BEZIG MET HET VREDESVRAAGSTUK

ETHISCHE KOMMENTAARTJES

Ieder jaar wordt binnen de kerken in de zogenaamde 'vredesweek' (dit jaar van 18—25 september j.1.) veel aandacht gevraagd voor het vraagstuk van de bewapeningswedloop, de beklemmende dreiging die met het bestaan van (steeds meer) kernwapens gegeven is en het zoeken naar wegen om uit deze impasse te geraken. De Vredeskrant van het I.K.V. alsook het blad Sjalom van de stichting Bijbel en vredesvraagstukken dragen materiaal aan voor bezinning. Daarnaast is ondermeer te wijzen op de publikaties van het ICTO, het interkerkelijk comité voor tweezijdige ontwapening. Dit jaar staan de gesprekken nog eens extra onder druk vanwege de op handen zijnde beslissing over het al dan niet plaatsen van nieuwe kruisraketten, ook in Nederland.

Zelf heb ik in het kader van de vredesweek een bijdrage mogen leveren op een gespreksavond in Zwijndrecht, georganiseerd door de Werkgroep Vredesweek aldaar. Naast mij was ds. W. K. Post te Delft uitgenodigd om te spreken over het onderwerp: „Bijbelse gezichtspunten over bewapening". Ds. Post ging vooral vanuit

historisch gezichtspunt op de materie in. Hij begon met er op te wijzen dat de regeringen in het Westen in 1945 besloten hebben een geheel nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het wapengebruik en de oorlogvoering te openen door de invoering van het atoomwapen. Na 1945 werden conventionele wapens op grote schaal gedemobiliseerd vanuit het blind vertrouwen op het atoommonopolie van de Verenigde Staten. Vanuit het oostblok werd hierop gereageerd en zo ontstond de kernwapenspiraal. Deze ontwikkeling heeft in de kerken een fundamentele herbezinning teweeggebracht. In 1955 werd in de pauselijke encycliek Pacem in terris (Vrede op aarde) op de waanzin van deze ontwikkelingen gewezen. Er trad binnen de christenheid een kentering op in het denken over oorlog en vrede. Velen gingen niet alleen het gebruik, maar ook het bezit van kernwapens als volstrekt onverantwoord verwerpen. Volgens ds. Post leidde dit tot een breuk met een eeuwenlange traditie van de kerken. Immers, sedert Constantijn de Grote en het edict van Milaan in 313, heeft de kerk staatssteun ondervonden — maar ook van haar kant de staat ondersteund. Dat was een ingrijpende ommekeer die door het volgende gegeven heel treffend geïllustreerd wordt: nog in 312 waren in Milete op een kerkvergadering mensen in de ban gedaan omdat ze soldaat waren, maar in 314 werden te Arles dienstweigeraars geëxcommuniceerd. Dat betekende een koerswijziging van honderdtachtig graden. In dit licht bezag ds. Post het feit dat zestien a zeventien eeuwen lang in de kerken de theoretische onderscheiding tussen rechtvaardige en onrechtvaardige oorlog is gehanteerd, maar dat nooit één kerk tegen de eigen overheid ge-

zegd heeft: de oorlog die ü voert, is onrechtvaardig!

Daartegenover stekle hij de ommekeer in het leven van ds. Martin Niemöller, zoon van een Elberfelder predikant, opgevoed bij de gedachte: 'Ein guter Christ ist ein guter Soldat', een goed christen is een goed soldaat. In de eerste wereldoorlog was hij duikboot-

kapitein, maar later leerde hij vraagtekens zetten achter de gedachte dat men zich rechtvaardig tegen een vijand mag verdedigen. In zijn cel had hij overwogen om tegen de nazi's die hem gevangen hadden gezet als laatste boodschap uit te spreken: „jullie verdoemde misdadigers, er is een God in de hemel die jullie je misdaden betaald zal zetten". Maar toen werd hij met kracht bepaald bij Christus' woorden aan het kruis: „Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen."

De gemeente van Christus is de navolging van haar Heere aan het hart gelegd. Zij is geroepen te treden in de voetstappen van Hem die als Hij leed niet dreigde. Wie vandaag de dag kiest voor een afschrikkingsevenwicht, voor een gerechtvaardigd dreigen met de afschuwelijkste wapens, gelooft in feite in een mislukte Heiland. Ds. Post riep op tot een terugkeer 'in het verre voetspoor van de gemeente van de eerste drie eeuwen'.

Ik heb het betoog 'van ds. Post zo objectief mogelijk weergegeven. Het maakte indruk door zijn bewogenheid en het typeert de wijze waarop velen in kerk en theologie tegenwoordig via het atoompacifisme bij een volstrekt pacifistische houding uitkomen. Christen zijn komt dan op gespannen voet te staan met iedere vorm van bemoeienis met het militaire apparaat. Vraagtekens kunnen worden gesteld bij de vogelvlucht door dc kerkgeschiedenis als door ds. Post ondernomen. Maar het is goed en nodig ons de ogen te laten openen voor de vanzelfsprekendheid waarmee telkens weer wapens zijn ingezegend en het gebrek aan bijbelse kritiek op oorlogvoering met al de daarmee gepaard gaande gruwelen. Ook in dit opzicht zulen we van de geschiedenis moeten willen leren.

Naast en tegenover het betoog van ds. Post heb ik getracht in een negental stellingen enige punten ter overweging te geven. Ik sluit dit ethisch kommentaartje nu met de vermelding van deze stellingen af. Ongetwijfeld zullen er zich in de toekomst gelegenheden voordoen om op een of andere wijze op deze ingrijpende problematiek terug te komen.

1. De kerk moet zich bezighouden met de kernwapenproblematiek. De nood van de wereld, van de mensheid en van heel de schepping, is haar op het hart gebonden (vgl. Rom. 8).

2. Maar dc kerk heeft een eigen geluid. Zij belijdt de heerschappij van Christus over alle machten. Zij doorbreekt het doemdenken door de verwachting van de volkomenheid van Gods rijk. Zij weet zich ook in vragen van oorlog en vrede volstrekt aangewezen op de Bijbel als het enige richtsnoer.

3. Het gezag van de Schrift sluit enerzijds een selectief, schiftend omgaan met de teksten uit, anderzijds een klakkeloos en op dc klank af citeren. Het gaat om de eenheid van de Schrift in wisselende (heils-)historische situaties.

4. Onmiskenbaar worden er in de Bijbel bepaalde normen aan de oorlogsvoering gesteld (Deut. 20; Amos 1 en 2). Ook de zwaardmacht: van de overheid is genormeerd (Rom. 13). Het kernwapen doorbreekt deze normen. Gebruik ervan is dan ook ethisch onaanvaardbaar (temeer daar beperkt en beheerst gebruik slechts in theorie voorstelbaar is).

5. Toch is bezit van kernwapens in de huidige verworven situatie (Babelcultuur!) nog onontkoombaar. Het noodzakelijk doel heiligt noodzakelijke middelen. De verantwoordelijkheid voor de samenleving noopt dc gelovigen zich zo lang mogelijk in deze compromitterende situatie te blijven bewegen.

6. De Bijbel waarschuwt voor een optimistische mensbeschouwing. De gedachte van de causaliteit van het. goede is niet schriftuurlijk. Geestelijke vrijheid is — niet in het minst ten dienste van de voortgang van de evangelieverkondiging — een groot goed dat defensieve inspanning ten volle waard is. Het afschrikkingsevenwicht kan in de huidige omstandigheden als ethisch aanvaarbaar worden beschouwd.

7. Het steunen op bondgenootschappen en het vertrouwen op een machtsevenwicht staat in de Bijbei in een kwade reuk. De kerk late in dc samenleving signalen uitgaan tegen een al te massief steunen op militaire kracht. Profetische oproep tot terugkeer tot de levende God. Alleen in die weg komen kernwapens de wereld uit. Radicale bekering biedt totaal nieuwe perspectieven.

8. Er is in politicis plaats voor een zeker realisme. Dc kernwapens zijn er. Eenzijdige ontwapening in Nederland sorteert geen effect. Liever zette men zich in voor stappen in NAVO-verband die een signaalfunctie hebben. Onderhandelingen moeten leiden tot een evenwicht op zo laag mogelijk niveau. Het streven naar militaire superioriteit dient verworpen! Bijbelse bezinning leidt niet tot ondoordachte en opzienbarende akties, maar geeft lange adem om zich te blijven inzetten voor vrede en vrijheid. Wég van de afgrond van een kernoorlog! Die weg met wijsheid bewandelen tussen de twee extremen van eenzijdige ontwapening en een alsmaar doorgaande kernwapenspiraal.

9. In dc vredesweek is als in de 51 overige weken van het jaar een tekst als Rom. 5 : 1 bepalend voor het hart en de kern van de christelijke verkondiging: e vrede met God door de verzoening in Christus.

V.

J. H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen