Catharina van Bora, de vrouw van Luther

(4)

Voor de financiële toestand in het gezin Luther was het bovendien ongunstig, dat Luther een slecht financier was.

Geld deed hem niet veel. Erg onbaatzuchtig, goedhartig en grenzeloos gul, gaf hij veel weg. Zo verhaalt de geschiedenis, dat hij, om een arme student te helpen het peetgeld van zijn kinderen weggaf. Een andere keer verpandde hij de zilveren bruiloftsbeker van zijn vrouw.

Als een vriend in 1527 acht gulden van hem wil lenen, is hem dat niet mogelijk en moet hij hem schrijven: „Drie zilveren bekers zijn voor vijftig gulden verpand, de vierde is weer verkocht. Het jaar heeft honderd gulden schuld gebracht. Lukas Granach wil mijn borgtocht niet meer aannemen, opdat ik mij niet geheel ruïnere".

Grote geldzorgen drukten dan ook vaak op het gezin, Als het Kathe soms teveel werd, zei Luther: „Lieve Kathe, God is rijk, Hij zal ons wel iets geven".

Nu moet men niet denken, dat Luther's huwelijk somber is geweest.

Hij had een groot gevoel voor humor. Was geestig van aard en opgeruimd van karakter. Zeker... hij heeft ook tijden van zwaarmoedigheid gehad, vooral naarmate hij ouder werd. Maar afgezien daarvan, heerste in het gezin een gezellige, opgeruimde toon. Aan zijn gastvrije dis zaten dan ook gaarne vele gasten aan. En aan gasten ontbrak het waarlijk niet.

Steeds was er een grote toeloop van vrienden en studenten. Van heinde en ver kwamen geleerden en studenten naar Wittenberg om Luther te zien en te spreken. Er was zelfs een vleugel van het klooster speciaal voor kostgangers ingericht. Luther schreef eens over hen: „Enkelen, die daartoe in staat zijn geven mij een genoegzaam kostgeld, de meesten echter betalen met: God lone het u"\

Voeg daar nog bij, dat twee aangenomen kinderen van Luther's overleden zuster, namelijk Else en Lena Kaufman, bij hen inwoonden en we verstaan de zorg van Kathe om de touwtjes aan elkaar te knopen.

Om de inkomsten enigzins met de uitgaven in overeenstemming te brengen, zocht zij op allerlei manieren het inkomen te vermeerderen. Ze brouwde zelf het bier, fokte varkens en hield bijen.

Het klooster had veel weg van een boerenbedrijf. Van 's morgens vroeg tot 's avonds

laat was Luther's vrouw in de weer.. Gelukkig was daar tante Lena. Ze was in hetzelfde klooster non geweest als Catharina. Niet lang na haar nicht was ook zij het klooster ontvlucht. Van deze tante Lena heeft Kathe veel hulp gehad. Ze is tot haar dood in 1537 bij Luther in huis geweest.

Uiteraard had in deze omstandigheden Luther's vrouw weinig tijd om zich te bemoeien met het leven buiten het gezin. Dat wil niet zeggen, dat haar invloed klein is geweest. Vooral Luther heeft deze ondergaan. Zijn onstuimig, vaak onverzoenlijk karakter werd er evenwichtiger door, hoewel hij, zoals W. de Merode heeft gedicht: „was en bleef een drift gebonden boer", die juist in zijn ouderdom vaak ongenaakbaar was en door grote drift bezeten.

Het huwelijk van Luther en Catharina bleef niet kinderloos. Op 7 januari 1526 werd een zoon geboren, die de naam Johannes kreeg. Grote vreugde veroorzaakte de komst van deze Hans. Toen de geboorte plaats vond, stond Luther juist aan zijn draaibank. Hij mocht daar graag vertoeven. Een dienstmaagd snelde opgewonden de schuur binnen. „Herr doctor..." bracht ze met veel moeite uit-Luther zag verschrikt op. „Wat is er gebeurd, Dorothea"? Maar dan opeens begrijpt hij: er is een kind geboren.

Na de geboorte van Hans volgden in 1527 Elisabeth; 1529 Magdalena; 1531 Martin; 1533 Paul en in 1534 Margaretha.

Welk een zegen van God! Want zó zag Luther dat. En stond daarmee op bijbelse bodem. Psalm 127: „Zie, de kinderen zijn een erfdeel des Heeren, de vrucht des schoots is ene beloning".

„Hoe meer kinderen des te meer geluk", zei Luther. Of déze uitspraak van hem: „Ik ben rijker dan alle pauselijke theologen op de gehele wereld, omdat ik met weinig tevreden ben. Ik heb een vrouw en 6 kinderen, die mij God geschonken heeft. Kinderen zijn de liefdelijkste vrucht en band van de echt en de liefde".

Hoeveel hield hij van kinderen. Hoe was hij kind met de kinderen. Hoe kon hij zich verplaatsen in de kinderlijke sfeer en wist hij de juiste kinderlijke toon te treffen.

Het natuurlijke en ongedwongene in kinderen trekt hem aan. Veel heeft hij ook van hen geleerd. Zij waren zijn „professoren".

Zo staat Luther ons voor ogen als een vrolijk en kinderlijk man. Deze man, onverschrokken en van grote kracht tegen paus en roomse dwaling, die vriend en vijand ronduit de waarheid zei, horen we in de gezellige huiselijke kring de fluit blazen of zingen onder begeleiding van de gitaar.

Of hij werkt in de tuin, maakt voor zijn kinderen speelgoed, schommelt zijn kinderen op de knie en vertelt hen schone verhalen.

In dit alles vertoont hij het beeld van een goede, indien nodig ook strenge vader. En als vader na een dienstreis naar huis terugkeert, is de vreugde groot en schalt het vrolijk kindergeluid op tussen de oude kloostermuren.

Bekend is, dat Luther veel van muziek hield. Hij beschouwde haar als een groot geschenk van God. „Zij verdrijft de duivel en maakt de mensen vrolijk. Ik geef na de theologie aan de muziek de eerste plaats en de grootste eer".

Na het eten mocht hij dan ook graag met zijn vrienden maar vooral met zijn kinderen musiceren. Aan de dis, waaraan, zoals gezegd, meestal meerdere gasten mee aanzaten, zijn ook de „Tafelgesprekken" ontstaan. Allerlei onderwerpen werden daarin behandeld. Met zijn levendige geest en rijke fantasie wist Luther daar nieuw licht over te doen vallen. Hij kon soms in deze gesprekken zó opgaan, dat hij alles vergat en zijn vrouw hem moest aansporen ook wat te eten.

Deze „Tafelgesprekken" zijn in 1566 uitgegeven. Ze werpen vaak een verrassend licht over Luther's karakter.

Vader en moeder Luther hadden geen tijd om hun kinderen zelf onderwijs te geven. Dit moest geschieden door een huisonderwijzer.

Wel in eigen hand hielden zij de zedelijke en godsdienstige opvoeding.

Ook oudersmart bleef hen niet gespaard.

Op de dodenakker buiten de Elsterpoort in Wittenberg is een oud graf met een eenvoudige grafsteen. Op deze steen lezen we, dat hier begraven werd: Elisabeth, dochter van Maarten Luther. Acht maanden slechts mocht dit dochtertje leven. Ze stierf als gevolg van uitgebroken pest. Een zware slag. „Nooit had ik kunnen geloven, dat 't vaderhart: zo week kan worden", schreef Luther aan een vriend.

Hans was toen 2 jaar. Grote vreugde was er, toen de leeg gevallen plaats werd ingenomen, door de geboorte van Magdalena op 4 mei 1529. Maar ook deze Magdalena is niet oud mogen worden. Haar heengaan was voor de ouders een diep insnijdende smart. Dit aanvallig, rijkbegaafd dochtertje, dat heel erg aan haar vader hing, werd, toen zij 14 jaar was, dodelijk ziek. Luther en zijn vrouw weken niet van haar bed. Toen men alle hoop op herstel moest laten varen, knielde Luther en bad: „Ik heb haar wel lief en zou ze gaarne willen behouden, wanneer onze God ze ons wil laten. Is het echter uw wil, lieve God haar tot U te nemen, dan wil ik ook gaarne haar aan U afstaan".

Toen de benauwdheden het haar zeer bang maakten, viel de diepbedroefde vader op zijn knieën voor het bed, weende zeer, en bad dat God haar wilde verlossen uit haar smart. Toen stierf zij in zijn armen. Op enige afstand in de kamer stond Kathe. Ze had het lijden van haar kind niet langer kunnen aanzien. De datum van het overlijden was 20 september 1543.

In datzelfde jaar maakte Luther zijn testament. Daarin vermaakt hij aan Catharina een bescheiden landgoed, geheten: Zuisdorf. Waarde ƒ 950, —. Hij zag dit als een rustige en veilige schuilplaats voor zijn vrouw, indien hij haar eenmaal als weduwe zou achterlaten, Dit landgoed had hij gekocht van een zwager, die in moeilijkheden verkeerde. Nóg werden in het testament van Luther genoemd bekers, ringen, kettingen en munten voor een gezamenlijk bedrag van ongeveer ƒ 1000, - .

Treffend motiveert Luther zijn testament: „Dit doe ik, omdat zij mij als een vrome, trouwe, christelijke huisvrouw te allen tijde zeer lief en dierbaar is geweest en zij mij door Gods rijke zegen 6 kinderen heeft geschonken".

Naast smart over geleden verliezen is er in het gezin van Luther zorg geweest door ziekte van Luther.

Lettend op zijn onvervaardheid, grote werkkracht en doorzettingsvermogen stellen we ons Luther voor als een ijzersterke man.

Die voorstelling klopt echter niet met de feiten.

Bolnes

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen