HELP!! Ik kan niet slapen…

Onrustige gevoelens en dromen zijn niet iets van alleen vandaag de dag. Nee, zelfs in de Bijbel wordt er al over gesproken. Dromen worden zelfs uitgelegd en er wordt betekenis aan gegeven. Is dat vandaag nog zo? Of moeten we op een andere manier aandacht hebben voor deze onrustige gedachtes en/of dromen in het pastoraat?

Over dit onderwerp wordt al eeuwenlang gesproken, maar je kunt er in de christelijke literatuur niet veel over vinden. Google maar eens of bezoek een christelijke boekwinkel; je zult ontdekken dat er weinig over geschreven wordt in onze kringen. En als je iets vindt gaat het over goed en fout of over profetische dromen. Daarom dit pleidooi voor erkenning in de christelijke wereld met betrekking tot dit thema. Zeker nu ook uit onderzoek blijkt dat de huidige Generatie Zenz sensitief en intuïtief gevoelig is. Maar misschien nog wel meer omdat deze onveilige gevoelens en nachtmerries kunnen leiden tot disfunctioneren in de maatschappij waardoor het leven van een puber nog meer op de kop kan gaan staan.

De wetenschappelijke benadering

In de wetenschappelijke literatuur wordt op diverse manieren aandacht besteed aan dromen. Maar pas in het begin van de twintigste eeuw komt de vraag op hoe dromen ontstaan en wat hun betekenis kan zijn. De psychoanalyticus Sigmund Freud (1856-1939) liep hierin voorop. Hij ging ervanuit dat dromen het gevolg waren van (vooral psychologische) prikkels, en vol symbolen zaten. Elke droom zou zowel een manifeste inhoud (dat wat er gebeurt) als een latente inhoud (de diepere betekenis) hebben. Volgens Freud zou je door die symbolen te analyseren, de betekenis van een droom kunnen achterhalen.

Na Freud kwamen er vele andere wetenschappers met hun visies. Volgens de Amerikaanse droomonderzoeker Calvin S. Hall geven droombeelden in feite je gedachten weer. Overdag kunnen mensen hun gedachten kenbaar maken via woorden, getallen, gebaren of tekeningen. Tijdens je slaap kun je niet met anderen communiceren; daarom vertel je dan aan jezelf wat je denkt. ‘Je dromen geven weer waarmee, of met welke problemen je op dat moment bezig bent. Die komen dan in een symbolische vorm tot uiting’.

Dit alles wordt door de Hersenstichting ontkracht. In hun laatste onderzoek wordt gesteld dat als we slapen er nog veel activiteit in onze hersenen is. Deze signalen zorgen in samenwerking met signaalstoffen die ontstaan in onze hersenen ervoor dat we dromen. Uit onderzoek blijkt dat dromen ontstaan in het gebied van de hersenen waarmee we ook dingen verzinnen. De resultaten van het onderzoek tonen dus aan dat het verwerken van gebeurtenissen in dromen niet waarschijnlijk is.

De slaapcycli

Het dromen is een essentieel onderdeel van de slaap, daar zijn vrijwel alle deskundigen het wel over eens. De slaap bestaat uit enkele slaapcycli, die elkaar afwisselen. Een soort golfbeweging van diep slapen (de non-remfase) tot bijna ontwaken(de remfase). Gedroomd wordt er vooral tijdens de lichtere remslaap. Als je in deze fase wakker wordt, kun je je droom meestal nog herinneren.

Enge dromen

Nachtmerries worden vaak verklaard als een psychische verwerking van onveilige, onrustige of traumatische situaties overdag. Daarnaast zijn er ook lichamelijke factoren die dit soort dromen kunnen stimuleren. Enkele oorzaken zijn bijvoorbeeld koorts, te laat of te veel eten, een voedselallergie, oververmoeidheid, op de rug slapen, een te warme kamer en het gebruik van (zware) medicijnen. Niet te veel opwinding voor het naar bed gaan, geen smartphones of tablets gebruiken voor je gaat slapen en een ritueel om rustig slapengaan te bevorderen kunnen helpen om het ontstaan van nachtmerries te beperken.

Regelmatig nachtmerries

Soms komen nachtmerries achter elkaar, of wordt er steeds hetzelfde gedroomd. Volgens de Amerikaanse droomdeskundige Patricia Garfield zijn er drie thema's die hierbij het meest voorkomen.

1. Achtervolgd of aangevallen worden. De betekenis van deze droom is meestal dat de tiener/jongere wil wegvluchten van iets dat hem raakt. Dat kan woede of een andere heftige emotie van de tiener/jongere zijn, maar vaak gaat het ook om een te groot verwachtingspatroon van mensen in zijn omgeving. Het helpt als de tiener/jongere onder ogen gaat zien dat hij zelf actief kan worden en weerstand kan bieden.

2. Gewond raken of doodgaan. In dit geval voelt de jongere zich vaak emotioneel verwond of kapotgemaakt. Maar het is ook mogelijk dat hij bang is om iets of iemand te verliezen. Dromen over de dood kan ook een letterlijke verwerkingsdroom van een sterfgeval zijn, maar ook betekenen dat hij een bepaald probleem met iemand heeft opgelost.

3. Iets engs voelen. Soms gebeurt er eigenlijk niets, maar dreigt er ‘iets’. Deze droom komt er meestal op neer dat de jongere bang is dat zijn leven moeilijker wordt.

Er wordt er dus veel onderzocht rondom slapen en dromen. Al deze kennis kunnen we niet zomaar in het ‘gewone’ pastoraat kwijt. En dat moet je zeker ook niet doen, tenzij je zelf heel diep in deze materie zit. Als pastor is het goed om je eigen grenzen te kennen en dus behoedzaam je arbeid te verrichten. Maar als een tiener/jongere zeer regelmatig nachtmerries heeft, is dat wel een reden om extra alert te zijn. Want het kan betekenen dat een tiener/jongere zich onveilig voelt in het dagelijks leven. En dat alleen al is een reden voor zorg en aandacht, los van het feit of het te maken heeft met een onderliggende problematiek.

Let in zo'n geval op mogelijke veranderingen in het gedrag, in het eetpatroon, eventuele leerstoornissen of een terugval in de ontwikkeling. Probeer ook na te gaan wat er aan de hand kan zijn. Speelt er iets in het gezin of op school? Hoe gaat hij/zij slapen? Wat kijkt of ziet hij/zij voor het slapen gaan? Wat is het leefritme? Door hier een tijdje op te letten, kunnen nachtmerries worden verklaard. Mocht op dit vlak iets niet kloppen, dan is het raadzaam om de huisarts of een pedagoog in te schakelen.

Dit is duidelijk de wereld van het verstand. Maar ik schreef ook al even over de huidige Generatie Zenz, sensitief en intuïtief, en dat tieners en jongeren van tegenwoordig een extra zesde zintuig blijken te hebben. Steeds meer tieners en jongeren lijken hun zesde zintuig verder ontwikkeld te hebben, dit wordt nu cijfermatig onderbouwd.

Dennis Hoogervorst, de hoofdredacteur van kidsenjongeren. nl, schrijft in een artikel (mei 2015):

‘Een groot deel zegt meer te zien, horen of voelen dan ‘normaal’ is; dat ze gedachten lijken te kunnen lezen, intuïtief zomaar iets weten dat ze niet kunnen weten, kunnen voelen of er in een ruimte bijvoorbeeld ruzie is geweest, of iemand te vertrouwen is, gestrest, verdrietig of boos is etc. En daar houdt het niet mee op. Een deel van hen geeft zelfs in het diepste vertrouwen toe dat ze de aanwezigheid van overledenen kunnen voelen, horen of zien of zelfs met hen kunnen communiceren. Voor het ene kind heel gewoon, maar voor de ander heel beangstigend.’

Kortom, het is een generatie die, om tot volle bloei te kunnen komen en vorm te geven aan de benodigde veranderingen in onze maatschappij, onze steun meer dan nodig heeft.

Want als je echt in de wereld van hen duikt en ook in die van u zelf, dan ontdek je ruime interesse in spiritualiteit en magie. Films en diverse games gaan over een andere wereld, een wereld vol magie en geesten. Denk ook aan feesten als Halloween en die van elfen die steeds groter worden en normaler gevonden. Dit betekent dat onze wereld zich steeds meer openzet voor de andere dimensie. Wel of niet heel bewust. Deze wetenschap maakt het onderwerp dromen en nachtmerries een nog lastiger onderwerp. Want dromen kunnen inderdaad komen door praktische zaken, maar zeker ook door een andere wereld die realiteit is. We kunnen en mogen onze ogen niet sluiten voor deze wereld. Tegelijk hoeven we daarin niet mee te gaan. Want onze realiteit is die van Christus. Echter, het gesprek met de tiener en jongere heb je niet zo snel opgebouwd. Dit is een zaak van vertrouwen en openstellen. Pastoraat aan deze doelgroep is teer en breekbaar. Het is nodig oog te hebben voor de ontwikkelingstaken van de tiener/jongere. Dit alles maakt het gesprek met hen niet gemakkelijk, omdat ze zelf nog in de zoektocht zitten van wat waar en niet waar is. Toch hoeft het gesprek met een tiener/ jongere niet lastig te zijn. Zelf zijn ze onderweg en zoeken op dit pad mensen met wie ze kunnen sparren en kunnen oefenen met hun gedachten. Samen zoeken naar een waarheid. Dit kan wanneer je authentiek samen de zoektocht aangaat. Wanneer die openheid er is, kun je de mooiste en diepste gesprekken met hen hebben. Dan kun je ook op een gegeven moment wegwijzer worden. Maar dit lukt je als pastor niet alleen, ook ouders en andere gemeenteleden hebben die open en ontdekkende houding nodig naar de tieners en jongeren in de gemeente.

Kan dat? Ja, dat kan. We zijn namelijk met elkaar een lerende en ontdekkende gemeente. Als er bij zoveel jongeren inderdaad onrust is, laten we hen dan wijzen op de weg die Christus ons wijst (Mattheüs 11:28): ‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven.’

Ik bedoel hiermee dat het belangrijk is om te onderkennen dat, waar jongeren mee komen, echt is of kan zijn. En dat we weten waar en naar Wie we mogen gaan. Een tienerleider zei het zo: ‘Tijdens een kampweek krijgen tieners en jongeren vaker een open houding en komen ze ook vaak met hun problemen en zorgen. Eén vertelde zeker onrustig voor het slapen te zijn en last van nachtmerries te hebben. Dan probeer ik vaak met hen te bidden. En dan mag ik zien en ervaren dat hij of zij echt de rust krijgt.’

Wauw, zo éénvoudig! Maar toch lijkt deze eenvoud wel eens verdwenen te zijn en spreken we er niet meer over. Terwijl deze Generatie Zenz dat juist nodig heeft. En als we met hen bidden, laten we dan ook zeker met hen spreken waarom onze God hen op het oog heeft. ‘Nog voordat je bestond kende Hij je naam….’ of over de belofte die de doop in zich heeft.

‘Ik ga slapen ik ben moe, sluit mijn beide ogen toe, Heere houdt ook deze nacht over mij getrouw de wacht’.

André van der Galiën is jongerenwerker in de NCGK te Lelystad en hiervoor 10 jaar werkzaam als jeugdwerkadviseur van de CGJO.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen