Twee vredeskranten

De week van 21 tot 28 september is bestempeld als , , de vredesweek". Zoals bekend geeft het I.K.V. (het Inter-Kerkelijk-Vredesberaad) ieder jaar een heel pakket met materiaal uit om de grote vragen rond oorlog en vrede juist in de vredesweek bijzonder aan de orde te stellen. De bedoeling is dat zowel in de prediking als in kringenwerk de vinger wordt gelegd op zeer urgente en aktuele vraagstukken, met name ten aanzien van de kernbewapening.

Als ik mij niet sterk vergis, heeft het I.K.V. nooit vat gekregen op het overgrote deel van de hervormd-gereformeerden. De wijze waarop het I.K.V. zich jaarlijks presenteerde in de „Vredeskrant", wekte in onze kringen nogal eens weerzin en verontrusting op.

Maar dat mocht geen alibi zijn om nu maar niet na te denken over en ook wakker te liggen van deze aangrijpende problemen. Het is dan ook toe te juichen dat er een stichting „Bijbel en vredesvraagstukken" is

opgericht, die op schriftgelovig standpunt staat en op zijn wijze de problematiek onder de aandacht wil brengen en bespreekbaar maken. Genoemde stichting gaf dit jaar voor de tweede keer een alternatieve vredcskrant uit, „Shalom '80". Zo zijn er nu dus twee vredeskranten. In eerste instantie ben je dan geneigd te denken: „daar zullen ze bij het I.K.V. wel behoorlijk het land aan hebben!" Maar ik hoop toch van harte dat dit niet zo is. Dat ook het I.K.V. blij zal zijn met deze Shalom-krant en wel om de volgende redenen: dc bezinning kan alleen maar verdiept worden wanneer alle geledingen binnen de kerk er bij betrokken zijn en intensief aan het gesprek deelnemen. En: door de uitgave van de Shalom-krant is aan velen een nieuwe stimulans gegeven om te worstelen met de vragen van de kernbewapening in het licht van de Schrift. Dat is toch pure winst! Om het te zeggen met de woorden van ir. J. van der Graaf (in Shalom '80):

„Ik heb de afgelopen jaren weieens een benauwd gevoel gekregen, dat we in orthodoxe kring wel heel gemakkelijk nee konden zeggen tegen het i.K.V., maar daardoor ook gemakkelijk in de reaktie terecht kw r amen. Ik zeg ook uitdrukkelijk nee tegen het I.K.V., maar ik zeg wel: pas oip dat je daardoor niet in een steriele, reaktionaire hoek terechtkomt. En nu ben ik verschrikkelijk blij, dat we in de afgelopen tijd in orthodox-christelijke lering deze diskussie hebben gekregen."

Mij dunkt, de predikanten en kerkeraden die al jarenlang met de I.K.V. krant gewerkt hebben, zouden hun gemeenten een dienst bewijzen door nu ook de Shalomkrant te gaan verspreiden.

De I.K.V. krant

Verwacht u van mij niet een standpuntbepaling inzake zulke omvattende problemen als: „is het bezit van kernwapenen geoorloofd — en zo ja, is ooit gebruik geoorloofd — en zo neen, welke houding is dan in te nemen tegen de dreiging van communistische overheersing? " Ik wil alleen graag de ernst en het gewicht van deze vragen onderstrepen; we kunnen beducht zijn voor een ver-politiekt spreken en handelen van de kerk. Maar er is toch ook ccn geestelijk bezig zijn met politieke vragen. Trouwens, het kcrnwapenprobleem is een alomvattend probleem, niet een zuiver politieke kwestie die de heren politici maar zouden moeten uitzoeken. Daarom hier in het Gereformeerd Weekblad een korte aanduiding van de inhoud van de beide vredeskranten — opdat u er verder zelf naar zult grijpen en biddend "5czig zult zijn met deze zaken.

De I.K.V. krant opent met een gedicht van W. Barnard, een vertolking van de profetie uit jesaja 25. Hier gaat het om het hoopvol visioen van Gods toekomst, het rijk van de waarachtige vrede:

„Dit zeiden Zijn profeten in Zijn geest; de bankring van de dood zal zijn gebroken, de smaad van Israël wordt uitgewist; zo zal 't gaan, want zo heeft Hij gesproken."

De bankring van de dood — die is intussen nog voluit present en dat komt bij het doorlezen van deze Vredeskrant op ontstellende wijze naar voren. Er wordt informatie gegeven over de realiteit van de dreiging. Wie zich al te gemakkelijk beroept op het afschrikkingsevenwicht (waardoor kernwapens toch nooit gebruikt zouden worden), wordt op een onzachte, doch noodzakelijke wijze uit de droom geholpen. De machthebbers — zo houdt het I.K.V. ons voor — bereiden zich op drie manieren voor op een kernoorlog:

a) door de voortgaande bewapeningswedloop te dulden.

b) door plannen te maken voor burgerlijke „veiligheid" tijdens en na de catastrofe (waardoor de bevolking dan tegelijkertijd met de idee van een kernoorlog vertrouwd wordt gemaakt).

c) door bedekt te houden hoe gruwelijk een kernoorlog in werkelijkheid zal zijn.

Tegen deze achtergrond prijst het I.K.V. zijn strategie aan welke bekend is geworden onder de leuze „de kernwapens de wereld uit — om te beginnen uit Nederland."

Ons land zou — juist als klein land — een belangrijke voortrekkersrol kunnen vervullen om „door deze heilloze patronen heen te breken." Daarbij gaat het niet direkt om een eenzijdige ontwapening, maar om eenzijdige stappen in de richting van ontwapening, die „misschien in staat zijn om wèl een meerzijdig proces in werking te zetten." Dat brengt risico's met zich. Maar wie niet waagt, die niet wint. En brengt het systeem van het „afschrikkingsevenwicht" ook niet allerlei risico's met zich mee?

Bijzonder benieuwd zijn we naar de bijbelse motivatie van de in deze Vredeskrant verdedigde standpunten. Inderdaad wordt die gegeven en wel vanuit de leer van het Heilig Avondmaal: „de maaltijd van de Heer' als alternatief". Het avondmaal-houden wordt hier omschreven als daad van ongeloof in de heersende machten en als uiting van verzet tegen de geweldenaars. Er wordt een regelrechte lijn getrokken van de dis des Heeren naar een opstelling in deze wereld die vrij is van de angstige drang naar zelfbehoud en van het vertrouwen op geweld, waarbij de „messiaanse broederlijkheid" in de plaats komt van het vijandsdenken en waar de uitzichtsloosheid wordt overwonnen door een nieuwe verwachting.

Met deze benadering cn invalspoort ben ik bepaald niet gelukkig. Dit spreken over het Heilig Avondmaal doet geen recht aan de verscheidene schriftgegevcns en is al te zeer bepaald door een „modieuze theologie". Hier zijn dan ook vele kritische vragen te stellen die de wortels van het I.K.V.standpunt raken. Wordt er voldoende onderscheid gemaakt tussen „geweld" en „macht" zonder meer en anderzijds de door God gegeven autoriteit en het gezag van de overheden, die ook — naar Romeinen 13 — een bepaalde zwaardmacht met zich brengt.

Tekent de Schrift niet veel indringender de vijandschap van de ongelovige wereld tegen God en Zijn Gezalfde, waardoor de gemeente gesteld wordt voor de noodzaak van de antithese en zij zelfs in het totale isolement kan worden gedrongen (ook al zoekt zij dat niet). Staat of valt onze toekomstverwachting niet met de persoonlijke band van het geloof in Christus Jezus als de levende Heere, Die zichtbaar en reëel zal komen op de wolken? Doorbreekt deze verwachting niet alle binnenwereldse kaders, waar zij zich richt op het wonder van de hérschepping, „een niéuwe hemel en een niéuwe aarde, waarop gerechtigheid woont"? .

Shalom '80

Wat geeft dc Shalom-krant? Ook nu doe ik maar een greep. Naast een brede bezinning op de Schriftgegevens (wat betekent „vrede" in het Nieuwe Testament, wat moeten we aan met de Oud-Testamentische verhalen over „de oorlogen des HEE-REN"), wordt aangegeven hoe christenen die dc Bijbel als enige norm wallen erkennen, denken over deze problematiek. Je zou zeggen: de I.K.V. krant is een stap verder, daar wordt al een afgerond en éénduidig standpunt verkondigd. Maar in de Shalomkrant horen we woord en weerwoord.

Om een enkel voorbeeld te geven, mr. F. B. Bakels (bekend van het boek „Nacht und Nebel", over zijn ervaringen in duitse concentratiekampen) zegt ondermeer:

„Of je verdedigt je niet en wilt om principiële redenen geen geweld gebruiken — daar heb ik respekt voor. Of je verdedigt je wel, maar dan moet je ook zorgen dat je over goede bewapening beschikt. Anders stuur je je eigen soldaten net als in mei 1940 met een onvoldoende bewapening tegen een overmachtige vijand in het veld. Dat is immoreel."

In dat verband zijn kernwapens volgens hem onmisbaar „als er honderden SS-20 raketten op ons gericht staan." Bakels realiseert zich alle gevaren van een mogelijke catastrofe:

„Maar is dat mijn schuld of is het de schuld van de ander? Ik wil me alleen maar verdedigen tegen iemand die me openlijk dodelijk bedreigd. Als je ziet hoe Rusland uit is op de wereldrevolutie en een aanvalsoorlog in de zin heeft, dan moet dc overheid daartegenover zeggen: Dat zal ik zoveel mogelijk beletten, want wij willen hier vrij blijven. Mag dat misschien? "

Maar ook" andere stemmen worden gehoord in „Shalom '80". Zo die van prof. dr. ir. E. Schuurman, principieel tegenstander van kernbewapening in een indrukwekkend betoog. Een kenmerkend citaat:

„Zo komen veel christenen er toe wél de wetteloosheid en normloosheid te zien in problemen als abortus, echtscheiding, verloedering van de samenleving en straatterreur, terwijl ze niet inzien dat dezelfde normloosheid zich ook genesteld heeft in de zwaardkracht van de overheid. We moeten proberen van verschillende uitingen van het nihilisme aan te tonen dat ze dezelfde wortel hebben."

Wat is dan de gemeenschappelijke noemer van huiveringwekkende abortuspraktijken en afgrijselijke kernwapensystemen? Dat is — volgens Schuurman — de „Babelcultuur", de mens die geen grenzen wil erkennen aan zijn macht en mogelijkheden Wat je kunt, dat maak je ook! Een normloze en teugelloze ontwikkeling van wetenschap en techniek is daarvan het gevolg. De kernwapenproblematiek is evenmin als bijvoorbeeld de euthanasie-kwestie los te maken uit deze kontekst en samenhang.

Graag zou ik nog meer citeren uit de Shalom-krant, maar dat staat de ruimte niet toe. Alleen nog dit: is de I.K.V.krant inderdaad een stap verder in de goede richting? Worden de knopen in die Vredeskrant werkelijk ontbonden of slechts doorgehakt? Ik zou veel heil zien in een diepgaande ontmoeting tussen I.K.V. mensen en Shalommensen rond de open bijbel. Dan zal ook de vraag moeten worden beantwoord of men tégen kernwapens en tegelijkertijd vóór abortus provocatus kan zijn — en anderzijds of de zorg voor de bescherming van het leven zich niet verder uitstrekt dan negen maanden

En de vraag of een christen ooit één front kan maken met communisten en atheïsten, zoals het I.K.V. herhaaldelijk heeft gedaan — en anderzijds of het blindelings vertrouwen op het afschrikkingsevenwicht geen „vervloekte afgoderij" is.

V.

J.H.

P.S. De Shalom-krant w r ordt gratis verstrekt (Besteladres: Postbus 1846 - 1200 BV Hilversum). Maar giften zijn welkom en... nodig.

Giro 4 1 7 3 8 2 7 t.n.v. Stichting Bijbel-en Vredesvraagstukken, Bussum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen