Dr. VERWOERD

De vorige week dinsdag werd de wereld opgeschrikt door het ontstellende bericht, dat de Minister-President van de Republiek van Zuid-Afrika, Dr. H.F. Verwoerd, op laaghartige wijze werd vermoord.

Het gebeurde terwijl Dr. Verwoerd zich te Kaapstad achter de ministerstafel bevond in de vergadering van het Zuid-Afrikaanse parlement, dat voor het eerst na de verkiezingen bijeenkwam. Hij stond op het punt een rede uit te spreken voor een geheel gevulde zaal toen er iemand, gekleed in de uniform van bode van het parlement, de zaal kwam binnenlopen. Hoewel het hem niet geoorloofd was in de vergaderzaal te komen, werd hem door niemand iets in de weg gelegd, omdat hij in uniform was, en gemeend werd dat hij eendringendeboodschap aan Dr. Verwoerd moest overbrengen.

Inplaats hiervan trok demoordenaar van onder zijn uniformjasje eengroot scherp mes, waarmee hij de premier driemaal in hals, nek en borst stak.

Hevig bloedend viel Dr. Verwoerd voorover op de lessenaar om kort daarop naar het ziekenhuis te worden vervoerd. Medische hulp mocht echter niet meer baten. Vrij spoedig kwam het bericht, dat hij aan de hem toegebrachte zware verwondingen overleden was.

De dader, Dimitri Tsafendas, werd onmiddellijk door parlementsleden na een hevige worsteling overmeesterd en door boden de zaal uitgeleid. Volgens de eerste berichten zou hij geen neger, Indiër of kleurling zijn geweest, maar een blanke van Grieks-Portugese afkomst, die door naturalisatie Zuidafrikaan was geworden. Later werd gemeld, dat hij toch wel een kleurling was, maar geen Griek. Volgens de luitenant-generaalvanpolitie, Keevy, was uit zijn papieren gebleken dat de moordenaar van Portugese nationaliteit en in Lourenco Marques op Mozambique geboren is. Nadere bijzonderheden over zijn afKomst zullen wel nader bekend worden, wanneer hij voor de rechter wordt geleid. De moordenaar was echter pas heel kort, nl. sedert 1 augustus, in dienst, niet als bode van het parlement, maar als hulpbode bij de'perskamer van het parlement. Volgens zijn mededelingen aan het personeel van het parlement was hij tolk geweest bij de rechtbank van Durham, omdat hij acht talen sprak.

Over de ware motieven, die hem tot zijn afschuwelijke daad hebben gebracht, valt met zekerheid nog niets te zeggen. Volgens de berichten zou hij aan een collega wel eens ontstemming er over hebben uitgesproken, dat Dr. Verwoerd meer deed voor de niet-blanken dan voor de arme blanken, waartoe hij zichzelf ook blijkbaar rekende. Zijn daad zou dan voortgekomen zijn uit ontevredenheid over die zijns inziens ongelijke behandeling.

Het is echter sterk te betwijfelen of dit de ware reden is, welke hem tot het begaan van deze moord heeft gedreven. Veeleer is het aannemelijk, dat hij door tegenstanders van de apartheidspolitiek, waarvan Dr. Verwoerd de drijvende krachtwas, is omgekocht en als hun werktuig is gebruikt om de minister-president te vermoorden.

Hoewel hieromtrent nog geen zekerheid bestaat — dit zal bij de berechting nader aan het licht moeten komen — zullen de rechterlijke instanties met deze mogelijkheid ongetwijfeld rekening houden.

Voor de Zuidafrikaanse bevolking en inzonderheid voor de echtgenote en de zeven kinderen van wijlen Dr. Verwoerd is zijn dood wel een zeer zware slag. Onze deelneming gaat dan ook zowel naar de achtergebleven famUie als naar heel de bevolking uit.

Wat de gevolgen voor het regeringsbeleid betreft, zijn wij van gevoelen, dat dit door deze laffe moord niet in het minst wijziging zal ondergaan.

Wel was, zoals werd opgemerkt, Dr. Verwoerd de drijvende kracht van het regeringsbeleid, maar hij was geen dictator. Het door zijn regering gevoerde beleid werd gesteund door het grootste deel van de Zuidafrikaanse bevolking, niet alleen het Zuidafrikaans sprekende deel, maar ook van de engels-taligen waren er velen voor het apartheidsbeleid gewonnen, waartoe de droevige gebeurtenissen in Kongo en andere Afrikaanse staten hebben bijgedragen.

Dr. Verwoerd is van geboorte een Nederlander. Op 8 september 1901 zag hij te Amsterdam of althans in de buurt van deze stad, het levenslicht, doch voordat hij één jaar was emigreerden zijn ouders naar Zuid-Afrika. Zijn vader was Evangelist, eerst in Z.-Afrika, om in 1911 naar Boelawayo in Z. Rhodesië te worden overgeplaatst. De jonge Hendrik bezocht eerst een school in de buurt van Kaapstad, daarna de Milton High School en een gymnasium in de Oranje-Vrijstaat. Hij studeerde vervolgens aan de Zuidafrikaanse universiteit van Stellenbosch in de psychologie en filosofie, alwaar hij zich als een zeer intelligent student deed kennen. Later studeerde hij ook nog in Europa, namelijk aan de universiteiten van Hamburg, Leipzig en Berlijn, om vervolgens naar Zuid-Afrika terug te keren. In 1927 promoveerde hij te Stellenbosch, waarop hij al spoedig tot hoogleraar in de toegepaste psychologie aan deze universiteit werd benoemd. Voorts werd hij hoofd van de afdeling sociologie en sociale diensten van Stellenbosch.

De politiek kreeg intussen steeds meer zijn belangstelling, zodathijzijnhoogleraarsambt verwisselde voor het hoofdredacteurschap van het mede door hem opgerichteblad, , Die Transvaler", welke funktie gedurende een tiental jaren door hem werd bekleed.

In dit blad getuigden zijn artikelen er van, dat hij sterk anti-Brits was ingesteld zoals vele Zuidafrikaners met hem. Iets wat zeer goed te begrijpen is, daar de Zuidafrikanen met Engeland zeer bittere ervaringen hebben opgedaan. Dorst naar de bodemschatten van Zuid-Afrika dreef Engeland tot de bekende Boeren-oorlogen, waarin de Zuidafrikaanse bevolking onnoemelijk leed werd aangedaan.

Niet alleen sneuvelden in de tweede Boerenoorlog 6000 Boeren, maar ook kwamen niet minder dan 2600 Boerenvrouwen en kinderen in Engelse concentratiekampen om. Bovendien werd door de Engelsen de taktiek van de , , verschroeide aarde" toegepast, zodat ook grote materiëleschade aan de bevolking werd toegebracht.

De beide Boerenrepublieken werden na het beëindigen van de oorlog door Engeland geannexeerd, wat leidde tot een sterk ontwaken van het nationalisme onder de Zuidafrikaners, dat later in de apartheidspolitiek een eigen positie naast een meerderheid van niet-blanken tracht te handhaven. Dat Dr. Verwoerd, wiens blad, , Die Transvaler" de spreekbuis was van de Nationale Partij, in het begin van de tweede wereldoorlog niets wilde weten van deelneming aan deze oorlog, waardoor Zuid-Afrika aan de zijde van Engeland zou komen te staan, is dus gezien bij het licht der historie, zeer begrijpelijk.

In de pers werd de vorige week nog weer eens het verleden van Dr. Verwoerd opgehaald, waarbij beweringen werden geuit waaruit de indruk kan verkregen worden, dat hij nationaal-socialistisch was. Dit moet echter met alle nadruk'worden tegengesproken. Er waren in het begin van de tweede wereldoorlog wel nationaalsocialistische groeperingen in Zuid-Afrika zoals de „Niewe Orde"-groep en de „Ossewabrandwag", doch dr. Verwoerd heeft deze groepen in zijn blad in 1941 juist ten sterkste bestreden. Met anderen, zoals Dr. Malan en de vorige minister-president Strijdom, heeft hij bevorderd, dat de band van voornoemde groeperingen met de Nationale Partij verbroken werd.

Veelzeggend is het dan ook, dat de Duitse kortegoK-omroep in zijn uitzendingen naar Zuid-Afrika vanaf 5 september 1941 zich openlijk heeft geschaard aan de kant van de „Ossewabrandwag" — de groep „Niewe Orde" was reeds uit de Nationale Partij gestoten en praktisch verdwenen — tegen de Nationale Partij, dat wil zeggen tegen Dr. Malan en Dr. Verwoerd. Laatstgenoemde werd ook in september 1941 scherp bekritiseerd door de Münchener Dlustrierte Zeitung, een duits nationaal-socialistisch blad, vanwege zijn aanvallen in , , Die Transvaler" op de nationaal-socialistische Afrikaners.

Hiervan werd echter de vorige week in de pers, tot in de protestants-christelijke pers toe, met geen woord gerept!

Als vermoedelijke opvolger van Dr. Verwoerd werden de namen genoemd van de ministers Vorster, Schoeman en Donges. Daarna ook nog van minister Botha. Volgens de pers zou laatstgenoemde reeds tijdens het leven van Dr. Verwoerd tot leider van de Nationale Partij zijn bestemd.

Dinsdag 13 september zou de Nationale Partij een nieuwe voorzitter kiezen, wat dus reeds heeft plaats gehad als dit nummer van De Banier verschijnt. De gekozen voorzitter wordt dan tevens minister-president.

Zaterdag 10 september vond de begrafenis plaats op het Heldenkerkhof, te Pretoria, alwaar ook de vorige minister-president, de heer Strijdom, begraven ligt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen