Calvinistische colleges in een Kruisbroederklooster

ie met een oplettend oog door het wijde Friese land van Wommels naar Franeker reist en in dat goede stedeke de richting van Tzummarum zoekt in te slaan, ontgaat niet - nog binnen de wallen - hoog aan een gevel, een bordje „Academiestraat". De vraag aan een voorbijganger, waar toch de studenten mogen zijn van die hogeschool, wordt met een hoofdschuddend onbegrijpen beantwoord. Het is gedaan met Franekers Universiteit. Maar vroeger . .. Het was in de tijd dat Franeker na Leeuwarden nog erg belangrijk was. Het vormde een knooppunt van waterwegen. Doorvaart eiste tol. Het was in de tijd dat alles in beweging was: in Leeuwarden werden de landdagen gehouden en de grietlui en de edellieden trokken er jaarlijks heen. Maar Leeuwarden kreeg ruzie met de edelen en zo werd in 1578 in Franeker voor het eerst de landdag gehouden. Het was de tijd van de Reformatie: goed opgeleide calvinistische predikers waren te zeldzaam. Enkele tientallen jaren daarvoor had Floris van Egmond, de stadhouder over de Friezen, van Karel V al geschreven: ,,Gheyn lant hefft so voele studenten buiten landes als de Frijszen doen . . ." In Franeker stond een Kruisbroederklooster. Dat was niets bijzonders; in Goes stond er ook een. En de Schiedamse Broersvest wil de herinnering aan de Kruisbroeders ook nog altijd levend houden. Maar in Franeker kwam het klooster in de tachtiger jaren van de zestiende eeuw leeg te staan. De staten van Friesland verwierpen het katholicisme en zwoeren de Spaanse koning af na de moord op I Willem van Oranje ' in 1584. Factoren genoeg die meewerkten om op 29 juli 1585 Frieslands Hogeschool van start te laten gaan. Men liet het trouwens niet bij een theologische faculteit, men deed het gelijk goed: in Franeker kon je je bekwamen in de theologie, in de rechten, de geneeskunde en de oude talen en schone kunsten. Franeker, een stadje van drieduizend inwoners, had zijn universiteit.

Senaatskamer
Tot het kloostercomplex behoorde natuurlijk een kerk. De andere gebouwen en de muur met de poort aan de Vijverstraat vormden daarmee een rechthoek. Er is niets van over. Wat achteraf legde men de hortus botanicus, de tuin, aan. En daarachter stond nog een I gebouw, haaks op de j Academiestraat: de senaatskamer. Dat is de nog 1 bestaande ruimte. Wie de Academiestraat afwandelt en ergens halverI wege een paar grote glazen I deuren en een kraakheldere I portier passeert, krijgt gelegenheid een blik op de senaatskamer te werpen. Wie echter de frivole Poolse theoloog Maccovius, één oog geloken, in statige kledij verwacht tegen te komen om maar één van die bekende mannen te noemen - komt bedrogen uit. We staan immers op de binnenplaats van het psychiatrisch ziekenhuis! Vlugge zusters lopen er rond.

Historie
Hoe is het toch gekomen dat Franeker zijn universiteit verloor? Zoals gezegd: op 29 juli 1585 ging Frieslands Hogeschool van start. Het ging goed. Aan het eind van de eerste eeuw van het bestaan maakten de studenten zelfs eenderde deel uit van de bevolking. Bij het eerste eeuwfeest vermeldt het register 8360 studenten. Dat waren overigens stellig niet allen serieuze leerlingen: hun bedienden werden soms ook ingeschreven. En het was in die tijd gewoonte om van academie tot academie te reizen. De reden van het verval was voornamelijk gelegen in het feit dat Duitsland het aantal universiteiten vergrootte: Halle, Göttingen, Erlangen. Ook bleven de studenten voortaan liever dicht bij huis. Bovendien hadden er in het begin van de achttiende eeuw ettelijke overstromingen plaats in het noorden, terwijl diverse malen de veepest jaren woedde. Zo ging het de ouders aan middelen ontbreken om hun kinderen te laten studeren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen