongeren die aanspraak maken op ihs om onder moeders vleugels vandaan te komen onbeduidend is.
Wel is het onweerlegbaar dat een toenemend aantal onvolledige gezinnen gebruik maakt van deze voor het Rijk zo kostbare subsidieregeling. Dit percentage nadert nu de 20 procent. In 1975 was dat nog maar 10 procent. De subsidie komt in ieder geval terecht bij de laagste inkomensgroepen. Ruim 95 procent van de aanvragers zit onder het modale inkomen.

Huurniveau
Een van de belangrijkste huisvestingsproblemen is het te lage huurniveau in ons land. Gerekend naar de kostprijs van een woning zouden de huren wel 10 tot 20 procent boven het huidige niveau moeten liggen. Dat is een erfenis van te beperkte huurstijgingen in een inflatoire periode, waarin bovendien sprake was van een forse jaarlijkse reële loonstijging. Omdat het zo onvriendelijk was tegenover de kiezer heeft de politiek destijds besloten huurstijgingen te matigen. Nu zou een stevige huurverhoging velen in de problemen brengen. In dat opzicht is het wachten op betere tijden. Voorlopig zijn subsidies in de volkshuisvesting noodzakelijk om wonen voor grote groepen mensen betaalbaar te houden.
Mede naar aanleiding van: "Groei en bloei van het Nederlandse volkshuisvestingsbeleid"; door J. van der Schaar; uitgeverij Delftse Universitaire Pers, 495 bladzijden; prijs 69,50 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen