Het „Oude Dorp'' snakt al jaren naar renovatie

Dat schreef de Goudse scribent P. J. Zonruiter in 1972 in „Ken uw buren van A tot Z", een uitgave ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Gouda.Wat Nieuwerkerk zelf betreft had het ook al in 1962 geschreven kunnen worden. Kan het ook in 1982 nog worden neergeschreven? Het ziet er naar uit van wel.

Verleden

Van voor 1300 tot na 1960 was de buurt rond het kruispunt KerklaanDorpsstraat onbetwist het centrum van Nieuwerkerk aan den IJssel. Rond 1930 was het gemeentehuis weliswaar na veel strijd uit de kern verdwenen, maar „Dorp" bleef het plaatselijk koopcentrum. Ook bleef tot de oprichting van de centrale antennemast de uit 1500 daterende dorpskerk onbetwist Nieuwerkerks hoogste punt. In decejnber 1959 — precies 20 NIEUWERKERK AAN DEN IJSSEL De 18e-eeuwse kerkehuisjes van de Hervormde gemeente in de Dorpsjaar terug — keurde de raad een saneringsplan voor de dorpskern goed. Raadslid Carlier (KVP) vraagt dan naar het tempo van de uitvoering. Volgens burgemeester Vogelaar hangt dat af van de ontwikkeling van de gemeente. Geval voor geval zal worden bekeken. „Het is niet de bedoeling alles ineens aan te pakken", zo staat er op 30 december 1959 ter voorkoming van misverstanden in een streekblad. De toenmalige wethouder Verboom (PvdA) merkte overigens op, dat gemeentelijke tekorten de sanering niet mogen tegenhouden! Deze moet voortgang vinden ter bekroning van het vele dat in de gemeente al veranderd is". De raadsvoorzitter hoopt nog, dat ,,het nageslacht de belangen van de gedupeerden zal behartigen evenals wij". Het college wordt gefeliciteerd met het aannemen van het plan. Wat gebeurt er verder? De gemeente koopt van tijd tot tijd panden op en laat die vervolgens verder verkrotten. In januari 1962 meent de raad er verstandig aan te doen unaniem tot een bouwverbod voor de dorpskern te besluiten. Dat b en w voor de sanering een termijn van tien jaar aanhouden wordt toegejuicht. In die tijd wordt gewerkt aan een winkelcentrum in de nieuwe wijk Dorrestein, wat aan het eind van de'60-er jaren wordt gerealiseerd. Ook een viertal van de 25 Dorp-winkeliers grijpt er nieuwe kansen, al blijven drie ervan ook nog op het oude adres gevestigd. Uit studies over de toekomstige struktuur is inmiddels al sinds 1966 duidelijk, dat Nieuwerkerks echte centrum in Zuidpias komt en het Oude Dorp en Dorrestein slechts buurtwinkels krijgen. Overigens is anno 1979 de bouw van dat centrum Zuidpias nog hoogst onzeker.

Werkgroep

In het begin van de 70-er jaren wordt onder voorzitterschap van burgemeester C. H. van de Linde een werkgroep „Oude Dorp" gevormd. Leden zijn ondernemersvertegenwoordigers, een inwoner, maar ook (en zelf in meerderheid) belangstellende buitenstaanders (o.a. een sociaal-geotot ombuiging van de beleidsvisie bij de gemeente. Zag men eerst saneren (= gezondmaken!) slechts als slopen, nu wordt het meer rehabilitatie met verbouwingen en herbouw. Functioneel gezien betekent dat herontwikkeling tot een buurtcentrum, waarbij „meer nodig zal zijn dan oplapwerk". In maart 1975 levert de werkgroep zijn eindrapport af en acht zich van haar taak ontslagen. Een typerend fragment? „De nu nog duidelijk herkenbare structuur getuigt van betrekkelijk weinig ordening en grote individualiteit van de leden van de betreffende groep. De dynamiek, die hieraan eigen moet zijn geweest, is echter grotendeels verstard. De bestaande verschijningsvorm wordt in onze tijd van ordening blijkbaar positief ervaren en hoog gewaardeerd. Het volledig negeren van dit gegeven ten behoeve van plannen die uitsluitend gericht zijn op economische haalbaarheid op korte termijn en op rentabiliteit van het grondgebruik kan leiden tot schoksgewijze ontwikkelingen, die de samenhang verwoesten.

De dorpskern kan in zijn bestaande vorm kennelijk niet meer goed functioneren, zodat gezocht moet worden naar een nieuwe, of althans aangepaste, inhoud, die zichzelf in stand kan houden". Vrachtverkeer moet volgens het rapport zonder meer uit de kern worden verbannen; de daar gevestigde transportbedrijven moeten elders een onderak vinden-. Samenstellers vinden, dat de functie van de dorpskern binnen wat zij „Groot-Nieuwerkerk" noemen niet mag worden bepaald door zijn isolement, dus b.v. slechts als monument. „Het is vooral zaak niet teveel te belóiibbelen op de kosten omdat halve oplossingen onvoldoende resultaat zullen hebben", zo stelde die werkgroep onder voorzitterschap van de eerste burger.'Jaren verglijden en ondanks de verplichting in art. 33 van de wet op de Ruimtelijke Ordening bestemmingsplannen eens per 10 jaar te herzien blijft de „Regeling Kom" uit 1959 van kracht. (Elders in Nieuwerkerk geldt ook nu nog het „Uitbreidingsplan 's Gravenweg 1944")

Hoorzittingen

In 1976 worden hoorzittingen gehouden in ,,De Zwaan" in het centrum van het Oude Dorp. Velen moeten met een staanplaats genoegen nemen. Rijksconsulent voor stadsvernieuwing Van Someren wijst op de vele subsidiemogelijkheden en vraagt in te spelen op de slogan van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening: ' „Vebeter mee!" Winkeliers klagen met name over het ontbreken van een goede vergraaf en architecten). Dit alles leidt binding met de dan aankomende wijk Zui'dplas. In de optiek van b en w wordt de auto daar echter niet het geëigende vervoermiddel, maar de fiets. En daarvoor is de Gele Brug anno 1882 voldoende. Een consulent van het Kon. Ned. Ondernemers Verbond (KNOV) acht de buurtfunctie vah de winkels te beperkt en wijst op een meubelzaak met een regionaal distributiegebied. Tervisielegging en vaststelling van het bestemmingsplan plannen b en w nog in hetzelfde jaar 1976. Het zal een jaar of vier uit de hand lopen.

Incidenteel vinden nu echter wel wat positieve ontwikkelingen plaats. In 1976 nog vestigt de woningbouwvereniging haar kantoor in een opgeknapt huis uit 1878 en hetzelfde jaar start de gemeente de bouw van een Cultureel Centrum in de dorpskern in oude stijl. In de zomer van 1976 maakt de plaatselijke afdeling van de middenstandsorganisatie KNOV bij commissaris der koningin mr. M. Vrolijk fel bezwaar tegen ,,de.^andelwijze van de burgemeester ten aanzien van de belangen van de ondernemers in het Oude Dorp". Een afschrift gaat naar de minister van Binnenlandse Zaken. De ondernemers stellen, dat regelmatig overleg met de eerste burger als „niet serieus" is ervaren. De burgemeester wijst dit verwijt radicaal van de hand door te attenderen op zijn beperkte macht. Uiteindelijk beslissen het college van b en w en de raad. Genoemd college vindt het schrijven van de winkeliers „incorrect en in strijd met de normen van fatsoen". De ondernemers verontschuldigen zich tenslotte bij de raadsleden met als excuus dat het ,,een uitlaat was voor het steeds met de kop tegen de muur lopen"...

Op het dan in ontwerp zijnde bestemmingsplan wordt de Dorpskerk met huizen ombouwd, waarvoor zelfs het verenigingsgebouw „De Vluchtheuvel" planologisch zou moeten wijken. ,,Zeer beslist onaanvaardbaar", zo is het commentaar van de Hervormde kerkvoogdij in 1977 en de plannenmakers komen wat later tot inkeer. In heel Nederland veranderen inmiddels de hoofdstraten van verkeersaders in winkelpromenades. Voetgangersgebieden komen opzetten met groen in betonnen bakken, vreemde kunstwerken, zitjes en uitstalkasten als verlengstukken van etalages. Vaak protesteert de middenstand, maar even vaak speelt zij in op de nieuwe ontwikkelingen. In Nieuwerkerks Dorpsstraat wordt het tonnage van de vrachtwagens met aanhangers opnieuw verhoogd... In deze jaren is hier alle aandacht gericht op Zuidpias, waar in 4 jaar 3000 huizen uit de grond worden gestampt. Voor het daar geplande winkelcentrum maken b en w oriëntatiereizen tot ver over de landsgrenzen. Voor de toenmalige CDA-fractieleider J. Kor bee reden om in 1978' bij de begroting deze zaak te koppelen aan het Oude Dorp. Dezelfde maand opent de burgemeester in de kern een „Welkopwinkel" van de coöperatieve landbouwvereniging. Hij hoopt dan op meer van dergelijke impulsen ,,opdat het Oude Dorp de plaats mag hebben die het verdient".

Subsidie

De nota uit 1975 gaf al een opsomming van alle iij aanmerking komende rijkssubsidies, o.a. het Besluit Reconstructie- en Saneringplannen. Na jaren overleg achter de schermen wordt dan in juni 1979 op grond van dit besluit een rijksbijdrage gevraagd. Het oordeel hierover is momenteel nog niet bekend. Ten langen leste wordt ook in september 1979 het ontwerpbestemmingsplan maar ter visie gelegd. Er komen enkele bezwaren, die deze maariden (!) worden bestudeerd en in maart 1980 moet het> plan met bezwaren in de raad worden behandeld. Behoudens vertraging dan. Het belangrijkste bezwaar lijlct dat van de plaatselijke afdeling van het KNOV. Voorzitter A. Valk is graag bereid de bezwaren op te sommen: te weinig parkeerplaatsen, teveel huizen (max. 30) achter het Cultureel Centrum in relatie tot het parkeren, onvoldoende aan- en afvoerwegen en met name onvoldoende verbinding met de nieuwe wijk Zuidpias. Voorts willen de ondernemers een verbod voor doorgaand verkeer in de dorpskern. Toch vindt de heer Valk het nu al met al ,,geen slecht plan". Verschillende ondernemerswensen ziet hij gehonoreerd. ,,Zet er maar bij, dat ik het gemeentebestuur veel wijsheid wens in het komend jaar om de zaak energiek aan te pakken'", aldus de KNOV-voorzitter. Slecht te spreken is hij echter over de grondprijzen van 1000 gulden per meter, die de gemeente nu vraagt.

PvdA-wethouder Scholten hierover namens b en w: ,,De prijs is gebaseerd op de thans bekende gegevens, indien en voor zover er van de hogere overheden geen financiële bijdragen kunnen wcffden verwacht. Wij hopen, dat het nimmer zover zal komen, dat de prijzen ook in werkelijkheid in rekening moeten worden gebracht, doch uitspraak daarover lijkt ons op dit moment voorbarig". Recente goedkeuring van grondaankopen door GS hebben b en w echter als een stap in de goede richting ervaren. Ondernemers, die nu grond willen kopen, krijgen een overeenkomst aangeboden, waarbij het bij eventuele subsidie teveel betaalde zelfs met de rente later wordt teruggegeven. KNOV-voorzitter Valk is dit bekend, hij acht dat een te wankele basis voor investeringen en ziet die onzekerheid nu als de grote remmende factor in het dorpsgebeuren. Een relatie van de 1000 gulden tot de grondprijs voor de woningen is niet bekend. Overigens stelde CDA-fractieleider M. Molenaar begin december bij de Algemene Beschouwingen het onjuist te vinden in de dorpskern alle openbare werken in de grondprijzen om te slaan. „De dorpskern heeft in feite uit de algemene dienst nog pakweg 30 jaar onderhoud van het parkeerterrein tegoed", zo lichtte hij toe. Hierop werd door b en w niet.ingegaan. Bevestigend beantwoord werd wel zijn vraag of ook in 1980 weer huizen moeten worden afgebroken.

Inmiddels besloot de Hervormde gemeente om in Zuidpias geen nieuwe „De Vluchtheuvel" op het Oude Dorp te vervangen. Begin 1979 werd hierover op een gemeenteavond al mededeling gedaan en nu ontbreekt nog echte zekerheid. Nog steeds is de kerkvoorgdij in onderhandeling met het gemeentebestuur over watr mag en wat niet mag, ondanks het feit, dat tegen het ontwerp-bestemmingsplan geen bezwaar werd ingediend. Daarnaast is deze instantie echter ook be-' zig over ruiling van de 18e-eeuwse kerkehuisjes aan de Dorpsstraat met een stuk grond tegenover ,,De Vlucht-' heuvel" zoals onlangs in het kerkblad werd meegedeeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen