KLEINE KRONIEK

Zelfmoord op doktersrecept

U denkt misschien: wat zullen we nu beleven. Zelfmoord op doktersrecept. In genuanceerde vorm las ik toch een pleidooi voor deze stelling in de Haagse post van 5 september j.1. opgetekend door een journaliste uit de mond van de Leidse hoogleraar René Diekstra, hoogleraar in de klinische psychologie. Diekstra heeft al verschillende publicaties op zijn naam staan over de problematiek van de zelfmoord, door hem zelfdoding genoemd. Nu ds. Hoek bezig is over dit onderwerp een aantal artikelen te schrijven, leek het me mede daarom van belang u enkele gedeelten uit dit artikel te laten lezen. Onze tijd kenmerkt zich door het opruimen van alle taboes. Niets mag meer verkeerd genoemd worden, over zonde mag helemaal niet meer gesproken worden. Tot één van de weinige taboes die onze samenleving dan nog kent, behoort dat wat wij zelfmoord noemen. Maar ook de opvattingen over zelfmoord zijn de laatste tijd aan sterke veranderingen onderhevig. Prof. Diekstra doet al jaren een pleidooi voor doeltreffende begeleiding bij wat hij noemt zelfdoding. Hij bedoelt daarmee dat hulpverleners in staat gesteld moeten worden om mensen die het leven moe zijn, er geen zin meer in kunnen ontdekken, daadwerkelijk te helpen er een eind aan te maken. Tot nu toe, aldus Diekstra, is het uitgangspunt bij alle hulpverlening om het leven te redden, maar dat standpunt moeten we verlaten, vindt' hij. Zelfmoord kan wel eens de meest wenselijke of menselijke oplossing zijn, vindt hij. Diekstra zegt dan volgens het gesprek in de Haagse Post het volgende:

„Veel mensen die erover denken een eind aan hun leven te maken zijn gewoon ongelukkig en verkeren vaak in zeer ongunstige omstandigheden: door hun opvoeding, door hun ontwikkeling, door een maatschappelijke situatie. Voor hen is suïcide (= zelfmoord, J.M.) meestal niet de enige oplossing en de hulpverlening zou erop gericht moeten zijn hun andere mogelijkheden te doen vinden. Van een kleine groep kun je zeggen dat dit wel het geval is en als ze tot dit soort overwegingen komen is er meestal een heleboel gebeurd. Op het moment dat ze die suïcide gaan uitvoeren of een poging daartoe ondernemen kiezen ze daar bewust voor. Dat zie je ook duidelijk want bij heel veel van deze mensen gaat er een uitvoerige tijd aan vooraf voor ze daartoe komen. Een lange periode waarin iemand de gedachte koestert, uitprobeert, soms daadwerkelijk een aantal pogingen onderneemt, in de meeste gevallen is het niet een alles-of-niks gedrag, iets wat plotseling opkomt en gebeurt. Mensen kiezen dat en de vraag is wat hen ertoe brengt die keuze te maken en niet een andere en waarom wij altijd ontkend hebben dat dit een keuzegedrag is.

„In het Oude Testament lees je dat de joden wordt voorgehouden: Gij zult het leven kiezen en het goede cn niet de dood en het kwade.' Daar staat dus eigenlijk het leven is goed en de dood is kwaad. Dat is een merkwaardige uitspraak want je kunt lichamelijk in leven zijn terwijl je psychisch en emotioneel dood bent. Je vindt deze gedachte echter voortdurend in onze Westerse cultuur terug."

Vindt u dat vreemd? Het leven is toch het enige wat iemand heeft.

„Het is niet vreemd vanuit de cultuur waarin we leven maar wel om het als uitgangspunt te hebben. Want als iedereen die tot nu toe was geboren nog had geleefd, zou er voor mij geen leven zijn. Je bestaat bij de gratie van anderen die sterven, van dieren en planten die sterven. Ik leef dank zij de mogelijkheid van doodgaan. Vanwege die bepaalde cultuurpatronen ondernemen we echter geweldige pogingen om dat uit te stellen. Maar het wegschuiven van de dood als iets wat eens zal komen maar wat eigenlijk een ongelukje is wat de medische wetenschap nog wel een keertje zal verhelpen, houdt de angst erover in stand. Als ik om me heen kijk, zie ik één massale vlucht, weg van de dood."

„Daarom spreekt u over suïcide als gezond en wenselijk gedrag.

„Ja, onder bepaalde omstandigheden kan het voor bepaalde mensen of groepen de meest gezonde en wenselijke oplossing zijn. Als voortleven meer lijden betekent dan ermee ophouden en het belemmerend is omdat er geen enkele groei of rek meer in zit, is het willen beëindigen van het leven een natuurlijke keuze.

„Ik zegt niet dat suïcide altijd wenselijk gedrag, is of de enige oplossing want meestal zijn er ook andere oplossingen waar natuurlijk niet aan voorbijgegaan moet worden. Maar dat neemt niet weg dat het van belang is is om tegenover iemand die de dood overweegt, als hulpverlener geen angst te hebben maar daarover willen en kunnen praten.

Tot zover prof. Diekstra. U ziet, als je de Bijbel loslaat die zegt dat we het leven moeten kiezen en niet de dood, waar je dan allemaal terecht komt. Nu weet ik best dat mensen in situaties kunnen geraken waarvan je als medemens moet zeggen: hoe helpen we hem of haar daaruit. Hier kan God alleen uitkomst geven. Maar christelijke hulpverlening kan onmogelijk zijn dat we zo iemand de weg van de dood opsturen. We geloven en belijden immers dat God machtig is de diepste diepten in een mensenleven te overwinnen en dat Hij in staat is de dikste knopen te ontbinden. Maar u ziet, welke ontwikkelingen er om ons heen te bespeuren zijn, juist op ethisch-medisch gebied. „Als voortleven meer lijden betekent dan ermee ophouden etc.". Hij denkt aan getermineerde patiënten, die op hun einde wachten, ongeneeslijk zieken b.v., wanneer die zouden vragen: mag ik er een eind aan maken, dan bepleit prof. Diekstra dat we daar positief op in moeten gaan.

Hulp bij zelfmoord?

We geven nog weer het woord aan prof. Diekstra in de Haagse Post: Waarom vindt u dat mensen geholpen moeten

worden bij zelfmoord. Wat valt er te helpen?

„Ik vind hulp geven bij zelfdoding iets waartoe de maatschappij de mogelijkheid moet geven en dat in bepaalde gevallen ook behoort te doen. Omdat sommige mensen de middelen niet hebben of niet weten hoe ze het moeten doen; ze richten, als ze het op hun eigen houtje doen, soms meer ellende aan dan wanneer ze daarbij geholpen zouden zijn.

„Mensen bijvoorbeeld die in psychiatrische inrichtingen zitten. Hoe zouden die dat moeten doen als iedereen in zo'n inrichting je dag en nacht in de gaten houdt? Of degenen die in bejaardentehuizen zitten en geen kant op kunnen. Er zijn veel mensen die gewoon niet de gewenste middelen hebben terwijl ze in feite wel in een toestand verkeren waarin het mogelijk de meest wenselijke oplossing is.

„Bedenk maar eens hoe je zelf op een zachte manier suïcide zou kunnen plegen met de jou op dit moment ter beschikking staande middelen. Dat is helemaal niet zo gemakkelijk als je nergens naar toe kunt. Je zou jezelf kunnen wurgen door een touw steeds verder aan te draaien maar dan moet je nog maar een touw hebben. De gaskraan kun je niet openzetten want ons gas is niet meer giftig. Je zou ergens vanaf kunnen springen maar dan zou je bovenop iemand terecht kunnen komen en denk je de rotzooi eens in die je dan voor anderen over laat. Voor suïcide is soms technische kennis nodig om te voorkomen dat iemand een gruwelijke dood sterft.

„Het is echt zo dat er gewoon mensen zijn die het niet of nauwelijks kunnen of alleen op een manier die nogal ernstige gevolgen heeft, ook vooranderen. Anderen die er helemaal niets mee te maken hebben, zoals iemand die op straat rijdt en geconfronteerd wordt met een man die op het dak van zijn auto springt, of een treinconducteur voor wiens trein mensen springen."

U schrijft ook: „Hulp bij suïcide zal eens als gewone vorm van hulpverlening worden beschouwd en suïcide zal eens de belangrijkste en meest gekomst worden." prefereerde wijze van levensbeëindiging van de toe

-„Dat is een toekomstvoorspelling van mij. Het is natuurlijk zo dat wanneer die maatschappij in staat is hoe langer hoe meer het leven te rekken en te verlengen voor mensen steeds sterker de vraag naar voren zal komen of ze hun leven willen voortzetten of beëindigen. Het is duidelijk dat er iets verandert wanneer je gaat knoeien aan de duur van het leven. De euthanasie-vraag is belangrijk geworden in een tijd waarin de medische wetenschap het leven kan verlengen. Wanneer je dat meer en meer kunt, wordt de vraag wanneer je ermee stopt ook belangrijker en is de kans dat ik suïcide overweeg en daartoe kom, groter want hoelang wil ik zelf dat mijn leven verlengd wordt? Waar en wanneer is leven niet alleen in biologische zin, maar ook in sociaal-psychologische zin nog betekenisvol? "

Maar mensen willen toch niet zomaar dood zolang ze niet ongelukkig zijn.

„Als het leven langer wordt zullen juist hoe lan-

ver hoe meer mensen bepaalde behoeften krijgen hun leven niet langer te laten duren omdat voor de meeste mensen de mogelijkheid om het inhoud te geven zeer beperkt is. Wat dat betreft ben ik het met Nietzsche eens die zegt: 'Sommigen sterven te vroeg, maar velen sterven te laat."

„Bovendien zal het ook te bedreigend zijn voor degenen die leven. Je kunt niet onbeperkt het leven voort laten bestaan naarmate de levensduur langer wordt. Dat kan economisch gezien niet en ecologisch evenmin. Ik voorzie dat er in de toekomst afspraken worden gemaakt over de duur van het leven. Er zal dan ook niet veel plaats zijn voor individuele ruimte noch voor individuele wensen zodat sommigen zelf ook eerder het besluit zullen nemen suïcide te plegen.

Daarom zegt u: „De pijnlijke vraag naar de zinvolheid van voortzetting van het leven zal toenemen."

„Ja, dat is nu al zo. In ziekenhuizen en inrichtingen staat men nu al vaak voor de vraag of voortzetting nog zin heeft. In de toekomst zal een psychiatrische patiënt langer leven en bijvoorbeeld vijftig, zestig, zeventig jaar in een inrichting moeten zitten, in plaats van zoals nu soms twintig jaar, waardoor hij zelf duidelijker verlangens zal hebben naar levensbeëindiging.

„Het feit dat suïcide zal toenemen is echter niet alleen maar negatief. Want naarmate het meer toeneemt en als doodsoorzaak meer wordt geaccepteerd, zullen we ook in een tijd leven waarin doen.

de beheersing over het leven groter is. Het besluit al dan niet suïcide te plegen is dan een extreme vorm van beheersing over het leven. Ik denk of je dat nou pessimistisch vindt of-niet dat het een onvermijdelijke ontwikkeling is. Mensen zullen de dood verwelkomen."

Hoe ziet u hulp daarbij?

„Ik heb bepaalde voorwaarden genoemd voor hulp bij suïcide zoals het feit dat iemand er rechtstreeks en uit zichzclf om moet vragen, het duurzaam wenst er is vastgesteld dat er sprake is van ondraaglijk subjectief lijden en er objectief geen redelijk uitzicht op verbetering is, de nabestaanden op de dood zijn voorbereid; als er aan al dergelijke voorwaarden is voldaan kan er hulp worden verleend."

Dodelijke middelen die in de hand worden gebracht of verkrijgbaar zijn op recept?

„Ik denk aan het ter beschikking stellen van bepaalde soorten tabletten. Ze zijn er niet zo veel en ook niet voor iedereen geschikt, zoals Vesperax bijvoorbeeld, maar ze zouden kunnen worden gemaakt. Middelen die er in ieder geval voor zorgen dat de dood zonder al te veel complicaties kan plaatsvinden. Want sommige mensen hebben bijvoorbeeld al heel hun leven barbituraten geslikt en dat werkt dus niet meer of het duurt te lang. Je hebt iemand voorbereid cn hem alles gegeven en die persoon komt weer bij. Je moet dat op een deskundige manier doen en een hulpverlener die daar niks vanaf weet moet dat niet op z'n eigen houtje gaan „Het zou wel op doktersvoorschrift moeten gebeuren, want ik zou liever niet de euthanatica naast de condoomautomaten willen zien langs de snelweg. Het is zonder meer gevaarlijk om middelen in dodelijke dosis publiekelijk ter beschikking te stellen.

„Ik ben niet voor een laissez-faire politiek, maar vind dat een samenleving duidelijk aan moet geven dat het plegen van suïcide en het verstrekken van hulp daarbij onder bepaalde omstandigheden een mogelijkheid is zonder dat het altijd strafbaar is. Hulp bij zelfdoding mag wel strafbaar blijven, maar niet als het onder bepaalde voorwaarden, die voor iedereen helder zijn, geschiedt. Want het standpunt dat nu in de hulpverlening vaak wordt aangetroffen en neerkomt op: 'Zolang er leven is, is er hoop', is de halve waarheid. Maar ik ben bepaald niet iemand die iedereen van de rotsen wil duwen."

Slot

U vindt misschien met mij heel deze redenering schokkend en dat is ze ook. U ziet hier de konsekwenties van wat wel is genoemd het autonome denken van de mens. Daarmee bedoelen we: de mens die met Gods wet geen enkele rekening houdt en zichzelf de wet stelt. Er zit voor de toekomst ook een angstige gedachte bij: je bent als je oud en gebrekkig bent geworden of als je lichamelijk en/of geestelijk gehandicapt bent, je leven niet meer zeker als deze gedachten in praktijk zullen worden gebracht. Daarom is het goed dat u op de hoogte bent van wat er in onze samenu op de hoogte bent van leving aan de gang is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen