Nederland beschermt zich tegen de EMP

Vooral bij de drie krijgsmachtdelen groeit de belangstelling voor het treffen van maatregelen tegen de effecten van de EMP. Deze maatregelen zijn gebaseerd op onderzoek en experimenten in Nederland en in het buitenland, vooral in de Verenigde Staten. In dat laatste land is door de Verenigde Chefs van Staten in het Pentagon een verlanglijst opgesteld van maatregelen ter waarde van in totaal 7 miljard dollar, die de kwetsbaarheid van de elektronische verbindingssystemen moeten verminderen.

Niet vergelijkbaar

Niet alleen de Nederlandse militaire instanties houden zich al elf jaar bezig met dit onderzoek, ook de Civiele Verdediging begon er al jaren geleden mee. Onderkomens voor het bestuur in oorlogstijd in bijvoorbeeld Den Haag zijn reeds beschermd tegen de EMP, en hetzelfde geldt voor het ondergrondse noodziekenhuis in het nieuwe Academisch Medisch Centrum (AMC) in de Amsterdamse Bijlmermeer.

De situatie in Nederland is overigens niet direkt vergelijkbaar met die in de Verenigde Staten. Het is vooral het Physisch Laboratorium van TNO — één van de vier laboratoria van de Hoofdgroep Defensie-onderzoek van deze organisatie — dat zich reeds elf jaar met de EMP bezighoudt. Het voert wetenschappelijk onderzoek uit ten behoeve van de krijgsmacht, die zelf vervolgens de verantwoordelijkheid heeft voor het verwerken van resultaten van de research. Bij het ontwerpen van apparaten wint de krijgsmacht, en ook de industrie die voor haar werkt, veelal advies in bij het Physisch Laboratorium dat op deze wijze indirekt contact hierover heeft met de industrie.

Bestendigheid

Alle bedrijven die worden benaderd voor het ontwerpen en vervaardigen van apparatuur voor de krijgsmacht, worden geconfronteerd met een aantal eisen waarvan sinds 1975 de bestendigheid tegen EMP er één is. Deze bedrijven moeten — alvorens zij een opdracht krijgen — verklaren dat aan deze specificaties kan worden voldaan. Het aantal bedrijven dat op dit gebied actief is, neemt toe, al is niet duidelijk hoeveel het er zijn. Zo bleek tijdens de contacten met een kleiner bedrijf dat apparatuur wapent tegen de EMP, dat men tenslotte toch geen nadere mededelingen wenste te doen. Deze geheimzinnigheid legden de mensen van het Physisch Laboratorium niet aan de dag.

Hollandse Signaal Apparaten (Signaal) bekijkt sinds vijf jaar de EMP-effccten, en het laatste jaar test men ook apparatuur. Signaal is een dochterbedrijf van Philips en levert in hoofdzaak produkten af voor militair gebruik. Er wordt door de fabriek echter nog geen „geharde" apparatuur afgeleverd. Dat gebeurt pas als de gebruiker daarvoor specificaties aan Signaal voorlegt. Nieuwe apparatuur zal op den duur aan deze eisen moeten en kunnen voldoen. Het aanpassen van bestaande apparatuur is wat moeilijker. De aanpassingskosten zullen vaak bepalen of de wijziging direkt, of later plaatsvindt. Voor kleinere onderdelen behoeven die kosten overigens niet groot te zijn, maar eerst moet wel bekend zijn wat er precies kapot kan gaan of beschadigd kan worden door de EMP. Hoe groter de bestaande apparatuur, hoe ingewikkelder het is dit na te gaan.

Afscherming

Het Physisch Laboratorium voert al jaren proeven uit om de gevoeligheid van bepaalde onderdelen voor impulsvormige signalen te onderzoeken. Men gaat daarbij uit van de effecten van kernexplosies op verschillende hoogten. Bij hoge kernexplosies (op ca. 400 km hoogte) ontstaat een horizontaal gepolariseerd elektromagnetisch veld en bij lage IS dat verticaal. Dit veld wordt door de gammastraling opgewekt en wordt EMP genoemd. Bij een explosie op 400 km hoogte kan de EMP schade aanrichten in een gebied met een middellijn van ongeveer 4400 km. Men heeft waargenomen dat de meeste defecten worden veroorzaakt door te grote piekspanningen op halfgeleiders. Als men de kwetsbare apparatuur afschermt met een metalen kast blijkt dat zeer effectief. Die hoeft niet dikker te zijn dan uit oogpunt van stevigheid nodig is.

Een probleem vormen de kabels die door de afscherming naar buiten gaan. Men kan daarop echter „suppressors" aanbrengen. Deze beperken de spanning en de stroom die wordt doorgelaten op ongeveer dezelfde manier als een bliksembeveiliging dat doet.

Metalen platen

Tegenwoordig worden schuilkelders, communicaticbunkers, commandocentra e.d. voorzien van wanden met metalen platen. Vooral voor de gevoelige apparaten, zoals computers en micro-elektronische onderdelen, is een dergelijke afscherming vereist.

Het Physisch Laboratorium heeft al twee testinstallaties gebouwd en is nu bezig met de bouw van een derde. De eerste installatie, die in 1973 in gebruik werd genomen, heeft een testoppervlak van 2x 1 m. De tweede, die in 1974 werd gebouwd, is groot genoeg om bijvoorbeeld tanks te testen. De testruimte is 25 meter lang en 8 tot 16 meter breed. De kleine EMIS-1 kan ook door de industrie zelf worden gebouwd, zodat ze in eigen huis apparaten al in het ontwikkelingsstadium kunnen testen. EMIS betekent: elektronische magnetische impulssimulator.

EMIS-1 en EMIS-2 bestaan beide uit een generator aan de ene kant die de impuls afgeeft, een transmissielijn van vlakke platen of staven, en een afsluitweerstand aan de andere kant. Tussen de platen of staven kan men een verticaal gepolariseerd veld opwekken dat zich voortplant van generator naar afsluitweerstand. In dit veld, tussen de platen, stelt men de te testen apparatuur op. De spanning van de generator kan traploos worden opgevoerd.

Vliegtuigen testen

Het laboratorium hoopt in begin 1982 een nog grotere simulator in gebruik te nemen, de EMIS-3. Deze komt op vliegveld Ypenburg te staan, o.m. voor het testen van vliegtuigen, maar is verplaatsbaar naar bijvoorbeeld Den Helder om schepen op hun bestendigheid legen de EMP te testen. Ook kan men hierin een gehele commando-eenheid te velde testen, bestaande uit een aantal wagens die onderling door kabels zijn verbonden. In deze simulator kan een elektromagnetisch veld met een horizontale en verticale polarisatie opgewekt worden. Een andere testmethode is die van signaal-injectie, waarbij de spanning op de kabelaansluitingen en niet het elektromagnetisch veld wordt nagebootst. Daarbij kan men apparatuur die nog in het ontwerpstadium verkeert op een tafel met een handzame generator testen. Ten slotte kan men de effecten van de EMP analyseren met behulp van een computerprogramma dat het TNO-laboratorium in de Verenigde Stalen heeft aangekocht. Het Physisch Laboratorium geeft veel adviezen aan derden voor de bescherming van apparatuur. Ze hebben zowel betrekking op het ontwerp van nieuwe apparatuur als op bescherming van bestaande. Een deel van de adviezen heeft betrekking op de civiele verdediging.

Afgeschermd

Kwetsbare belangrijke computers, ziekenhuizen en noodziekenhuizen moeten onder oorlogsomstandigheden blijven functioneren. Nederlandse kabelnetten zijn in het algemeen minder kwetsbaar dan die in de Verenigde Staten. Hier liggen de kabels vaak afgeschermd in de grond, in de Verenigde Staten zijn de verbindingsnetten vaak bovengronds uitgevoerd. Dit geldt vooral voor de civiele verbindingsnetten die ook voor militair berichtenverkeer worden gebruikt, en voor elektriciteitsnetten.

Men kan verbindingen minder kwetsbaar maken door het gebruik van alternatieve wegen die via een ander systeem lopen. Men gebruikt dan naast de beslaande kabelverbindingen ook minder kwetsbare straalzenders en microgolfverbindingen. Andere door het Pentagon gevraagde veiligheidsmaatregelen bestaan onder meer uit een nieuwe generatie waarschuwingssatellieten, communicatiekunstmanen, noodlanceringssystemen om uitgeschakelde satellieten te kunnen vervangen, en een nieuw kustradarsysteem. Ook wil men alle drie de vliegende commandoposten van het Strategisch Luchtcommando, die elkaar in de lucht steeds afwisselen, beschermen tegen de EMP. Nu is er maar één tegen bestand.

Beperkte kernoorlog

President Reagan heeft deze maatregelen even belangrijk genoemd als de onlangs aangekondigde nieuwe bewapeningssystemen. Ze schijnen vooral van belang te zijn in geval van een beperkte kernoorlog, schrijft Science.

Oud-minister De Geus stelde, in antwoord op Kamervragen op 21 augustus 1981, dat de EMP geheel losstaat van een beheersbare of beperkte kernoorlog. Critici hiervan in de Verenigde Staten, met inbegrip van de 5000 leden tellende Federatie van Amerikaanse geleerden, stellen evenwel dal de voorgestelde verbeteringen in het militaire commando- en communicatienetwerk niet tot een betrouwbaar systeem zullen leiden en dat daarin nog steeds gaten zitten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen