VRIJE TIJD

ETHISCHE KOMMENTAARTJES

In het amerikaanse weekblad Christian Renewal las ik enkele overwegingen van prof. dr. W. H. Velema over 'Leisure time', vrije tijd. Nu in deze tijd velen op vakantie gaan of zich voorbereiden op de vakantie, leek het mij goed over dit onderwerp iets te schrijven. Het begrip 'vrije tijd' is breder dan 'vakantie'. Onder vakantie verstaan we de drie of vier Vv^ekcn dat men — meestal 's zomers — er eens helemaal uit is, afstand neemt (dikwijls ook in de letterlijke zin van het woord) van de woon-en w^erkomgeving. Vrije tijd hebben we als het goed is het hele jaar door, tussen de bedrijven door.

Vakantie is een specifiek onderdeel van het pakket vrije tijd. Hoewel de vakantie beslist niet uit alleen maar vrije tijd behoeft te bestaan. Het is heel goed denkbaar dat zij die een langere vakantieperiode hebben, zoals bijvoorbeeld scholieren en studenten, vrijwillig bepaalde werkzaamheden ter hand nemen of een zinvolle

taak zoeken. Zulke aktiviteiten dienen dan v; el van andere aard te zijn dan die welke ze het hele jaar door hebben ontplooid. Vakantie hebben valt niet samen met niets-doen. Het houdt mede in: vrij zijn om eens iets heel anders te doen.

Velema geeft ondermeer de volgende principiële lijnen aan voor een christelijke visie op vrije tijd: n psalm 31 lezen we dat onze tijden zijn in Gods hand. De dichter belijdt dat ieder ogenblik van zijn leven tot Gods beschikking staat. Datzelfde besef komt in Rom. 14 : 8 tot uiting: hetzij wij leven, wij leven voor de Heere — hetzij wij sterven, wij sterven voor de Heere'.

Als de Heere ons tot Zijn eigendom heeft gemaakt door de kostbare prijs van Zijn bloed, dan bezit Hij ieder ogenblik van ons leven, dan is elke fractie van de ons vergunde levenstijd van Hem. Vrije tijd kan dus nooit betekenen dat we dan vrij zijn van de dienst des Heeren en dat we vrij zouden zijn om onszelf eens uit te leven in de zonde. \¥e horen het in deze tijd van het jaar wel eens opmerken en volkomen terecht — 'denk er om, de HEERE Zelf neemt geen vakantie cn Llij geeft ook geen vakantie van Zijn dienst'. Maar dat betekent niet dat de boog altijd gespannen zou moeten staan. Zeker, onze God is de deus actiosus, niet een deus otiosus. Dat wil zeggen: Hij is de werkzame, aktieve, volijverige God. Voor luie mensen is dan ook in heel de Bijbel geen enkele belofte te vinden. Navolging van Christus houdt in de hand aan de ploeg slaan in het Koninkrijk Gods, woekeren

met de toevertrouwde talenten, dienend werkzaam zijn voor de LIeere en voor de naaste. Maar evenzeer is waar dat onze God dc HEERE van de sabbat is. Hij heeft het ritme aangegeven van rusten en arbeiden, arbeiden en rusten. Er is een grens gesteld aan onze arbeidzaamheid. Wie leeft om te werken, maakt van

het werk een afgod. De wijsheid van de Prediker moge ons er voor behoeden overspannen werkezels te worden. Alles heeft een bestemde tijd, en alle voornemen onder de hemel heeft zijn tijd (3 : 1). Zo is er een tijd om te arbeiden en er is een tijd om zich te ontspannen. God heeft ieder ding schoon gemaakt op Zijn tijd. Vrije tijd is dan ook geen overbodige luxe. Ieder mens heeft het nodig, ook al kan de een met minder toe dan de ander. Maar vergis u niet: et is voor niemand gezond om voortdurend op de tenen te lopen.

Hoe vullen we onze vrije tijd.? De dwang van een bepaald tijdschema is afwezig. Het is nu juist wezenlijk voor vrije tijd dat je zelf kunt bepalen waarvoor je die tijd nu eens zult gaan gebruiken. Wat is het fijn om aan een bepaalde hobby te kunnen toekomen. Om ook in familieverband en tot versterking van de gezins-

band samen het een en ander te ondernemen. Tijd voor een rustig gesprek, voor een goed boek, voor een stevige wandeling. Laten we er nauwlettend op toe zien dat deze vrije tijd niet opgeslokt wordt door toch weer nieuwe verplichtingen die we onszelf soms opleggen: ik moet die plaatsen allemaal bezocht hebben in mijn vakantie of die boeken allemaal gelezen of die bezoeken allemaal gebracht hebben. Kom eens toe aan jezelf. Kom eens nader tot elkaar. 'A family that plays together stays together', zo luidt een aardige uitdrukking in het engels.. Samen vrije tijd doorbrengen is een bindend element in het gezinsleven.

Vrije tijd biedt dus verschillende positieve mogelijkheden. Maar vrije tijd brengt ook gevaren met zich mee. R. Bartels schrijft daarover in de onlangs verschenen bundel Wij en... Hij haalt C'nr. Brightbill aan die schreef dat vrije tijd is 'dat gedeelte van 's mensen leven waarin de strijd tussen engelen en duivelen om het bezit van zijn ziel het hevigst is'. Veel vrije tijd wordt waardeloos verkwist. Men meent dan de tijd te moeten gaan doden — een verschikkelijke uitdrukking waaruit verveling spreekt en het onvermogen om de beschikbare tijd als gave en opgave van God te zien. Terecht zegt Bartels: 'En met een variatie op een bekend gezegde kan men: Leer mij je vrije tijdsbesteding kennen en ik zal zeggen wie jij bent! Want onze besteding van de vrije tijd verraadt ons. Dan wordt duidelijk waar ons hart naar uitgaat'. Deze gevaren cn bezwaren van (te)veel vrije tijd spreken te meer als we denken aan het toenemende leger baanlozen, waaronder vele jeugdigen, schoolverlaters die nergens emplooi kunnen vinden. Ledigheid is des duivels oorkussen. Eigenlijk is er in deze gevallen geen sprake van 'vrije tijd'. Een baanloze is niet iemand met veel vrije tijd. Vrije tijd en vakantie bestaan juist bij de gratie van de arbeidstijd. We kunnen niet genoeg tillen aan de problematiek die zich op grote schaal voordoet — en in de toekomst nog aangrijpender zal worden — nu voor steeds meerderen het ritme van arbeid en vrije tijd structureel verstoord is. Terecht wordt een pleidooi gevoerd voor een nieuw arbeidsethos, voor een bredere opvatting van het begrip arbeid als niet alleen betaalde beroepsarbeid, maar dienst aan God, medemens en. schepping. Vanuit de berken kan een belangrijke bijdrage worden geleverd tot verbreiding van het inzicht dat de scheidslijn tussen mensen met een baan en baanlozen een andere is dan die tussen actieven en niet-actieven. Wanneer er veel vrije tijd beschikbaar komt —-ook door herverdeling van arbeid — is het goed te zoeken naar alternatieve vormen van arbeid als dienstverlening.

ik zet nog even ter afbakening een tweetal begrippen naast liet woord 'vrije tijd'. Het eerste is: vrijwilligersarbeid. Met name is hierbij ook te denken aan allerlei vormen van kerkewerk en aktiviteiten ten dienste van het Koninkrijk Gods. Van een gelovige mag worden verwacht dat hij/zij een deel van de beschikbare tijd wil bestemmen en besteden voor de opbouw van dc kerk en de verbreiding van het evangelie. Wie vanuit een hartelijke liefde tot de Heere en Zijn dienst in die arbeid bezig mag zijn, zal veel vreugde en voldoening ondervinden. Maar dan zal dc behoefte aan vrije tijd na een druk winterseizoen des te meer aanwezig zijn! Vervolgens is er de 'stille tijd'. Hier het laatst genoemd, maar van zo bijzondere betekenis. Helaas veelal het sluitstuk van de begroting en stiefmoederlijk bedeeld bij onze tijdsindeling en bij de programmering van onze dagen. Maar onmisbaar en bijzonder vruchtbaar is voor een oprecht christenmens de stille tijd — tijd voor gebed, voor schriftlezing, voor meditatie, voor inkeer, tijd voor de ziel om te luisteren... te het recht waarnemen van de stille tijd niet de sleutel tot het geheim van een wel bestede arbeidstijd èn vrije tijd? Zo wordt vakantie tot re-creatie, herschepping.

Luther raadde zijn druk bezette en soms óver-aktieve vriend Melanchthon aan toch eens heilig te luieren voor God. Laat het ook ons gezegd zijn. In het verlengde daarvan ligt antwoord 103 van de Heidelberger. Dat ik al d< ? dagen mijns levens van mijn boze werken ruste, de Heere door Zijn Geest in mij werken late,

en alzo de eeuwige Sabbat in dit leven aanvange.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen