Lekkerkerk eens basis joodse gemeenschap

Volgens een akte van 1768 hebben twee Lekkerkerkers voor de autoriteiten verklaard dat Josef Heymans, zijnde een jood, drie jaar op Lekkerkerk heeft gewoond en „dat op zijn levenswandel niets te zeggen was". Hij was de eerste jood die in de Lekkerkerkse geschiedenis voorkomt.
Twee namen komen in de Lekkerkerks-joodse historie sterk naar voren, die van de families Van der Heim en Blankensteyn. In 1817 verkreeg Heyman Philip van Blankenstejm het eigendom van een huis aan de Lekdijk, thans Voorstraat nr. 148. De heer Van Blankensteyn verkocht voor 200 gulden het perceel aan zijn zoon, die „vleeschouwer" was. Deze zoon, Philip Heyman, had nog andere eigendommen in Lekkerkerk, o.a. een boerderij aan de Korte Achterweg. De naam van een van de zonen van Philip Heyman leeft nog altijd voort in de straatnaam „Simonshoeve".

Begin
Die aankoop door Philip Heyman van Blankenstesm vormde nog maar het begin. Hij overleed in 1885 en zijn laatste wens was, dat het bovenste deel van zijn woonhuis zou worden vermaakt aan de intussen flink gegroeide joodse gemeente. Er volgde een verbouwing en er kwam een galerij voor de vrouwen, die immers geen toegang tot het eigenlijke kerkgebouw hadden.
In die dagen dook een andere belangrijke naam op, die van de Van der Heims. De oude Mozes van der Heim was de voorganger van de joodse gemeente. Een eenvoudig man maar hij had zich opgewerkt tot een zeer belezen voorganger, die vloeiend Hebreeuws sprak en las. Naast zijn ambt van voorganger was hij leraar, slagersknecht, handelaar in lompen en metalen en „deed" hij in antiek. Hij was een waardig man, die altijd in het zwart gekleed ging.
Tijdens een zakenreis met de boot naar Dordrecht heeft hij met gevaar voor eigen leven een meisje van de verdrinkingsdood gered. De dankbare vader schonk hem in dank daarvoor de helft van zijn ontsmettingsbedrijf. Hieruit ontstond de firma Mozes van der Heim & Zonen, Scheepszuiveraars, welke firma tot 1940 heeft bestaan.

Begraafplaats
Aan de ingang van het dorp ligt de keurig onderhouden joodse begraafplaats. Er staan zes stenen. Eén daarvan blijkt geen grafsteen te zijn, maar een gedenksteen met de tekst: „In dankbare herinnering op 3 mei 1886 door de weledelen heer Van Blankensteyn aan de Nederlands Israëlitische Gemeente Lekkerkerk geschonken, zullende zijn nakomelingen kosteloos op deze begraven kunnen worden".
Vroeger stond er op de begraafplaats een kapelletje. Omdat het zo bouwvallig was werd het begin 1930 gesloopt.
Op de begraafplaats vinden we het graf van Levie van Wittene, die op 28 augustus 1895 „als eerste aan deze aarde werd toevertrouwd". De begraafplaats heeft dus negen jaar ongebruikt gelegen.
Er ligt één van Blankensteyn begraven. Op een klein steentje staat de tekst: Levi van Blankensteyn ben Mordechai, gestorven op 8 april 1898. In de Hebreeuwse tekst is het woord „bachoer" (jongen) te ontcijferen. Levi is dus waarschijnlijk erg jong gestorven. Op de grafsteen van Mozes van der Heim, die in 1917 overleed, staat onder meer dat hij was vele jaren sjalie-ach tsibboer oftewel voorganger.

Einde
Al spoedig na de dood van Van Blankensteyn in 1885 werd het benedenste deel van het gebouw aan de Voorstraat verkocht aan een Lekkerkerkse sigarenmaker. Wel werd daarbij de bepaling gemaakt, dat van de koop uitgezonderd was „het bovenste gedeelte van het huis, tot kerk dienende aan de Israëlische Gemeente".
Op de Sabbath, het Pascha, het Poerimfeest, het Loofhuttenfeest, de Grote Verzoendag en op alle andere joodse hoogtijdagen trokken de mensen naar hun synagoge. Dat bleef zo tot het aanbreken van onze eeuw.
Toen waren inmiddels enkele joodse geslachten uitgestorven. Toen ook trokken andere families naar elders en het werd moeilijk het voorgeschreven aantal mensen van tien voor een godsdienstoefening bij elkaar te krijgen.

Verkoop
In 1922 bleek het niet meer mogelijk te zijn de joodse gemeente te doen voortbestaan. Met toestemming van de permanente commissie tot de algemene zaken zaken van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap werd de synagoge voor duizend gulden verkocht aan de heer Ligthart Schenk. Van een bloeiende joodse gemeenschap was de kern geslonken tot vier personen. Daarvan woonde er maar één in Lekkerkerk, Joseph van der Heim, die al spoedig naar Rotterdam vertrok. Hij werd in 1943 door verraad gearresteerd en, als zovele joodse landgenoten, vond hij de dood in een-Diuts concentratiekamp.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen