LUTHER WAS DE JUISTE MAN OP DE JUISTE TIJD

Een volstrekt onbekende Duitse monnik in het provinciale Wittenberg die Europa ingrijpend veranderde. Hoe kwam het dat Luther ineens zo’n wending veroorzaakte? Hij was de juiste man op de juiste tijd. Maar zijn erfenis moet in elke tijd weer opnieuw ontdekt worden.

Het verval van de kerk van Rome was een belangrijke oorzaak van de Reformatie. Het geestelijk klimaat van de laatmiddeleeuwse kerk werd eenzijdig bepaald door angst voor hel, vagevuur en oordeel en de visie op God en Christus als strenge Rechters. Dat heeft geleid tot een religiositeit die vooral gericht was op het tevredenstellen en bewegen van een rechtvaardige en (ver)oordelende God. Het accent op boete en de verdienstelijkheid van de werken – ter compensatie van de onrust en angst in het geweten – moet in dit kader verstaan worden.

Kenmerk van de laatmiddeleeuwse kerk was een in geestelijke zin geblokkeerde toegang van de gelovige tot God. De kerk, de heiligen en de clerus fungeerden als middelaars die het zicht op de Middelaar belemmerden. De redding van de ziel werd afhankelijk gemaakt van de echtheid en diepte van het berouw en van de mate waarin de gelovige samen met de priester het heil trachtte te bewerkstelligen.

In Luther kwamen de gunstige condities voor de doorbraak van het nieuwe reformatorische inzicht bij elkaar. In zijn persoonlijk leven als Augustijner monnik liep hij vast met geestelijke vragen aangaande de zekerheid van zijn heil en de vergeving van zijn zonden. Omdat hij in zijn werken de geloofscrisis van zijn tijd verwoordde, was hij voor vele gelovigen een identificatiefiguur zonder precedent.

Toen hij tot de ontdekking kwam dat het Evangelie door paus en kerk werd verduisterd en zelfs geloochend, verdween zijn vrees voor mensen en eerbied voor de kerk snel en kreeg zijn verdediging van de radicale Bijbelse leer van de rechtvaardiging door het geloof zelfs heroïsche trekken.

De sola’s van de Reformatie (alleen genade, alleen geloof, alleen het Woord, alleen Christus) moeten gezien worden tegen de achtergrond van de verdienstelijkheid van de eigen inspanningen om zekerheid en heil te verwerven. De Reformatie was de verkondiging van de rechtvaardiging van de goddeloze tegenover de rechtvaardiging van de vrome, die kenmerkend was voor de late Middeleeuwen.

Reformatie is daarom steeds weer nodig wanneer de rechtvaardiging van de vrome, gebaseerd op een voorwaardelijk verkondigd Evangelie, de kop opsteekt en mensen onzeker blijven over hun heil.

De Reformatie is geen tijdloos verschijnsel, maar een dynamische beweging die nog steeds uitstekend samengevat kan worden met de bekende leus ‘ecclesia reformata semper reformanda’ (de kerk der Reformatie moet voortdurend gereformeerd worden). De leus weerspiegelt de algemene Bijbelse waarheid dat het christelijk kennen en leven nooit volmaakt is en dat de Kerk in deze aardse bedeling een strijdende Kerk is die voortdurend de waarheid van de christelijke leer formuleert ten overstaan van steeds wijzigende omstandigheden, nieuwe uitdagingen en tegenstanders.

De herdenking van 500 jaar Reformatie in 2017 biedt mijns inziens uitgelezen kansen om het gesprek tussen Rome en Reformatie opnieuw te voeren op basis van de toegenomen kennis van elkaars visie ten aanzien van historisch gevoelige kwesties als de rechtvaardiging door het geloof, de sacramenten, de nauwe band tussen kerk en ambt en de verhouding tussen Schrift en traditie.

Wanneer we dit gesprek open en onbevooroordeeld ingaan, zonder de verschillen te verdoezelen, kunnen we wat betreft de uitkomst ervan verrast worden door onverwachte openingen van de Heilige Geest, die dwars door eeuwenoude tegenstellingen kan heen breken en nieuwe kerkelijke perspectieven schenkt.

Paus Franciscus stelde vorige maand bij de afsluiting van de Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen, die in het teken stond van de herdenking van 500 jaar Reformatie, dat de christenen vandaag na eeuwen verdeeldheid worden uitgedaagd om het Evangelie van de verzoening te verkondigen. “Daarbij moeten wij minder denken aan ons imago en meer vertrouwen hebben in de Heilige Geest.” Al zegt de paus dit, een reformatorische christen zal het daarmee moeilijk oneens kunnen zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen