Paulus' Pastorale brieven nog zelden gehanteerd

Wij zouden hier te maken hebben met geschriften die later op zijn naam door anderen zijn uitgegeven. Een dergelijk oordeel over de historische plaats van genoemde brieven raakt onmiddellijk de canoniciteit daarvan. Aldus prof. dr. J. van Bruggen maandagavond in Kampen. De hoogleraar 'sprak een dies-rede uit ter viering van de 126e jaardag van de Theologische Hogeschool (Broederweg) van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in Nederland.

De officiële datum voor de dies is 6 december, de viering vond nu maandagavond plaats. Voor het eerst viel deze dies ook niet samen met de rectoraatsoverdracht. De rede werd dan ook niet uitgesproken door een scheidende rector, maar door de reeds in september (bij de aanvang van de nieuwe cursus) afgetreden rector.

Levensstijl Prof. Van Bruggen gaf zijn rede de titel: „De historische plaats van Paulus' brieven aan Timotheüs en Titus" mee. Spreker benadrukte dat deze drie brieven samen de pastorale brieven genoemd worden. Zij bevatten veel aanwijzingen voor de ambten in de kerk en voor de handhaving van een zuivere leer en de bevordering van een christelijke levensstijl.

Veel bijbelgeleerden van deze eeuw zijn de mening toegedaan dat de inhoud van de brieven een later ontwikkelingsstadium van de oude kerk te zien geven. Er zou uit de brieven een geest van verstarring en verburgerlijking spreken.

Tot deze kijk op de pastorale brieven is men gekomen in de 19e eeuw, aldus Van Bruggen. Uit een historisch overzicht blijkt dat het begonnen is bij Schleiermacher (1807), die alleen 1 Timotheüs voor onecht verklaarde. Vanaf Bauer (1835) worden alle pastorale brieven verworpen en verbreedt de discussie zich tot heel de ontwikkelingsgeschiedenis van de oude kerk.

Spreker deelde de aanwezige studenten, hoogleraren en vele genodigden mee dat het omstreeks 1800 nog gebruikelijk was de eerste brief van Timotheüs en ook die van Titus vroeg te dateren. Dat was ten tijde van Paulus' derde zendingsreis omstreeks 55 na Christus. De bijbelkritiek wees er echter terecht op dat de invulling van deze datering nogal kwetsbaar was, aldus de hoogleraar. Door deze kritiek is toen een veel minder gangbare datering geleidelijk gaan domineren, bij allen die de brieven nog als paulinisch wilden blijven beschouwen.

Late periode

De brieven zouden allen stammen uit een late periode in Paulus' leven, waarover het boek Handelingen niet meer vertelt. Dat is de tijd na de eerste gevangenschap in Rome. Paulus zou toen weer vrij zijn gekomen en nipuwe reizen hebben gemaakt in het gebied van Griekenland en Turkije. Uit deze periode zouden de pastorale brieven stammen.

Bij het bespreken van de problematiek als zodanig, gaf de spreker eerst aandacht aan 2 Timotheüs. Hij concludeerde dat een datering nó Handelingen 28 terecht door de bijbelcritici wordt afgewezen. Deze brief vooronderstelt een langere periode van hechtenis en mist elke zinspeling op een éérdere en eveneens lange gevangenschap. Een datering van 2 Timotheüs ten tijde van de bekende gevangenschap te Rome betekent wel dat de beide andere pastorale brieven uit een daaraan voorafgaande tijd moeten stammen.

Derde reis

Bij een nadere analyse van de derde zendingsreis en met name van de preciese plaats van 1 Korinthe tijdens deze reis, blijkt dat de eerste brief aan Timotheüs alsmede die aan Titus hun historische plaats moeten hebben tijdens deze periode.

Toen was Timotheüs nog een jonge medewerker in Efeze. Paulus bracht zelf een werkbezoek aan Macedonië en Achaje. Bij die gelegenheid liet hij Timotheüs in Efeze achter. Ook liet hij Titus daar blijven, terwijl overige medewerkers met Paulus meegingen. De brieven van Paulus ondersteunen deze achtergebleven werkers. Zij zijn dan ook documenten van een vroeg kerkelijk leven, aldus de Kampense hoogleraar. Zij weerspiegelen het opbouwwerk in Efeze en de start van gemeentevorming op Kreta.

Betekenis

Spreker benadrukte dat de historische plaats van deze drie brieven betekenis heeft voor de theologie in het algemeen. De in 1 Timotheüs genoemde diakenen en weduwen met een kerkelijke taak, behoren tot hef eerste uur van de kerk en zijn geen resultaat van latere uitbouw of wildgroei.

De nadruk op een godvrezend en zuiver leven in deze wereld is geen latergekomen wetticisme, maar Behoort tot de essentie van het geloof in deze tijd. Het afwijzen van andere leer is blijkbaar geen latere verstarring geweest, maar vormt een kenmerk van de kerk vanaf het begin.

De vroege situering van de pastorale brieven heeft ook betekenis voor de beschrijving van de geschiedenis van de apostel Paulus en de datering van zijn andere brieven (met name de zogenaamde gevangenisbrie ven).

Wanneer het juist is, wat velen menen, aldus Van Bruggen dat in 1 Timotheüs een citaat van het evangelie naar Lucas voorkomt, zou de vroege datering.van deze brief ook betekenis hebben voor het ontstaan en de ouderdom van de evangeliën.

De historische plaats van Paulus' brieven aan Timotheüs en Titus is niet alleen de invalspoort geworden voor de kritiek op de apostolische brieven, maar zij heeft ook een sleutelbetekenis voor de geschiedenis van de apostolische periode.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen