Die geleden heeft

KERKELIJK JAAR

De gang van het kerkelijk jaar bepaalt ons weer bijzonder bij het lijden van de Heere Jezus Christus. Natuurlijk kan de aandacht daarvoor nooit verslappen. Paulus schrijft, dat Hij niets begeert te weten dan Jezus Christus en Die gekruisigd. Het gaat hem om de Opgestane in Wie het koninkrijk van God gekomen is en de nieuwe eeuw, de nieuwe schepping in principe is aangebroken. Maar die Opgestane is wel de Gekruisigde. Jezus Christus is gestorven om onze zonden en opgewekt tot onze rechtvaardigmaking. Dat is de kern en tegelijk het fundament van de apostolische prediking. De christelijke prediking van heden mag zich bewegen over het wijde veld van heel de Schrift. Maar als ze het perspektief van kruis en opstanding verliest, vervalt ze tot algemeen-menselijke wijsheid. Daarom, ook al zal en kan het niet altijd met evenveel woorden zijn, aandacht voor het lijden van de Heere Jezus Christus is er en blijft er heel het kerkelijk jaar door.

Maar de lijdenstijd roept als het ware de prediking terug uit dat wijde veld naar het centrum. Het lijden van Christus wordt stap voor stap gevolgd. Elk facet mag ons verkondigd worden in het heil dat daarin ook voor verloren mensenkinderen besloten ligt.

Christus volgen op Zijn kruisweg is even beschamend als vertroostend. De ernst van onze zonde voor God komt nu dieper dan ooit naar voren, maar niet minder de innigheid van Gods barmhartigheid en genade.

Deze lijdensprediking wordt van oude christelijke tijden af begeleid en gedragen door be zinning. Vele christenen hebben vanuit de Schriften over de spreekregels van de lijdensprediking nagedacht. Wat kun je wel zeggen bij het lijden van de Heere Jezus Christus en wat eigenlijk niet? Waar moeten op z'n minst waarschuwingstekens geplaatst worden? Van diezelfde oude tijden af heeft de kerk al belijdend bepaalde zegswijzen overgenomen en andere afgewezen. Daarop werd door theologische en dogmatische bezinning weer voortgebouwd.

Een preek is natuurlijk geen dogmatische verhandeling. Een uiteenzetting van de leer, Een preek is (gelukkig) veel levendiger en beweeglijker. Een preek kan bepaalde accenten overbenadrukken. Hij streeft niet naar evenwicht. Daardoor zou de boodschap, die op een moment brandend aktueel is sterk aan appèl inboeten. Maar dat kan nooit betekenen, dat de dogmatiek van geen waarde zou zijn voor de prediking. Zoals we al zeiden: Ze begeleidt en draagt de prediking.

Zo is er als het gaat over het lijden van Christus veel nagedacht over het subjekt van Zijn lijden. Met andere woorden: Wie is het nu eigenlijk, die lijdt? Kun je zeggen: God lijdt? Of moet je zeggen: Slechts de mens lijd^ Of moet je daar nog wat verder onderscheid in aanbrengen? Bijvoorbeeld: God de Zoon lijdt of God de Zoon in het menselijk vlees lijdt, o v nog specifieker: God de Zoon in het menselijk z vlees lijdt naar Zijn menselijke natuur?

Terwijl ik dit neerschrijf, zie ik in gedachten m lezers hun wenkbrauwen fronsen. Is dit nu no­ d dig? Moeten we echt zo over het lijden van on­ n ze Heere Jezus nadenken? Wat zou het nut g daarvan kunnen zijn? Of geestelijker: Wa' s voor zegen zou daarin kuimen liggen? Ik be grijp deze aarzeling en ik deel die eigenlijk ook. Daarom heb ik hierboven attent gemaakt op de beweeglijkheid en de levendigheid van de prediking, die niet hoeft en ook niet mag opgeofferd worden aan de straklijnigheid en de scherp-gedefinieerdheid van het dogma. Hoe vaak zal in deze lijdenstijd niet in de prediking op een hoogtepunt worden geroepen: God van God verlaten, wie zal dat verstaan? De bedoeling is dan kennelijk de diepte en de onbegrijpelijkheid van het lijden van de Heere Jezus Christus aan te duiden. Maar als je die uitroep op de snijtafel van de dogmatische definitie gaat leggen, rijzen wel de nodige vragen. De bekende predikant-dichter Willem Sluiter uit de zeventiende eeuw schreef bij het lijden van Christus:

„God lijdt, God sterft. God stort Zijn eigen bloed,

O Christenziel, ziet wat Hij voor u doet". Het is niet goed om zulke taal van het hart zo in te snoeren, dat ze verstomt. Maar aan de andere kant, worden we ook geroepen de HEERE lief te hebben met geheel ons verstand. We mogen ook verder nadenken over de achtergronden van bepaalde spreekwijzen. De verbanden, waarin ze staan. En wat de eventuele gevolgen zouden kunnen zijn.

De vragen rond Wie het is. Die geleden heeft zijn al vroeg aktueel geweest in de bezinning van de christelijke kerk. Ze kwamen op in verband met de bezinning op de belijdenis aangaande de Heere Jezus Christus Zelf. Hij heeft geleden, maar wie is Hij dan? Is Hij God, is Hij mens? De verleiding was en is groot om hier te kiezen. Telkens heeft men weer voornamelijk de nadruk willen leggen op het Godzijn van de Heere Jezus Christus. Maar evenzeer van andere kant weer op Zijn mens-zijn. De christelijke kerk heeft vanuit het getuigenis van de Bijbel altijd nog en weer willen vasthouden aan beide. Daarin was, zo beleed ze, het heil en de zaligheid van zondaren verankerd. Maar dat bracht weer nieuwe vragen mee. Want was de Heere Jezus dan met eerbied gesproken een dubbelwezen? Of, hoe was anders de eenheid van het goddelijke en menselijke in Hem? Daarbij kwam, dat over de verhouding tussen Gods zijn en het menselijk zijn op zichzelf al verschillend werd gedacht. In het Oosten van de Christelijke kerk beleefde men die verhouding veel vloeiender. Het goddelijke en het menselijke zijn waren waren dynamisch, vloeiend verbonden. In het Westen gold veel meer het onderscheid van de tegenstelling. In de lijn van de vloeiende overgang kon Eutychus in de vierde eeuw de eenheid van

Christus zoeken in een mengvorm van het goddelijke en het mensenlijke van Christus. In zijn invloedssfeer sprak Petrus FuUo, patriarch van Antiochië in de vijfde eeuw over het lijden van God. Althans, hij nam het op voor een aanvuUing van het Trishagion in die zin. Dat was een vaste uitroep in de eredienst, die luidde: Heilige God, Heilige Sterke, Heilige Onsterfelijke, ontferm U onzer. FuUo voegde er aan toe: Die voor ons gekruisigd zijt. In 519 namen weer in navolging van hem een aantal scythische monniken het op voor de stelling, dat een uit de heilige Drieëenheid geleden heeft in het vlees. Daarbij maakten zij de eeuwige Zoon van God tot subjekt van het lijden zonder daarbij duidelijk te doen uitkomen, dat het ging om de Zoon van God in het vlees. Jezus' mens-zijn werd bij hen overheerst door Zijn God-zijn. Vanuit die achtergrond kwamen ze tot dergelijke uitspraken. Bovendien meenden ze, dat als God niet voor ons geleden zou hebben, maar slechts een mens er geen sprake kon zijn van zaligheid.

Toch heeft de kerk altijd moeite gehouden met dergelijke uitspraken en ze ook afgewezen. Juist om de vermenging van het goddelijke en het menselijke, die eraan ten grondslag lag. In Zichzelf is de HEERE de eeuwige, volzalige en volheerlijke God. Ook al zal in poëzie en prediking soms spontaan en aangrijpend over het lijden van God gesproken kunnen worden, bij verder nadenken stuiten wij toch altijd weer op een grens. God is God en mens is mens. Nooit kan het lijden op dezelfde wijze van God uitgesproken worden als van mensen. Gods solidariteit met onze ellende is en blijft gekozen, vrijwillig.

K.

W.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen