Inwijden of aanpassen?

Wat is de oorzaak dat jongeren de kerken verlaten? En is er een manier om het tij te keren? Een gesprek tussen Jenne Minnema, jeugdwerkadviseur bij de CGJO (Christelijke Gereformeerde Jeugdwerk Organisatie) en Kees van Vianen, directeur bij het LCJ (Landelijk Contact Jeugdwerk). “De jongeren van nu zijn religieuzer dan die van 20 jaar geleden.”

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van kerkverlating?

Echtheid

Jenne: “Wat de belangrijkste oorzaak is van kerkverlating is lastig te zeggen, omdat er binnen de CGK nog geen statistieken beschikbaar zijn van de redenen waarom jongeren de kerk verlaten. Maar er zijn wel een aantal trends waarneembaar. De eerste trend is meteen de meest pijnlijke. Jongeren van nu zijn op zoek naar relevantie, relatie en echtheid. Dat zoeken ze op school, bij de voetbalclub en ook in de kerk. De voetbalclub is relevant omdat daar een sport wordt beoefend die ze aanspreekt, is relationeel omdat er een gezamenlijke passie (voetbal) gedeeld wordt. Daarnaast is echtheid heel belangrijk voor jongeren: ze weten heel goed dat alles wat ze op TV zien niet echt is en ‘gescript’ (van tevoren bedacht). Daarom hechten ze veel waarde aan dingen die wel echt zijn, aan mensen die zichzelf zijn bijvoorbeeld. Is dat in de kerk ook zo? Of worden er veel rollen gespeeld? Daarnaast wordt geloven steeds meer losgekoppeld van kerkbezoek. Zeker onder twintigers is deze trend al een tijdje zichtbaar. Ze zijn wel gelovig, maar niet meer lid van een gemeente. Je kunt tegenwoordig via andere kanalen ook makkelijk aan je ‘religieuze trekken’ komen.

Relevantie

De kerk lijkt op veel van deze terreinen de jongere van nu niet meer aan te spreken. Hoewel de Bijbel nog steeds even relevant is als 2000 jaar geleden lukt het toch niet om dat aan jongeren duidelijk te maken. Hoe kan dat? Laten we de Bijbelse relevantie nog wel écht zien aan jongeren? Een voorbeeld: veel Christelijke Gereformeerde preken zitten vol metaforen. Jezus als het licht der wereld, je leven als een akker etc. Mooie beelden! Voor pubers wiens brein nog niet zover ontwikkeld is dat ze deze abstracte manier van denken al aankunnen, is het alleen niet te volgen. En als iets niet te volgen is, is het niet relevant en haken ze af. De tip is dus: praat in duidelijke, concrete taal. Wees daarnaast wel volledig; vertel beide kanten van het verhaal. Jongeren zijn op zoek naar echtheid, niet naar softe verhalen! Als je als kerk je jongeren wilt behouden moet je bij elk onderwerp de vraag beantwoorden: wat heeft een jongere hieraan? Hoe maken wij het geloof relevant voor ze? Nemen we ze echt aan de hand of moeten ze ons maar direct begrijpen? Wijden we ze in of moeten ze zich aanpassen?

Relatie

Veel jongeren ervaren in de kerk een gebrek aan relatie. Het gaat jongeren ten diepste niet om de vorm, maar of ze gezien worden. Veel CGKkerken houden vast aan allerlei tradities, ook als jongeren vragen of het anders kan. Let op: met traditie is op zich niets mis mee! Het probleem zit een laagje dieper: vaak kunnen we als kerk niet uitleggen waarom we een bepaalde traditie vast willen houden. Dan krijg je antwoorden als: ‘We doen het al jaren zo, vroeger ging het toch ook goed?’ Wat er na zo’n antwoord bij de jongere gebeurt, is ongeveer hetzelfde als je baas na een verzoek om loonsverhoging zegt: “Hoezo? Je hebt toch al jaren hetzelfde salaris? Dat is toch prima zo?” Er gaat niet direct iets mis, maar je voelt je tegelijkertijd niet serieus genomen. En niet-serieus genomen jongeren kunnen tegenwoordig binnen één muisklik ergens anders zijn. Een andere reden voor kerkverlating is de seculiere cultuur waarin we leven. Geloven is niet meer iets vanzelfsprekends. Daarnaast is er een trend dat de jeugd van nu minder jeugd ontmoet, maar meer tijd aan de smartphone besteedt. Ze brengen daardoor minder tijd door met geloofsgenoten.”

Godsverduistering

Kees: “Er zijn in andere kerkverbanden wel onderzoeken gedaan naar jongeren en kerkverlating. Die laten zien dat jongeren heel verschillende redenen hebben om de kerk te verlaten. Een deel van de jongeren vindt bijvoorbeeld dat de kerk de ‘buitenwereld’ te zwart afschildert, bijvoorbeeld door afwijzing van films, muziek en videogames. Naar mijn indruk is een belangrijke oorzaak van kerkverlating dat niet alleen de samenleving seculariseert, maar ook de kerk zelf. Voor veel mensen is de Heere God geen levende werkelijkheid meer, dit wordt ook wel ‘Godsverduistering’ genoemd. Deze woorden van dr. Paul Visser zijn voor ons herkenbaar: ‘Het geloof dreigt onder trouwe kerkgangers meer en meer te verkruimelen. Je merkt het aan allerlei signalen: aan kerkgang zonder verlangen naar de ontmoeting met God, aan Bijbellezen zonder verwachting en verrassing, aan kwijnend gebedsleven. Eerlijk gezegd ontmoet ik te vaak mensen die het geloof beu zijn.’ Jongeren voelen dit haarscherp aan en verbinden hier - eerder dan ouderen - praktische consequenties aan door de kerk vaarwel te zeggen. Ouderen zijn nog wel bereid om actief deel te nemen aan het kerkelijk leven, bij jongeren is dat vaak niet meer zo. Dr. Harmen van Wijnen (die onderzoek deed naar kerkverlating) stelt: ‘Er wordt veel gesproken over kerkverlating, maar eigenlijk zou je moeten spreken van jongerenverlating.’

Godsbeeld

Ook een veranderd mens-en Godsbeeld spelen een rol als het gaat om kerkverlating. Voor jongeren die de kerk verlaten, geldt vaak dat God niet ‘voldoet’ aan hun verwachtingen. Als jongeren moeilijke dingen meemaken of zien (pijn, onverhoorde gebeden, geen ingrijpen van God bij onrecht) dan hebben ze het gevoel dat God niet bestaat. Steeds meer jongeren varen op hun gevoel als het God betreft: God is een lieve Vader, zij een parel in Zijn hand. Jongeren lezen steeds minder in de Bijbel en lezen dus ook niet over een God die heilig en rechtvaardig is. Waar dat besef verdwijnt is Jezus als Zaligmaker van je zonden en schuld ook niet meer levensnoodzakelijk voor je.”

Draagt de verdeeldheid en versnippering in christelijk Nederland er extra aan bij dat jongeren de kerk verlaten? Zo ja, waarom?

Jenne: “Eenheid is voor jongeren een vorm van echtheid. De verdeeldheid in kerkelijk Nederland is lastig uit te leggen aan de jongeren van nu. Veel jongeren snappen niet meer dat christenen elkaar niet beter verdragen en elkaars verschillen zo moeilijk accepteren. Daarnaast vinden zij het lastig dat er zoveel nood in de wereld is (in allerlei vormen) maar dat de kerken ondertussen vooral bezig zijn zichzelf onderling te positioneren en ‘kerkje te spelen’. Ook hebben zij de diverse kerkscheuringen niet meegemaakt en zitten in de praktijk ook niet meer zo aan kerkgenootschappen vast. Een trend die we zien is dat jongeren als ze verhuizen naar een andere plaats rustig gaan rondkijken welke kerk bij ze past. Het is niet vanzelfsprekend meer dat als ze van huis uit CGK zijn ze in hun nieuwe woonplaats ook automatisch naar de CGK gaan. Het kan net zo goed een baptistengemeente of de PKN zijn, als die hen op dat moment meer aanspreekt.”

Kees: “Wij denken niet dat dit de belangrijkste oorzaak is van kerkverlating, maar het is zeker zo dat veel jongeren weinig begrijpen van al die verschillende kerken. Jongeren voelen vaak minder dan ouderen binding met een specifiek kerkverband.”

Wat is de rol van ouders en de oudere generaties als het gaat om kerkverlating? Wat kunnen zij doen?

Jenne: “Een jongere die de kerk de rug had toegekeerd vertelde me eens: ‘Alles wat ik van mijn ouders over de kerk hoorde was dat op de terugweg na een kerkdienst mijn ouders alleen maar praatten over de kleur van de stropdas van de predikant en de misser van de organist. Hoe moet ik dan leren wat de functie van de kerk is? En wie God voor mij wil zijn?’

Ouders onderschatten vaak welke voorbeeldfunctie zij hebben voor hun kinderen. Je kinderen kijken meer van je af dan je denkt! Het is goed om als kerk hier aandacht voor te hebben. De beide jeugdbonden LCJ en CGJO mogen vanaf januari alle CGK-gemeentes bezoeken voor een gratis avond over geloofsopvoeding. Een mooie start om dit onderwerp op de kerkelijke agenda te zetten!”

Kees: “Ook het gebed van ouders is van groot belang. Hoe serieus nemen we gebed voor jongeren en kinderen in de gemeente? Als een kind wordt gedoopt, belooft de gemeente om voor het kind te bidden. Maar wie doet dat ook echt en is daar trouw in? Smeken wij om genade bij de God van het verbond? Daarnaast horen we nog weleens van jongeren dat zij zich door de oudere generatie niet gekend voelen in hun diepste noden en levensvragen. Zo zei een jongere pas: ‘Ik krijg het steeds moeilijker in de kerk. Het gaat allemaal erg over regeltjes en buitenkant en over wat er van binnen leeft hoor je weinig. Ik mis de liefde en bewogenheid.”

Falen

Kees: “Veel jongeren hebben het gevoel dat ze falen omdat ze niet voldoen aan de (onuitgesproken) regels van de oudere generatie. Hoe kunnen we die negatieve spiraal doorbreken? Dragen we in de kerk niet te vaak vrome maskers in plaats van dat we leven uit genade? Deze woorden van Dietrich Bonhoeffer zijn vandaag misschien wel actueler dan ooit: ‘Wij durven geen zondaren te zijn. De ontsteltenis bij vele christenen zou ontzettend zijn, als plotseling een echte zondaar onder de vromen terecht zou komen. Daarom blijven wij met onze zonde alleen, in de leugen en de huichelarij; want we zijn nu eenmaal zondaren.’”

Wat kun je als kerkelijke gemeente voor jongeren concreet doen om kerkverlating menselijkerwijs te voorkomen?

Concreet

Jenne: “Het is voor de kerk zaak om het geloof concreet te maken. Jongeren willen weten wat het geloof bij kan dragen aan hun dagelijks leven. Het is zaak onze jongeren in te wijden in het geloof in plaats van ze te dwingen zich aan te passen aan de kerkcultuur. Het gaat jongeren niet om de vormen. Investeer in relaties, echtheid en relevantie. Maak hier niet alleen ruimte voor in de hoofden van je jeugdleiders en kerkruimtes, maar ook in je begroting. En vraag je als kerk af: Hoeveel tijd en geld gaat er nu echt naar jeugd? Dat kan een confronterende spiegel zijn. Maar zie het meer als aansporing om de handschoen op te pakken: veel jongeren van nu willen wel. Als je maar relevant voor ze bent. En echt. En een band met ze aan durft te gaan. Maar laten we eerlijk zijn: is dat bij ons volwassenen nu echt zoveel anders?”

Van hart tot hart

Kees: “We moeten erover nadenken hoe we jongeren echt kunnen bereiken. Daarbij moeten we misschien leren om in ‘laagjes’ te denken. Het mooiste is contact met jongeren van hart tot hart, maar dat ontstaat niet zomaar. Hoe kun je dat contact opbouwen? Je kunt bijvoorbeeld bij bijzondere momenten, zoals een verjaardag of het halen van een rijbewijs, laten weten aan een jongere dat je aan hem of haar denkt. Of als er moeilijke omstandigheden zijn in de familie. Dat kan met een kaartje of via social media. Het is belangrijk dat jongeren zich gezien voelen, ook door de oudere generaties. Bijna iedereen heeft het druk, en jongeren leven helemaal in een ‘flitscultuur’. Hoe voorkomen we dat pastoraat in de gemeente een ‘afvinklijstje’ wordt? Lukt het de jeugdouderling bijvoorbeeld om jongeren geregeld te bezoeken? Kan hij ondersteund worden vanuit de gemeente? In onze samenleving is er veel oppervlakkigheid en vluchtigheid. Juist op het gebied van echte, diepe relaties zou de kerk zich positief moeten onderscheiden.

Serieus nemen

Daarbij is de vraag in hoeverre we kerkverlating (of jongerenverlating) echt serieus nemen. Terecht maken we ons druk over de TUA en de samenwerking met de Gereformeerd-Vrijgemaakten, getuige de vele artikelen daarover in christelijke media. Maar hebben we ook oog voor de ondergrondse ‘veenbrand’ die woedt in onze kerken? Jaarlijks verlaten zo’n vijfhonderdvijftig jongeren de kerk, dat is gemiddeld anderhalve jongere per dag. Als zoiets bij een bedrijf zou gebeuren, zou er gelijk een ‘rampenplan’ worden uitgerold. Het belangrijkste is uiteindelijk niet dat de vormen veranderen, maar dat de harten veranderen door wedergeboorte, geloof en bekering. Als wij zelf niet uitzien naar de wederkomst van de Heere Jezus, kunnen wij van jongeren dan verwachten dat ze ‘warm’ worden van Hem? William Booth, oprichter van het Leger des Heils, zei dat zijn geloof net als zijn thee moest zijn: ‘gloeiend’. Voelen jongeren bij ons de warmte en het vuur van de Heere Jezus, zodat ze denken: In de kerk moet ik zijn, daar is het echte leven te vinden?”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen