Bewogen geschiedenis van strijdende kerk

Tot deze conclusie komt drs. K. Exalto, hervormd predikant te Benthuizen, in zijn lezenswaardige boek dat als titel draagt „Kerkgeschiedenis". Niemand zal willen ontkennen dat de geschiedenis van de kerk niet zeer bewogen is. Wie zal niet iets van de strijd waarover de auteur gewaagt ook in het persoonlijk leven meemaken. Toch mag gelden voor hen die behoren tot de „Kerk" dat de poorten der hel haar niet zullen overweldigen.
Dit boek is uit de praktijk geboien. Jarenlang werd door drs. Exalto het vak „kerkgeschiedenis" op een catechetencursus gegeven en daarna ook op cursussen theologische vorming van gemeenteleden uitgaande van de hervormde raad voor de catechese en de hervormde centrale voor vormingswerk. Er bleek behoefte te bestaan aan een boek dat bij de stof, die gedoceerd werd aan zou sluiten. Het nu verschenen boek wil dat doen: het wil echter niet alleen een leerboek zijn, maar ook een leesboek voor belangstellenden in de kerkgeschiedenis.

Leer-leesboek
Het is niet het eerste boek dat over de geschiedenis van de kerk verschijnt, het zal ook het laatste wel niet zijn. Toch is de auteur erin geslaagd om van deze uitgave zowel een leerboek als een leesboek te maken.
De inhoud valt in vier hoofdgroepen uiteen: De kerk in de oudheid: de kerk in de tijd der middeleeuwen, de kerk in de 16e, 17e en 18e eeuw: de kerk in de 19e en 20e eeuw. Handig is het opgenomen register met persoonsnamen. Heel gemakkelijk is zo de pagina op te slaan waarop de naam voorkomt, tegelijkertijd ziet men dan met welk feit de naam (meestal vet gedrukt) dan in verband gebracht wordt.
Bijvoorbeeld J. Severijn met de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk. In verband met de apostolische vader wordt Hermas genoemd; van hem wordt gezegd dat hij het adoptianisme aanhing. In het register staat vermeld Jutina, keizerin (blz, 34) dit moet echter keizerin Justina zijn. Zij was de moeder van, Valentinianus II. De naam van deze keizer wordt in verband gebracht met Ambrosius.

Objectief
Drs. Exalto schrijft in zijn verantwoording dat elk boek over kerkgeschiedenis het stempel van de auteur draagt. Toch zo stelt hij, werd gestreefd naar een zo hoogst mogelijke objectiviteit. Hij merkt tevens dat elke auteur die een boek schrijft over kerkgeschiedenis steunt op de gegevens van anderen. Hier is ook een zetfout gemaakt. Men leeft niet van elkaar, maar bedoeld zal zijn dat men leert van elkaar (blz. 5).
Zo werd in dit boek ook wel het een en ander van anderen overgenomen. Het werd echter met eigen ogen bekeken en zorgvuldig afgewogen, slechts datgene werd overgenomen wat de auteur juist leek en zijn instemming had. De auteur is erin geslaagd om veel zaken objectief weer te geven, dus zonder allerlei ontwikkelingen van zijn commentaar te voorzien. Om ons even te beperken tot Nederland, allerlei feiten uit het kerkelijk leven worden gememoreerd die plaatsvonden in deze eeuw.
Uiteraard komt de Afscheiding van 1834, zij het kort, aan de orde. Drs. Exalto geeft objectief de gang van zaken rond ds. H. de Cock en de zijnen weer. Wellicht heeft hij op de door hem gegeven cursussen zijn mening over de Afscheiding wel gegeven. Zonder verder commentaar wordt het feit gememoreerd van de oprichting van de Gereformeerde Bond in 1906. Zo ook de gang van zaken rond Geelkerken in 1926, de Vrijmaking in 1944 en de scheiding in de Gereformeerde Gemeenten in 1953.
Op het ontstaan van de Nederlandse Gereformeerde Kerken en de meer recente splitsing van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland wordt verder niet meer ingegaan. Wel wordt kort aangehaald het Samen-op-Wegproces van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland.

Spanningen
Het boek laat ons zien dat er reeds bij het ontstaan van de christelijke kerk, kort na het Pinksterfeest spanningen waren. In de Bijbel (het boek Handelingen) lezen we daarover. Door de eeuwen heen zijn die er gebleven tot op vandaag. Samen op Weg zal deze spanningen niet oplossen, het zou wel eens kunnen zijn dat er nog meer komen.
De auteur houdt in het begin van zijn boek z'n lezers stil bij zaken als: de oudchristelijke theologie, de strijd om de triniteit, de christologische strijd en Augustinus. Bij de kerk in de tijd der middeleeuwen komen de scholastiek, de mystiek, de invloed van renaissance en humanisme op de kerk en de moderne devotie aan de orde.
Figuren als Luther, Zwingli, Calvijn, Martin Bucer en John Knox worden voor het voetlicht gehaald en de Hervorming in Frankrijk, Engeland, Zwitserland en de Palts alsook de Hervorming in ons land. Naast de aandacht die in het laatste gedeelte geschonken wordt aan de geschiedenis van ons eigen land komen het rooms-katholicisme, de oosterse orthodoxie en de angelsaksische wereld aan de orde.
Uit het gebodene blijkt dat niet alles wat de naam kerk draagt ook waarlijk kerk Is. Het boek spreekt van scheidingen en afscheidingen. Toch mag ook in dit jaar, waarin veel aandacht geschonken werd aan de Afscheiding, zowel in de Nederlandse Hervormde Kerk ais in de kerken der Afscheiding de boodschap van zonde en genade nog klinken, die boodschap dat er buiten de zoenverdienste van Christus geen behoud is.
Christus zal Zelf Zijn kerk vergaderen want het zal dan toch eens worden een grote schare, die niemand tellen kan, uit alle natie en geslachten en volken en talen, staande voor de troon en voor het Lam.
Om dit door de hele geschiedenis van de kerk na te speuren kan het boek zeker zijn diensten bewijzen. De cursisten van de cursussen zullen het op prijs stellen op deze wijze de stof nog eens na te kunnen lezen. Verder is het ook geschikt voor scholieren en belangstellende gemeenteleden.
N.a.v.: „Kerkgeschiedenis" door drs. K. Exalto,
uitgave Boekencentrum, Den Haag 1984;
184 bladzijden, prijs ƒ 25,90

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen