Politieke prediking

IV (slot)

De prediking gaat de politiek niet angstig als een haas uit de weg. Ware verkondiging zoekt echter evenmin de politiek als het hoogst en eeuwig goed. Deze tekst vraagt in de laatste aflevering van onze kleine feuilleton nog enige toelichting. Als stichtend besluit, hoop ik.

Johannes Calvijn geniet onder ons beproef gezag. In zijn Onderwijzing blijft de politiek niet achter de horizon. Hij wijdt aan het verschijnsel geen ellenlange verhalen. Hij wil er slechts „een weinig" over spreken. Onze stelling en opstelling: niet uit de weg gaan en niet angstvallig najagen, ziet er dus bij dit eerste citaat al knap calvinistisch uit. Wij zetten onze summiere verkenning voort. Aan de hand van enkele in het oog lopende gegevens bij Calvijn kun je duidelijke gevolgtrekkingen maken. Nu het volgende. Calvijn rubriceert de politiek of burgerlijke regering, zoals hij zegt, onder de uitwendige middelen der zaligheid. Dat liegt er niet om. De politiek een middel der zaligheid! Velen zijn geneigd het precies andersom te waarderen. Zo op de wijze van: vermeng u niet, haat, mijdt en vliedt. Een politicus valt op andere manier, maar wel evenals een gierigaard, in verzoekingen en in de strik, en in vele dwaze en schadelijke begeerlijkheden. Het geloof schiet erbij in, fraaie principiële leuzen ten spijt. Calvijn is daar wel van op de hoogte. Hij zegt dat het stuk van de politiek vreemd en verschillend is van de geestelijke leer van het geloof. Om zich heen zag de reformator toen reeds twee soorten van mensen. Sommige woestelingen'waren er op uit om de instelling Gods, de Overheid, waanzinnig uit te roeien. Anderen, pluimstrijkers, vleien de leidinggevende politici op mateloze manier, zodat zij het gezag zétten tegenover het Koninkrijk Gods. Tegen, dat is in feite 'in de plaats van'. Aards regiem: Gods rijk. Politiek is niet een onfrisse aangelegenheid, die Christenen niet betaamt. Die opmerking kunnen ook vandaag velen in hun zak steken, maar wel zodanig dat de strekking ter harte wordt genomen. Dwepers beweren dat hun wandel in de hemel is, dat zij in Chris-tus de elementen van deze wereld zijn afgestorven en dat zij horen onder de bewoners van de hemel, zodat het niet betaamt en ver beneden hun waardigheid is om zich bezig te houden met deze onheilige en onreine beslommeringen, die slechts deze tegenwoordige wereld betreffen en waarvan Christenen zich zeer verre moeten houden. De stelling vuile politiek hoeft bij Calvijn niet aan te komen.

Heb ik er voldoende nota van genomen dat de hervormer het heeft over uitwendig? Uitwendige middelen der zaligheid. Ik weet dat er in de gereformeerde dogmatiek ruim gebruik is gemaakt van de onderscheiding inwendig - uitwendig. Niet ten onrechte, voor zover ik er een beetje verstand van heb. Maar je moet zulke dingen ook weer niet in een rots beitelen. Eén van onze alleroudste belijdenissen, en wel eentje die bepalingen treft ten aanzien van de Drieeenheid, belijdt ad rem dat wij de Drieheid in de Eenheid moeten eren, en de Enige God in de Drieheid. Ik voor mij vat het op deze wijze op dat wij het denken in termen van 'Drie' nog niet in ons hart moeten hebben laat staan op de lippen of wij moeten al weer terug zijn bij de Eenheid en omgekeerd. Met het schema uitwendig - inwendig ligt het navenant. Het éne ondeelbare verbond, de roeping etc. mag niet uiteen vallen in twee. Wat de Heere samenvoegde scheidde de mens niet. Onze onderscheidingen die duidelijkheidshalve soms eventjes nodig zijn mogen niet verworden tot heilloze scheidingen. In de dogmatiek werken wij met stippellijnen. Van het uitwendige middel der zaligheid mogen wij denken noch beweren: oh, dat is maar een uitwendig ding. Hoe uitwendiger hoe intenser wij moeten behartigen. Juist vanwege het karakter van het middel dat ter zaligheid is. Wat wij de minste en geringste van de broederen al of niet aandoen, trekt de Heere Jezus Zich persoonlijk aan. Welnu, dat geldt ook van wat wij doen met het meest verachte middel.

Ja, zonder overdrijving heb ik geschreven, dat de Heere Jezus dat Zich persoonlijk laat gelegen liggen. Want om een sterker argument te gebruiken dan enkele terloopse aanhalingen van Calvijn, wil ik een pregnant zinnetje naar voren brengen uit de Belijdenis. Het gaat over de gunstige resultaten van de Hemelvaart. Daarom onder andere voer Christus ten hemel, opdat de Vader door Hem alle ding regere. De regering van alle dingen, waartoe de politiek als integrerend bestanddeel behoort, is een zaak van de Vader en een specifieke opdracht voor de Opgevarene. Zouden wij Christus zozeer onteren door laatdunkend te doen over een zaak die Hij consciëntieus behartigt? Nog wel ter Rechterhand Gods. Die verantwoording zult u toch alstublieft niet voor uw dure rekening willen nemen, wel?

Nog even over de aanvechtbaarheid van de politiek, van de vuile politiek, als u die uitdrukking toch nog een keertje, maar wat mij aangaat voor het laatst, wilt horen. Wel, wij volgen het Evangelie door te spreken van een onrechtvaardige Mammon. Ik loop helemaal o; p het end om wijs te maken dat alles

in de politiek zich afspeelt op de top van hoogste gerechtigheid. Van mij mag u best naar analogie van Mammon spreken van dat onrechtvaardig politiek gedoe. Dat is het inderdaad heel gauw. Maar verwacht u dan, kaatsend, mijn bal, die overkomt met het dringend en op het hart gebonden vermaan: Maak u dan vrienden uit de onrechtvaardige bedrijvigheid. Als u niet getrouw bent in dit buitenkantje, wie zal u de kern van de zaak toevertrouwen?

Om deze en andere pricipiële redenen gaan wij voor de politiek niet uit de weg. Beslist niet, wanneer die politiek ons op ons pad tegenkomt.

Maar wel zodanig dat de prediker niet de overal van de politicus aantrekt. Het was een grote grief tegen het rooms-katholicisme dat het Opperhoofd zich wereldlijke macht aanmatigt. De uittocht uit het diensthuis brengt ook verlossing mee van dat juk. Macht is attractief als sterke drank, maar ik zal er liever geen gebruik van maken, wanneer dat gebruik als misbruik moet worden gekwalificeerd. De dagelijkse uitwerking is voor de geroepenen. Zeer terecht ging ons protest uit tegen hen die zeiden: Och, het is maar een uitwendig iets. Hoe zielig toch. Nee, niet zonder grote oorzaak verordineerde de Heere dit waardevolle mediummiddel. Maar niet minder krachtig tekenen wij appèl aan, wanneer iemand van de politiek een inwendig middel der zaligheid wil maken, nog wel het exclusieve. Alsof er geen andere zouden zijn, en zeer lieflijke. Politieke prediking kan en mag nooit en nimmer partijpolitieke positiebepaling en stellingname zijn. De prediking dicteert niet hoe politieke gedragingen er uit moeten zien. Zou de prediking de macht hebben om te bevelen, dan wil zij toch liever bidden alsof Christus bade door haar. De prediking zal, wanneer zij niet als priester en Leviet om de affaire mag heenlopen, ruimte laten voor overwegingen en zal uiteindelijke beslissingen respecteren. Er zal mogelijkheid moeten zijn voor wat Paulus noemt: de een gelooft dat men alles, en de ander die zwak is legt zich beperkingen op. De één acht het één boven het ander, en de ander acht alles gelijk. Waar de verkondiging op moet toezien is dat niemand zijn eigen leven leidt. De verkondiging heeft te maken met de allereerste uitgangspunten en met de fundamentele normen. Ook drijfveren en doeleinden zijn de toetsing waard van Hem, die hart en nieren proeft. In de ethiek gaat het om principes en om principia media, wordt geleerd. Principes zijn de diepste en wezenlijke uitgangspunten. Beloften en geboden. Geboden en beloften. Van deze allereerste vertrekpunten naar de gedragingen in dat of dat concrete geval is een lange weg. Tussen top en grondvlak is nog een soort tussenkader. Dat zijn nu die principia media, die „tussen-principes". Het zijn niet de grondgeboden en evenmin de gegevens die uiteindelijk tot beslissing en gedraging de doorslag geven. Het zijn regels, die zo nauw mogelijk aansluiten bij de fundamentele geboden en die anderzijds de bepaalde uiteindelijke gestaltegeving een eindweegs tegemoet komen. Vuistregels: vuisten die belangrijk zijn aleer de hand zich ontspant en vingertopgevoel de uiteindelijke vorm geeft. Wanneer wij met deze onderscheidingen wat bezig zijn moet zonneklaar wezen dat prediking, die politiek niet ontwijken mag, zich beweegt tussen de fundamentele principes en de principia media en dat deze prediking zelfs die principia media niet definitief vastlegt en uitmaakt. Met nadruk heb ik het over de verkondiging, die de politiek op haar weg vindt. De tekst kan er eenvoudig toe leiden. Dat is wat anders dan een tekst aan de haren naar een politiek punt slepen of sleuren .De prediking bewege zich tussen principes en principia. Pastorale zorg daalt dieper in de kloof om zonodig het verlorene te zoeken en weg te dragen naar de kooi van de schapen.

De verkondiging heeft de beloften tot inhoud. Beloften voor dit en voor het toekomende. Beloften zeker voor dit leven en dan in volle omvang en uitgebreidheid. Het uitwendige ontvangt — om met Augustinus te spreken — daarom zo liefdevolle en gedetailleerde zorg, omdat het inwendige ons zo ter harte gaat. De dingen van dit leven hier en nu krijgen volle interesse, omdat de mogelijkheid ons geboden wordt in dit tegenwoordige de alles te boven gaande waarde van het toekomende en eeuwige uit te drukken. Alzo lief had God de wereld, dat Hij Zijn Eniggeboren Zoon gaf. Van die alzo beminde wereld is het politieke een aspect. Laten wij er tenslotte niet voor terugdeinzen, wanneer wij overvloediger beminnende dit aspect, minder bemind worden. Het wordt namelijk niet altoos in dank afgenomen. Door deze noch door gene. Het zij zo.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen