Geen duidelijke invloed op Nadere Reformatie

Dr. van de Beek te Ede is thans wetenschappelijk hoofdmedewerker aan de Utrechtse faculteit met als opdracht de godsdienstige vorming van jongeren. Door de Hervormde synode is hij tevens belast met het onderwijs  in de catechetiek.

In zijn doctoraalstudie heeft de jonge doctor zich vooral bezig gehouden met de godsdienstige vorming in de tijd der Vroege (of: Oude) Kerk en zijn studie van Macarius de Oudere (ook de Grotere of de Egyptenaar geheten) is daarop een vervolg.

Kluizenaar

Macarius de Egyptenaar, een van de vier bekendere personen van die naam uit de Vroege Kerk, was een kluizenaar uit Opper-Egypte, die leefde van plm. 300 tot 390 in de woestijn van Sketis. Na de dood van Athanasius en na de Ariaanse strijd moet de rechtzinnige Macarius echter tijdelijk vluchten, maar hij keert terug naar zijn oude kluizenaarsverblijf en tot in de vijftiende eeuw is deze woestijn een centrale plaats van en voor het Egyptische anachoretten-(monniken) wezen.

Dr. Van de Bank onderzoekt nu leven en werk van deze Macarius en gaat vooral de betekenis na van de aan hem toegeschreven „Vijftig Geestelijke Homilieën". Dit auteurschap wordt door Van de Bank volstrekt van de hand gewezen. Hij denkt eerder aan Symeon de Nieuwe Theoloog.

Huys der Liefde

In zijn dissertatie bespreekt dr. Van de Bank de invloeden van Macarius in het Oosten en het Westen en zijn studie loopt uit op de verhouding van Macarius en de Nederlanden. Daar komt de verbinding ter sprake met de „stiefkinderen van het christendom": de drukker Christoffel Plantijn, Hendrik Niclaes en zijn ,,Huys der Liefde" (geen bordeel, maar een groep geestverwanten met hun uitgeverij), Hendrik Jansen Barrefelt, bijgenaamd Hiel en andere Dwepers. Zo blijkt de door Quispels ook vele malen aangeduide lijn van Egyptische mystiek via o.a. Gottfried Arnold te lopen naar de nogal eens miskende zonen van de meer Doperse reformatie. Overigens concludeert Van de Bank wel, dat de éne figuur van Macarius de Egyptenaar onhoudbaar is gebleken: er zit wel een andere theoloog achter, mogelijk de als ketter beschouwde Symeon de Nieuwe Theoloog.

Nadere Reformatie

Tijdens de promotie gingen diverse hoogleraren in discussie met de promovendus: allereerst natuurlijk promotor Quispel die zich beperkte tot een enkele vraag. Wat uitvoeriger kritiseerden de hoogleraren W. C. van Unnik, H. Jonker, C. Graafland en vooral ook de Leidse prof. P. Roest, die onderwijskunde doceert met name van het godsdienstonderricht, dissertatie en stellingen van Van de Bank.

Daarbij ging het vooral om de vraag, waarom de Nadere Reformatie al of niet de aansluiting bij Macarius kon vinden. Een enkel citaat van Simon Oommius en F. A. Lampe vond de promovendus echter ontoereikend. Voetius CS. moesten niets hebben van de lijn van Gottfried Arnold. Graafland wilde duidelijk onderscheid tussen de vroege en latere Nadere Reformatie.

De godsdiensthistoricus prof. J. Zandee vroeg wat meer aandacht voor zijn vakgebied bij het catechetisch onderricht. Bij de uitreiking van de bul gaf prof. Quispel de gepromoveerde de opdracht mee, te blijven studeren, te blijven preken en een catechetiek en een homiletiek te schrijven.

Dr. Van de Bank studeerde in Utrecht, was godsdienstleraar te Goes, assistent van Quispel, predikant te Wilnis, docent aan het Chr. Streeklyceum te Ede en sinds oktober 1975 medewerker aan de Utrechtse faculteit. Hij was ook lid en tweede voorzitter van de Hervormde synode.

Stellingen

Zijn proefschrift is uitgegeven door Rodopi te Amsterdam. Wij komen op de inhoud ervan nog nader terug. Van de zeventien bijgevoegde stellingen citeren wij er enkele:

• Het is onmogelijk een directe overeenkomst tussen de,.Waarheidsvrienden" van Macarius en de „Liefhebbers der Waarheyt" van Hendrik Jansen Barrefelt (Hiel) aan te wijzen.

• De werken van Hendrik Niclaes en Hendrik Jansen Barrefelt (Hiel) moeten niet alleen cultuurhistorisch maar ook theologisch onderzocht worden.

• De werken van Symeon de Nieuwe Theoloog en het Corpus Macarianum dienen in het hedendaags Nederlands vertaald te worden. De drukkosten van deze vertalingen mogen geen financieel bezwaar vormen.

• Mede omdat het Nieuwe Testament - met name de Paulinische brieven - de wederkomst des Heren spoedig verwacht, spreekt het weinig over de geloofsopvoeding van jongeren.

• Het verdient aanbeveling dat in de Nederlandse Hervormde kerk de ringpredikanten zich als werkgroep gezamenlijk beraden op de catechese door het opstellen van leerplannen en het bestuderen van methodieken, daarin bijgestaan door gemeenteleden die deskundig zijn op het terrein van de didactiek.

• Het gebed tot de Heilige Geest is onderdeel van de gebedstraditie van de Kerk en is voor het geloofsleven van grote betekenis, en:

• Daar in de laatste jaren door vestiging van nieuwe predikantsplaatsen, maar vooral door de opheffing van predikantsplaatsen, grote verschuivingen zijn opgetreden in de aantallen predikantplaatsen in de 54 classes van de Nederlandse Hervormde Kerk, is het gewenst dat de synode van deze kerk overgaat tot een landelijke herindeling van de classes, zodat met inachtneming van regionale aspecten er een numeriek evenwicht ontstaat, wat zijn doorwerking heeft in de samenstelling van de synode en haar raden en organen van bijstand.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen