De Reformata en de Romana

De vijfde Combi-Synode

Op donderdag 5 november was er weer een gezamenlijke vergadering van de Generale Synoden van de Nederlandse Hervormde en de Gereformeerde Kerken, een zogenaamde combi-synode. Het was al voor de vijfde keer dat beide synoden gemeenschappelijk vergaderden. De eerste drie waren gewijd aan interne problemen, de vierde aan zendingsvragen, terwijl deze keer de verhouding tot de Rooms-Katholieke Kerk aan de orde kwam.

Van te voren was een , , praatstuk" opgesteld, een lijvig stuk van 85 bladzijden, dat op een persconferentie op donderdag 29 november werd toegelicht. Het draagt de titel: „onze gezamenlijke opdracht in de jaren '80. Handreiking met het oog op het gesprek en de samenwerking met (leden van) de Rooms-Katholieke Kerk."

„Aan de samenstelling van dit geschrift", zo wordt in de Inleiding opgemerkt, „is een omvangrijk bezinningsproces voorafgegaan. Waar staan wij momenteel? Welke kansen liggen er? Welke in-en externe faktoren kunnen al dan niet remmend werken op de interkerkelijke verhoudingen? Welke gespreksthema's moeten aan de orde komen? Waar liggen de mogelijkheden om vruchtbaar samen te werken? "

De inhoud van de handreiking

Na de Inleiding wordt een globaal overzicht gegeven van de kerk in de jaren '80. Alle kerken leven in een zekere crisis. Zo wordt het door gemeenteleden en door buitenkerkelijken ervaren. Het proces van sekularisatie zal in de komende jaren nog wel voortschrijden. Bovendien zijn we een multiraciale samenleving geworden. Naast de kerken zijn andere vormen van religieus leven ontstaan. Ook de oosterse mystiek oefent aantrekkingskracht uit. Dat alles heeft de kerken naar elkaar toegedreven. Oekumene is echter vaak gemakkelijker op plaatselijk dan op landelijk niveau. Een aparte vorm van samenwerking wordt gevonden in de zogenaamde kritische gemeenten, waarin men meer beleeft wat verbindt dan wat scheidt.

Vervolgens wordt het gesprek over geloofsvragen aangesneden, waarbij als eerste punt genoemd wordt de bezinning op de verhouding tussen Israël en de Gemeente. We kunnen geen Kerk zijn zonder Israël. Daardoor gaat het Oude Testament anders funktioneren, terwijl ook het Nieuwe anders wordt gelezen. Israël is dan ook „de sleutel tot de oekumene". De Kerk is het volk Gods onderweg en tegelijk teken van het heil. Sinds het Tweede Vaticaanse Concilie ziet de R.K. Kerk eigenlijk de Kerk zélf als het sacrament, teken en instrument van de innige vereniging met God en van de eenheid van héél het menselijke geslacht.

Als het gaat over Schrift, Openbaring en geloof — ik citeer nog steeds het stuk! — dan kan men niet meer helemaal waarmaken dat Rome twee bronnen voor de Openbaring erkent terwijl de Reformatie zou zeggen „Sola Scriptura". Want Rome mag naast de Schrift de traditie erkennen, maar wij hebben de belijdenisgeschriften...

Ook inzake gemeente en ambt zijn binnen de verschillende kerken verschuivingen waar te nemen. Het grootste struikelblok geldt nog steeds het pauselijk ambt en de onfeilbaarheid. Er is echter geen verschil van mening over dat alle ambten hun oorsprong en norm vinden in de persoon en het werk van Christus, terwijl het ambt ook geen betekenis heeft in zichzelf, maar onlosmakelijk verbonden is aan de kerkgemeenschap. Rome en de Reformatie erkenen ook beide dat de ambtsdrager zijn delegatie zou ontvangen van de gemeente: het' ambt is geen verbijzondering van het algemeen priesterschap der gelovigen.

Toch blijven er moeilijkheden als men de vorm van kerkregering vergelijkt. De hiërarchische struktuur van de R.K. Kerk is voor de Reformatie moeilijk verteerbaar. Toch wordt dan de vraag gesteld of wij „in een veranderde mondiale samenleving niet gediend zouden zijn met een mondiale Petrusdienst"...

Vervolgens komen Doop en Avondmaal aan de orde. Over het principiële verschil tussen de R.K. en de Reformatorische sacramentsopvatting wordt met geen woord gesproken. Wel wordt voortdurend betoogd dat de oecumenische praktijk wederzijdse herkenning, ook inzake de sacramenten heeft opgeleverd.

Tenslotte wordt in dit onderdeel een blik geslagen naar de Islam: onze gemeenschappelijke uitdaging. Christenen en moslims zijn ervan overtuigd dat zij een missionaire roeping van God hebben ontvangen. Gods heerschappij moet gaan tot de einden der aarde. Het radicale geloofsverschil is: de betekenis van de persoon van Jezus Christus.

In het volgende hoofdstuk van de Handreiking (Onze gezamenlijke verantwoordelijkheid) komen wat praktische vragen aan de orde: de gemengd gehuwden, de toerusting van ambtsdragers en gemeenteleden en het maatschappelijk engagement. De lust bekruipt me om ook uit dit gedeelte wat gedachten naar voren te halen, maar dan zou de ruimte al te ver overschreden worden.

De verschillen verdoezeld

In het bovenstaande heb ik geprobeerd enkele hoofdlijnen weer te geven van de Handreiking, die dienst moest doen als praatstuk op de Combi-Synode. Ik heb voortdurend mezelf moeten bedwingen om de opstellers niet in de rede te vallen. Want het stuk, dat ik uitermate zwak vind, roept telkens tegenspraak op.

Vooreerst wordt de diepe kloof tussen Rome en de Reformtie nauwelijks gemeten of gepeild. Integendeel, er worden onophoudelijk pogingen gedaan om ons maar te doen geloven dat die kloof niet zo diep is. Over de Mariologie — toch altijd nog een belangrijk bestanddeel van de R.K. vroomheid! — wordt met geen woord gerept. Het primaat van de bisschop van Rome wordt aannemelijk gemaakt, zelfs anbevolen als een mondiale Petrus-dienst!

Dat de opstellers van deze Handreiking de verschillen tussen Rome en de Reformatie niet hebben geaccentueerd komt natuurlijk niet voort uit onwetendheid. Ze hebben dat zeer bewust gedaan. Ze wilden een stuk schrijven dat zou kunnen dienen als leidraad voor samenwerking op plaatselijk vlak.

Maar het is zonder meer idealisme te doen alsof daar de beslissingen vallen. Men mag experimenteren zoveel als men wil, maar Rome heeft altijd nog een centraal en absoluut leergezag. Men moet blind zijn als men dat niet ziet.

En Rome kan nooit en te nimmer héén om het primaat van de paus. Maar de Reformatie kan ook nooit héén om de rechtvaardiging van de goddeloze. Blijkbaar is dat in de Handleiding vóórondersteld, want daarover is geen woord te vinden. Maar daarom moest ook gezwegen worden over Maria en alle heiligen!

Nederland en de wereldkerk

Maar ook op een andere manier is het stuk idealistisch en bovendien inconsequent. Want het is bedoeld als Handreiking voor samenwerking op plaatselijk vlak, maar men heeft toch de wereld op het oog. Naar buiten wordt er een eenheid gedemonstreerd die er in het geheel niet is. Maar daarbij gaat men uit van de Nederlandse situatie, \yaarin erg vrijblijvend wordt gedacht en gesproken over de officiële R.K. leer. Men vergeet dan voor het gemak dat de Nederlandse kerkprovincie maar een zeer klein deel is van de Romana!

Een stroomversnelling

In de beide grote kerken die uit de Reformatie zijn voortgekomen is de verhouding tot de R.K. Kerk al meermalen aan de orde geweest. Dat wordt ook in de aanhef van dit stuk met zoveel woorden gezegd. De Herv. Kerk richtte zich in 1950 tot haar leden met een „Herderlijk Schrijven betreffende de R.K. Kerk", daarna kwamen in 1962 de „Richtlijnen", en in 1969 „Onze verhouding tot de R.K. Kerk". Toegegeven wordt dat in deze reeks een ontwikkeling valt waar te nemen: van afwijzing tot „kritische solidariteit". Eenzelfde soort ontwikkeling valt te constateren binnen de Geref. Kerken. Het spreekt vanzelf dat de beweging van „Samen op Weg" deze ontwikkeling nog versnelt.

Typerend voor het hele stuk is dat aan het eind wordt gekeken naar de Islam. Is dat de volgende fase in de „oecumene"? Hebben de afgevaardigden op de Hervormde Synode die aarzelend hun fiat gaven aan het plaatselijk gesprek tussen Hervormden en gereformeerden, dan toch gelijk gehad toen ze opmerkten dat de fusie van beide Reformatorische Kerken nog slechts een eerste stap zou zijn op de weg naar de oecumene?

Forse kritiek

Het stuk is op donderdag 5 november door beide synoden aanvaard, zij het met forse kritiek. Détails zijn me op dit ogenblik nog niet bekend, maar volgens het verslag in (Vervolg onderaan pag. 516)

(Vervolg van pag. 515)

Trouw (vrijdag 6 november) ontmoette de suggestie van de Petrus-dienst veel tegenstand. Ook werd opgemerkt dat de leerstellige verschillen tussen Rome en de Reformatie te weinig aan de orde waren gekomen.

Gelukkig zal het „grondvlak" van de kerk altijd de ontwikkeling nog wel wat afremmen. Maar een zorgelijke ontwikkeling is cn blijft het.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen