De secte van Zwarte Jannetje

(3)

Toen Zwarte Jannetje nog jong was, kwam zij tot „bekering". Dr Veltenaar, die na haar dood een bezoek bracht aan haar huis en haar huisgenoten, waaronder de heer Hoogendoorn, die we reeds genoemd hebben, en enkele vragen stelde over haar leven en sterven, vertelt er het volgende van:

, , Ik begon te spreken over haar bekering. De volksmond zegt, dat zij in haar jeugd „bekeerd" werd, na de angsten der hel te hebben gekend. De heer Hoogendoorn bevestigde zulks, zeggende dat zij onder het oordeel Gods gekomen was, dat het haar des hoofds te berge gerezen was en dat zij na de slaande hand van satan gevoeld te hebben, na enige tijd „verslonden was in de drieënige en driemaal heilige God ... Op mijn vraag of het toen reeds vaststond zich te isoleren van de Hervormde Kerk, kreeg ik ten antwoord, dat niet alleen de Hervormde, maar ook de Gereformeerde Kerk, ja alle kerken en leraars dier kerken vijanden en verleiders zijn van Gods volk, want wat zij prediken is studiewerk, en dat zij „wolven zijn in de schaapskooi Christi". Het bleek mij dat zij vooral in die tijd de invloed onderging van een zekere Tijmen van Dijk, een metselaarsknecht, die zeer diep geleid was, „wien al Gods golven over de ziel waren gegaan" en die haar geestelijk kastijdde en haar „zeer wettisch leidde". Tijmen van Dijk, die de Veenendalers van gevorderde leeftijd goed hebben gekend, was zoals ook anderen mij mededeelden, „een diep-doorgeleide". Hij behoorde tot de Ledeboerianen, maar deze discipel ging nog verder dan zijn meester."

Later heeft Tijmen van Dijk Zwarte Jannetje zeer bewierookt en ging hij iets heel bijzonders in haar zien, evenals haar andere volgelingen. Familieleden hebben mij meegedeeld, dat Jannetje Hootsen oorspronkelijk een meisje was, dat ernstig leefde, terwijl er zeker wel wat aan haar „gebeurd" was. Maar door de omstanders is zij zo verheven en zo bewierookt, dat ze tenslotte ook zelf ging geloven, dat ze iets bijzonders was. Door de omgang met mensen als Tijmen van Dijk werd ze afgetrokken van de kerk en sloot ze zich zelf in haar eigen kring op, waardoor ze tot allerlei eigenaardigheden kwam. In de kring van Zwarte Jannetje heeft men elkaar opgezwiept, zoals uit alles duidelijk gebleken is en hier zien we weer zo duidelijk van hoe groot belang het is, dat men in geestelijke zaken geleid wordt door mensen, die vast willen houden aan het Woord van God en die niet meer willen zijn dan een arme en verloren zondaar.

Nadat Zwarte Jannetje in aanraking gekomen was met de heer Hoogendoorn van Polsbroek en daardoor ook met verschillende andere mensen uit die omgeving, ging zich „de huisgemeente" van Zwarte Jannetje allengs vormen. Doordat ze hun godsdienstoefeningen geheim hielden en doordat er ook wel verschillende eigenaardige dingen tot de buitenwereld doordrongen, ging men in de gemeente Veenendaal en ook in de omgeving van Polsbroek allerlei dingen vertellen, die beslist niet te bewijzen zijn.

In de tijd van het drama te Appeltern kreeg ook de secte van Zwarte Jannetje haar grootste bekendheid. We weten misschien wel wat er in het jaar 1900 in Appeltern, een plaatsje in het land van Maas en Waal, is gebeurd. Voor hen, die het niet weten, delen we het hier in het kort mede: In Appeltern werden in

Januari 1900 een paar broers na een influenza geestelijk ziek. Een van hen noemde zichzelf de Messias, het licht der heidenen en meende geroepen te zijn het duizendjarig rijk te stichten, en uit anderen de duivel uit te bannen. Verschillende familieleden en kennissen geloofden hen; zij zagen niet in dat die broers krank van geest waren, maar kwamen geheel onder hun invloed. Op een nacht waren verscheidene personen in het huis van die gebroeders vergaderd; een van deze dreef de duivel uit een meisje en meende dat die duivel voer in een knecht, die bij hem werkzaam was. Bij hem wilde men nu ook de duivel weer uitbannen en men heeft hem daarbij zo mishandeld, dat hij stierf, waarop de politie zich met de zaak ging bemoeien en verschillende personen uit die kring in een gesticht liet opnemen. Al spoedig daarna was deze beweging ten einde gekomen. Appeltern is in grote meerderheid rooms. Er was slechts een kleine protestantse minderheid. Aangezien men hier te maken had met aanhangers van een zekere Spiering, die zichzelf predikant noemde, heeft deze vreselijke geschiedenis het protestantisme in die omgeving een zeer slechte naam bezorgd. Onlangs was een gemeentelid van mij in Appeltern bij roomse mensen en toen men merkte < dat hij protestant was, vertelde men hem deze geschiedenis, die reeds meer dan vijftig jaar geleden gebeurd was, nog in kleuren en geuren.

Ook hier zien we weer tot welke vreselijke dingen men komen kan, wanneer men zich overgeeft aan geestdrijverij en wanneer men zich niet laat leiden door het Woord van God, waarbij men de leiding van eigen dwaalgeest houdt voor leiding van de Heilige Geest Gods.

Oorspronkelijk meende men, dat de secte van Zwarte Jannetje ook uit zou lopen op dergelijke gruwelijke handelingen, zoals er te Appeltern geschied zijn. Er zijn jaren geweest dat het van geruchten gonsde in de gemeente Veenendaal. De politie heeft dan ook eens een inval gedaan tijdens een van de godsdienstoefeningen op last van de burgemeester van Ede — het huis van Mej. Hootsen stond in Gelders Veenendaal, dat burgerlijk tot de gemeente Ede behoort — maar toen is onomstotelijk vastgesteld, dat er van dergelijke dingen als in Appeltern geschied waren, geen «sprake was. Toch heeft deze kring veel laster aan zichzelf te danken, aangezien men - — zoals we reeds hebben meegedeeld — de godsdienstige samenkomsten met gesloten luiken hield, terwijl er toch ook wel wonderlijke dingen bij te pas kwamen, wanneer men tenminste geloven mag wat door verschillende betrouwbare getuigen verteld is geworden.

Overigens is de aanhang van Zwarte Jannetje nooit bijzonder groot geweest. De vaste kern, die in de loop der jaren overbleef, bestond uit niet meer dan een tiental gezinnen. Toch kan zo'n kleine kring de belangstelling gaande houden, vooral wanneer men door geheimzinnigheden de volksfantasie prikkelt.

Uit wat wij van familieleden hebben gehoord, is ons duidelijk geworden, dat Zwarte Jannetje „gewoner" is geweest dan men wel eens heeft voorgesteld, alhoewel ze er verschillende eigenaardige leringen op nagehouden heeft en vooral in de eerste tijd grote opspraak heeft veroorzaakt door verschillende geheimzinnige handelingen, waarbij vooral ook haar reuke van heiligheid, waarin ze bij haar volgelingen stond, een rol speelde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen