GETALLENSYMBOLIEK IN DE BIJBEL

Nuchtere eijfers?

Wij zijn: zo gewoonte spreken over „nuchtere cijfers". Cijfers, zo zeggen wij, zijn niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. Dat is in het dagelijkse leven ook wel zo. Tóch kent menigeen aan cijfers en getallen wel degelijk een diepere betekenis toe. Wat te denken van de talloze mensen, die nooit een bootreis zullen maken als zij een hut met nummer 13 zouden toegewezen krijgen? Wie heeft nooit eens de uitdrukking „driemaal is scheepsrecht" horen bezigen? Nee, cijfers zijn voor menigeen toch blijkbaar zo nuchter niet!

Nu behoeft het geen betoog, dat wij nooit mogen meedoen aan het bijgelovig toekennen van een meer dan gewone betekenis aan sommige getallen. Dat neigt immers naar het, pure heidendom. Maar de vraag, die wij hier in dit artikel moeten behandelen, is een andere. Hier gaat het om de vraag: moeten wij er bij de uitlegging van de Heilige Schrift ook rekening mee houden, dat sommige getallen in de Bijbel een betekenis hebben, die boven de letterlijke betekenis uitgaat? En direkt daarop aansluitend de nog moeilijker vraag: wannéér heeft een getal in de Bijbel dan een eenvoudige, „letterlijke" betekenis, en wanneer een „symbolische" betekenis? Tussen haakjes: ik geloof, dat wij beter over getallen met een „symbolische" dan over getallen met een „diepere" betekenis kunnen spreken; dat laatste zou immers de verkeerde suggestie kunnen wekken, dat er ook plaatsen in de Schrift staan zouden zónder „diepe" betekenis!

Gematria

Wij raken hier aan wat in de leer van de exegese (uitlegging) van de Heilige Schrift bekend, staat als de „gematria", de getallensymboliek. Bij vele volkeren in d, e oude oosterse wereld was de gedachte bekend, dat aan sommige getallen een meer dan gewone, een symbolische betekenis moet worden toegekend. De Babyloniërs kenden grote waarde toe aan de getallen zeven en drie (denk aan de zeven planeten!) en de oude Romeinen bijvoorbeeld prezen reeds iemand „driewerf gelukkig". Hoe liggen deze zaken nu in dei Heilige Schrift? Hebben sommige getallen daar inderdaad een bijzondere en symbolische betekenis? Ieder, die de Bijbel enigszins kent, zal hier wel bevestigend op moeten antwoorden. En dan denken wij natuurlijk vooral aan de getallen drie, zeven en twaalf. Het „driemaal heilig" uit Jesaja 6; het rusten van God, op de zevende dag; de zeven paren

van alle reine dieren in die ark van Noaeh; het zevende jaar als sabbatsjaar; de twalf zonen van Jakob, twaalf stammen van Israël, twaalf apostelen en twaalf poorten in het nieuwe Jeruzalem zijn zeer bekende voorbeelden en iedere trouwe bijbellezer zal deze voorbeelden nog met tientallen andere kunnen aanvullen.

Wélke betekenis dan?

Nu komen wij tot de kardinale vraag: wélke betekenis kent dan de Bijbel aan sommige getallen toe? Het overzichtje, dat ik hier nu laat volgen, is. onder meer ontleend aan hetgeen is opgemerkt door dr. H. Mulder in de „Christelijke Encyclopedie", tweede druk, art. „Getallensymboliek" en door ds. D. A. v. d. Bosch in zijn boek „666, Het getal eens menschen", blz. 83 - 87. Wij komen dan tot de volgende opsomming:

Drie: dit is het specifiek heilige getal, vooral in het Nieuwe Testament, in verband met de Drieëenheid Gods.

Vier: dit is in de Bijbel het getal van de aarde. Men denke aan de vier windstreken, de vier „hoeken" der aarde, enz. Nauw hiermee samen, hangt het getal veertig als een bekende tijdsaanduiding: veertig dagen was Mozes op de Sinaï, ging Elia naar de berg Horeb en werd de Heere Jezus verzocht. Men denke in verband met het getal vier ook aan de bekende vier dieren uit de Openbaring van Johannes, die. daar waarschijnlijk de vertegenwoordigers zijn van d: e schepping Gods.

Zes: dit getal is het symbool van de werkweek en daarmee samenhangend van de moeite, die aan dit aardse leven verbonden is. Het getal ziet ook op het uiterste en hoogste, dat door menselijke krachtsinspanning kan worden bereikt.

Zeven: het getal van Góds werk (zie de tegenstelling met het getal zes!); het getal van de rustdag en ook van de volle openbaring des Heiligen Geestes. Denk maar aan de „zeven Geesten (dwz. de Heilige Geest), die voor de troon zijn". Denk ook aan de gouden kandelaar met zijn zeven armen, zinnebeeldig wijzende op het werk van de Geest Gods.

Twaalf: het getal van het voltooide rijk Gods. Dit getal wijst heen naar de hemelse volkomenheid, die de Kerk Gods straks zal deelachtig worden. Vandaar de twaalf patriarchen, stammen Israëls, apostelen („de twaalven", zelfs als Judas er niet meer is!), poorten in het nieuwe Jeruzalem. Talloze voorbeelden zijn ook aan te halen van getallen, die het twaalftal in zich bergen: er zijn vierentwintig priesterklassen, achtenveertig levietensteden, vierentwintig ouderlingen voor de troon en honderdvierenveertigduizend verzegelden!

Wanneer wel, wanneer niet?

De moeilijkste vraag komt nu nog. Is er nu altijd, wanneer wij een van de bovenstaande getallen tegenkomen in de Bijbel, sprake van een symbolisch getal? Of hebben deze getallen soms ook een éénvoudige, letterlijke betekenis? Ik denk, dat iedere lezer het wel met mij eens zal zijn, wanneer ik als mijn mening geef, dat er ook getallen in de Schrift staan, die slechts één betekenis hebben, namelijk de letterlijke. Als er bijvoorbeeld in Handelingen 27 staat, dat er op het schip, waarmee Peulus schipbreuk lijdt, tweehonderdzesenzeventig zielen aan boord zijn, dan zal er toch wel niemand onder ons zijn, die via allerlei ingewikkelde berekeningen een symbolische waarde aan dat getal tracht toe te kennen. Overigens: dit wil beslist niet zeggen, dat genoemd getal geen énkele betekenis heeft! Er staat geen woord in de Bijbel zónder betekenis. Het getal tweehonderdzesenzeventig in Handelingen 27 wil ons wijzen op het goddelijke wonder, dat zóvelen behouden aan land kwamen. Maar ter zake: wie zal nu uitmaken, wanneer een getal slechts letterlijke, en wanneer een getal in de

Schrift symbolische betekenis heeft? Dat zal van geval tot geval en van getal tot getal moeten worden bezien. Onmisbaar nodig is hiertoe het licht, des Geestes, Die Alleen ons in alle waarheid leiden kan.

Vrijheid van exegese

Nu kennen wij onder ons het begrip: „vrijheid van exegese". Dat wil zeggen, dat wij niet rooms zijn, en geen pauselijk leergezag erkennen, dat met onfeilbare zekerheid de énig juiste betekenis van een bijbeltekst zou. kunnen vaststellen. Er kan over een bepaalde tekst wel eens verschil van uitleg zijn tussen overigens betrouwbare verklaarders. Zelfs de kanttekenaren van onze Statenvertaling geven soms van één tekst verschillende verklaringen en voegen daar dan soms bij: „de verstandige "lezer oordele zelf." Wij kennen ten dele! Maar wil die vrijheid, van exegese nu zeggen, dat iedereen dan van de tekstverklaring maar mag maken wat hij wil? O neen. In de eerste plaats zal de uitkomst van een exegese nooit in strijd mogen zijn met enige andere plaats uit de Schrift. In de tweede plaats is ook de exegese gebonden aan zekere regels. Die regels worden bepaald door de hermeneutiek, de leer van de uitlegging van de Heilige Schrift. En zo zijn ook voor de verklaring van dei getallen in d.e Bijbel wel enige regels te geven. Een van de voornaamste regels wil ik hier noemen. Als wij bij het lezen in de Bijbel een getal tegenkomen, moeten wij ons in de eerste plaats afvragen: in wat voor stof staat dit getal? Wij onderscheiden nl. in Gods Woord verschillende stoffen. Zo bv. historische stof (denk aan de Handelingen), profetische stof (denk aan. Jesaja), chokmatische stof (de „wijsheidsboeken", zoals Spreuken) en apocalyptische stcf, waarin ons in de taal van visioenen en gezichten gesproken wordt over de laatste dingen. Voor de laatste stof denke men bv. aan Daniël 7 - 12 en aan het boek Openbaring. Welnu, staat een getal nu in een bijbelboek dat behoort tot de historische stoffen, dan moeten wij over het algemeen erg voorzichtig zijn er een symbolische betekenis aan toe te kennen. Men vervalt anders zo spoedig in het gevaar van de allegorese, de ongeoorloofde „vergeestelijking" van de Schrift. Een bekend voorbeeld is dat van de honderddrieënvijftig grote vissen uit Johannes 21. Helaas meende zelfs Augustinus dat hij bij de verklaring van dit getal uit moest gaan van het getal tien; bij tien (het getal van Gods Wet) telde hij nu op h.et getal zeven (het getal van Gods Geest) en kwam zo tot zeventien. Telt men nu alle getallen van één tot en met zeventien bij elkaar op, dan krijgt men zowaar honderddrieënvijftig! Met alle eerbied, voor Augustinus: dit is geen exegese, maar allegorese. Vooral onder invloed van Calvijn is aan een dergelijke verklaring van de getallen in de Bijbel in de gereformeerde uitlegkunde wel een eind gekomen. Altijd zullen wij er echter voor moeten blijven waken, dat wij niet uit een vals verlangen naar een „diepe" uitleg van Gods Woord, aan de Heilige Schrift een verklaring gaan opdringen, die niet naar de mening des Geestes is. Daar is de Schrift te heilig voor!

Staat echter een getal in een bijbelboek, dat behoort tot de profetische en vooral tot de apocalyptische stoffen, dan is de kans groot, dat wij wél te doen hebben met een symbolisch getal. Zo hebben wij bv. vrijwel alle getallen uit de Openbaring aan Johannes als symbolische-getallen op te vatten. Gaan we hier de getallen letterlijk nemen, dan gebeuren er weer grote ongelukken naar de andere kant!

Men denke aan de honderdvierenveertigduizend verzegelden (Openb. 7 : 4), aan het getal zeshonderdzesenzestig (Openb. 13 : 18) en vooral aan het rijk der duizend jaren (Openb. 20)! Gelukkig die exegeet en prediker, die, vervuld van schroom voor de heiligheid van Gods Woord, en gezalfd door Gods Geest, aan 's Heeren Kerk de troost en het onderwijs mag doorgeven, die opgesloten liggen ook in de getallen in de Heilige Schrift.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen