Poolse volk staat ondanks medeleven alleen in de kou

In enkele fabrieken laten arbeiders hun werkbanken en lopende banden in de steek om zich te verenigen en een muur te vormen tegen de plotseling toeslaande staatsmacht. Ze weten niet of het front morgen misschien al afbrokkelt, of de buurman, de collega zich in de eenzaamheid terug zal trekken in een behoefte aan rust, die voortkomt uit gelatenheid en overgave aan de dingen die komen gaan.

Is dit het einde van een organisatie, die als uit het niets ontstond, en twee partijchefs en drie ministers-president binnen een jaar op een zijspoor rangeerde? Ze bracht een land, dat ligt ingeklemd tussen socialistische broedervolken een zekere vorm van vrijheid, waarvan het anderhalf jaar geleden niet had durven dromen. Solidarnosc werd groot door solidariteit. Maar wie durft, nu de militaire macht haar angstaanjagende facetten toont met Solidariteit solidair te zijn? Wie durft te vechten?

Vergeefse hoop

De wereld slaat Polen gade, maar het volk staat alleen in de decemberkoude, en het weet niet of het morgen nog de middelen heeft om verder te leven. Het weet slechts dat alles op een of andere manier wel door zal gaan, misschien zonder Lech Walesa, maar met Wojchiech Jaruzelski. De bevolking vestigt hoop op de paus, die immers een Pool is, maar hij is zo ver weg. Men hoopt ook op primaat Glemp, die dichterbij is, maar deze is de eenmaal vergoten stroom bloed nog niet vergeten, en maant hét volk tot kalmte. Polen bevindt zich op een keerpunt'en is totaal uitgeput na de spanning van maanden waarin grote veranderingen plaatshadden.

Men moet zich realiseren en punt voor punt nagaan wat er in de tijd tussen augustus 1980 en december 1981 allemaal gebeurd is, om te begrijpen hoezeer dit land en zijnmensen veranderd zijn. Dat laat zich niet door de aankondiging van een militaire raad wegvagen. Het is ingelast in het bewustzijn tot een ervaring die resultaat zal hebben, is het niet vandaag dan morgen.

Bijzondere bond

Solidariteit was meer dan een gewone vakbond. Het was de eerste vakbond die werkelijk onafhankelijk was van een communistisch regime. Op het laatst was het een levénsveranderende kracht, die beslissend was voor het hele volk. Wat heeft Solidariteit niet allemaal bereikt! Allereerst zijn bestaan, wat zonder meer een radicale wijziging betekende van de communistische koers. Zonder ophouden werd gehamerd op recht van staken, staken, staken' Er verscheen een eigen blad, onafhankelijk van de partij. Zondags kwam er radiozendtijd voor de mis. De jarenlang in het geheim afgezette boeren werden door de bond tot een garantie voor de toekomst van de staat.

Sejm werd wakker

De sejm, het parlement werd wakker uit zijn diepe slaap van onverschilligheid en probeerde met alle kracht een echte volksvertegenwoordiging te worden. Er moest een nieuw economisch plan komen, dat een totaal vervallen staatshuishouding nieuw leven in moest blazen. Er kwam een vijfdaagse werkweek voor fabrieksarbeiders en voor de werkers in de mijnen werd hetzelfde geprobeerd. Er ontstofid vrijheid van meningsuitingen openbare discussie.behoorde niet langer tot het verleden. Zal Solidariteit nu zomaar verdwijnen? Zal er geen spoor van de vakbond in het wereldruim overblijven? Slechts aarzelend durfden de arbeiders in augustus 1980 in een vakbond te geloven.

Te moeizaam

Te moeizaam waren de beroemde eenentwintig punten in de overeenkomst op de werf in Dantzig en overal in het land doorgezet. Zo zag de overwinning er uit, die 30 augustus onder vice-premier Jagielski en de toen nog onbekende elektromonteur en arbeidersleider Lech Walesa: ,,Het wordt als doelmatig erkend nieuwe, zelfwerkzame vakverbonden in het leven te roepen, die authentieke vertegenwoordigers van de arbeidende klasse zullen zijn... de nieuwe bonden zullen de gezamenlijke en materiële belangen van de arbeiders behartigen en hebben niet tot doel de rol van de Poolse partij over te nemen. De regeringscommissie stelt vast dat de regering de volledige achting en de onafhankelijkheid van de nieuwe bond garandeert en zeker stelt".

Lech Walesa ondertekende de overeenkomst. Hij wist zich daarbij gesteund door de arbeiders en raadgevers uit de kring van intellectuelen. Bij de ondertekening sprak Walesa de nu historische woorden: ,,Wij hebben alles bereikt wat we wilden, wat we gewenst hebben en waarvan we gedroomd hebben. Wij zullen ervoor zorgen dat onze vakbond onafhankelijk en zelfstandig blijft. Wij zullen ons inzetten voor het welzijn van Polen. Ik verklaar de staking voor geëindigd".

Partijzuivering

Maar de staking was niet afgelopen, zij overrompelde het land. Overrompelde zij ook Solidariteit? Walesa nog in een overwinningsstemming, moest weldra het land in als vredesstichter. De confrontatie bleef voortduren. Het volk was zo diep verbitterd. Het voelde zich bedrogen door een partij die zich voor haar partij uitgaf zonder dat te zijn. Een partij waarvan de functionarissen uitwaren op eigen macht en eigen belang. Dit optreden kwam nu aan het licht en was het startsein voor talrijke acties. Van Szczecin tot Allenstein, van Bromberg tot Katowice, van Posen tot Lublin, van Warschau tot Krakau, overal werd departij gezuiverd van corrupte leden. De partij werd tot een wezen zonder ziel. In de schaduw verkommerde ze. Haar geest verplaatste zich naar de talloze gespreks- en discussiegroepen. Groepen die zich eerst op Solidariteit oriënteerden en zich later daarbij aansloten. Lid te zijn van zowel de partij als Solidariteit behoorde niet langer tot de onmogelijkheden, spoedig was het de gewoonste zaak van de wereld.

Geen vacuüm

Maar bij wie berustte nu de macht? De vakbond, die altijd gezegd had het gezag van de partij te erkennen, diezelfde vakbond werd als het ware de macht in de schoot geworpen. Op zich niet zo verwonderlijk, immers een machtsvacuüm bestaat in de politiek niet. De partij had haar gezag verloren en de vak-, bond nam haar plaats in. De vakbond had voor haar plaats gevochten, nu werd zij de pool die alle krachten naar zich toe trok. Waartoe dit moest leiden, wist Solidariteit zelf nog niet. Men besteedde alle tijd aan het zich met hand en tand verdedigen tegen de aanvallen van orthodoxe communisten. Solidariteit wist echter een ding zeker, zij zou nooit aan het verlangen van de regering toegeven om een groep onder de andere groep te zijn. De regering en de communistische partij waren echter alleen bereid Solidariteit toe te staan dat zij met hen discussieerde. Maar dat zij het bestaan van de communistische partij aan de kaak stelde, dat kon men niet toestaan.

Verkiezingen

Toch werd Solidariteit al snel met de werkelijkheid van alledag geconfronteerd. Geloofde de leiding van Solidariteit in het begin nog dat men het socialisme in zijn huidige vorm kon verbeteren, spoedig ontdekte zij dat het systeem behalve dat het niet deugde ook niet geschikt was voor de Poolse samenleving. Wat. met vrije vakbonden echter begint moet wel uitlopen op vrije verkiezingen. Wie het recht op het stichten van eigen organisaties erkent, moet ook het recht op het bestaan van andere organisaties, mogelijk de politieke partijen van morgen, aanvaarden. De eerste geluiden daarover werden op het congres van Solidariteit in Gdansk gehoord. Toch leek het er nog een keer op dat een adempauze ingetreden was. Op 4 november namelijk spraken Lech Walesa, Jaruzelski en de Poolse primaat bisschop Glemp met elkaar. Het front voor nationale eenheid werd door Walesa echter als een poging tot het herstellen van de orde opgevat, terwijl de premier op een ondubbelzinnig nee — op de harde confrontatie— aanstuurde.

Samenzwering

In de onzekere situatie die na het gesprek ontstaan was, ontwikkelde zich een sfeer van samenzwering, waarbij echter de communistische partij de touwtjes in handen hield. Ze smeedde een samenzwering tegen Solidariteit. Een aanleiding voor de stemmingmakerij tegen de vakbond was snel gevonden: bandopnames van een bestuursvergadering van Solidariteit in Radom. Aan de hand hiervan werden de leiders van Solidariteit tot revolutionairen, die uit waren op de val van de partij, bestempeld. De partijkrant Trybuna Ludu, het orgaan voor hoge partijfunctionarissen Zolnierz Wolnosci en ook radio-Warschau lieten geen kans onbenut om Solidariteit aan te vallen. Deze aanvallen werden de theoretische basis voor een gewelddadig optreden tegen Solidariteit. De bestorming van de brandweeracademie was slechts een, voorproef. Toen dit lukte stond de weg voor het afkondigen van de noodtoestand open.

Nu duiken de vragen weer op. Weliswaar bekommert een communist zich er niet om dat de partij de macht aan zich getrokken hééft, maar het steekt hem toch wel dat dit met behulp van het leger moest geschieden. Toch zal alles wel weer goedkomen denken de orthodoxe communisten. Maar is de militaire macht werkelijk het geschikte middel om tegen Solidariteit op te treden? Waarschijnlijk lukt het om Solidariteit monddood te maken. Maar Solidariteit was meer dan zo maar een organisatie, het was een uitdrukking van het politieke klimaat. Zij was een symbool van een ervaring. Het Poolse volk heeft een goed geheugen. Als het leeft, leeft het in zijn geschiedenis. Tot deze geschiedenis behoort nu ook Solidariteit. En zij zal herontdekt worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen