Petrus Dathenus

(14.)

Zijn Psalmberijming.

Bij vele , .Daniël"-lezers is de berijming van Datheen wel bekend, daar deze psalmberijming in onze Zeeuwse gemeenten nog gebruikt wordt. Buiten Zeeland worden nog slechts in enkele van onze gemeenten de psalmen van Datheen gezongen. Vóór het jaar 1566 bestond er nog geen algemeen bruikbare psalmberijming voor de Nederlandse kerken. Wel had men een berijming van Willem van Zuylen van Nyeveld. Doch deze was niet geschikt voor het gebruik in de openbare godsdienstoefeningen, omdat deze psalmen „op wereldse wijzen berijmd" waren. Deze zgn. „Souterliedekens" werden gezongen op de melodie van bestaande volksliederen, om daardoor de aandacht van de Roomse inquisiteurs niet te trekken. De Hollandse kerken in Engeland gebruikten de berijming van Utenhove. Doch deze voldeed ook niet omdat zij niet alle psalmen bevatte. Dit was ook het geval met de berijming van L. D. H. Ghendt.

Daarom vatte Datheen het plan op een geheel nieuwe berijming te maken, welke geschikt zou zijn voor algemeen gebruik en zowel in berijming als in woorden zo nauw mogelijk zou aansluiten bij de Franse berijming van Marot en Beza. In zeer korte tijd was Datheen met dit werk klaar en weldra werden zijn psalmen gezongen bij de overal gehouden hagepreken. In het jaar 1566, het jaar van verschijning, zagen reeds vijf drukken het licht en in 1567 verschenen er minstens vier drukken.

Dr A. Kuyper zegt van de berijming van Datheen:

„Wat vroeg het volk, of een enkel vers min juist het oorspronkelijke weergaf, of een slepend stopwoord wat sleurig achteraan kwam hinken, of niet elke taalvorm op onbesmette zuiverheid bogen kon! Het was immers hun psalmboek, dat boek dat zij met doodsangst soms voor het spiedend oog verborgen hadden, dat hen gesterkt had in de ure des gevaars, en van welks bladen zij iets van Gods geest hadden opgevangen, — en dat boek wilde men hun roven, op dat heilig boek was het gemunt! Inderdaad de predikanten waren slechts tolken van de volksgeest, toen zij als een enig man riepen: „dat nooit". Alleen aan die omstandigheden dus, en voor het minst niet om haar innerlijke gehalte lag Marnix' berijming zover bij die van Datheen achter."

In 1773 heeft Datheen's berijming in vele kerken plaats moeten maken voor onze tegenwoordige berijming.

De Catechismus.

In 1563 verschenen er van de Heidelbergse Catechismus drie verschillende uitgaven in de Hoogduitse taal. In de eerste druk ontbraken vraag en antwoord 80. Daarom is deze uitgave dan ook dadelijk weer ingetrokken. Naar de derde druk heeft Datheen zijn Nederlandse vertaling bewerkt. De vragen zijn genummerd van 1 tot 129, maar een verdeling in Zondagsafdelingen ontbreekt.

Op de Synode van Middelburg in 1581 werd besloten dat men in de kerken de catechismus zal gebruiken, die door Datheen is overgezet.

De Liturgie.

In 1565 waren Datheen en van der Heyden beiden predikant te Frankenthal. Zeer waarschijnlijk hebben zij samen gesproken over de uitgave van de liturgie en daarbij een keus gedaan uit de verschillende bestaande liturgieën. Of de eindredactie nu berustte bij Datheen of bij van der Heyden is van minder belang.

Zeker is, dat Datheen één der samenstellers van onze liturgie is. Vóór dien gebruikte men een uit Genève

afkomstig' zijnde liturgie: och steeds gevoelde men meer behoefte aan eenheid in de liturgie. Bij zijn vele arbeid nam Datheen op zich ook hiervoor te zorgen en verscheen in 1566 een meer volledige verzameling van formulieren. In deze uitgave kwamen o.a. voor:1. Formulier van de Heilige Doop; 2. Een kort onderzoek des geloofs voor degenen, die zich tot de Gemeente begeven willen; 3. Formulier om het Heilig Avondmaal te houden; 4. Huwelijksformulier; 5. Gebed voor de predikatie; 6. Gebed na de predikatie; 7. Morgengebed; 8. Avondgebed; 9. Gebed voor het eten; 10. Gebed na het eten; 11. Gebed voor kranken en aangevochten mensen, enz.

't Grootste gedeelte der formulieren is geen eigen werk van Datheen, maar zijn het vertalingen of bewerkingen van andere formulieren. Een klein gedeelte is van hem zelf afkomstig.

Niettemin zijn de diensten, die Datheen aan de Hollandse kerken bewezen heeft van onschatbare waarde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen