HANDBOEK HEIDELBERGSE CATECHISMUS

De herdenking van het feit dat 450 jaar geleden de Heidelbergse Catechismus verscheen, heeft een stroom aan literatuur opgeleverd – en terecht. Onder al deze boeken neemt het ‘Handboek’ een belangrijke plaats in.

Wat heeft het zoal te bieden? Het boek opent met een deel over de geschiedenis van de HC. Waar komt het verschijnsel ‘catechismus’ eigenlijk vandaan? Wat voor catechismi komen we zoal tegen in de gereformeerde traditie? Ook de vraag naar wie de hoofdauteur is wordt behandeld. Er heeft zich in de afgelopen eeuw een consensus ontwikkeld dat Zacharias Ursinus de hoofdauteur is geweest, maar dat de HC vooral een teamproject is geweest.

Het tweede hoofdonderdeel gaat over de theologie van de HC. Een aantal thema’s wordt bij de kop gepakt, zoals: het werk van de drie-enige God, de mens, de wet, de sacramenten, de tien geboden, het gebed. In dit deel treffen we ook een fraai artikel van prof. Van ’t Spijker aan over ‘troost’ en ‘nut’ in de HC.

We worden zelfs getrakteerd op een hoofdstuk over ‘thema’s waar de Heidelbergse Catechismus over zwijgt’. Dat wordt vanuit twee gezichtshoeken benaderd. Allereerst: welke karakteristieke thema’s uit de gereformeerde theologie worden in de HC niet behandeld?

Als dan wordt gewezen op de predestinatieleer, moet toch wel bedacht worden dat deze in de leer over de kerk (antwoord 54) wel genoemd wordt, zij het in een bijzin. Wat opgemerkt wordt over het ontbreken van een missionair motief en het perspectief op Gods Koninkrijk is in het licht van bijvoorbeeld de antwoorden 86 en 123 wel erg kort door de bocht.

Als tweede: welke thema’s ontbreken vanuit ons huidige perspectief? De schrijver noemt dan openbaring en religie. Meestal worden andere thema’s genoemd: Israël, de gaven van de Geest, occultisme. Maar het lijkt mij niet terecht dat we de HC overvragen; dergelijke thema’s zijn op een natuurlijke manier bij bepaalde antwoorden in te vlechten. De HC is niet uitputtend bedoeld!

Het derde deel gaat in op de praktijk: de didactiek van de HC, het gebruik van de HC in het geloofsonderwijs, theorie en praktijk van de catechismuspreek.

Er is nogal een variatie in benadering. Niet elke auteur toont zich even congeniaal met de HC. Dat is toch wel jammer. Zo is Hans-Georg Ulrichs van mening dat alle polemiek moet worden opgegeven. Michael Welker kraakt een kritische noot over de wijze waarop de HC in de zondagen 5 en 6 spreekt over ‘voldoening door betaling’, maar onderbouwt dat op geen enkele manier. Daartegenover komt Andreas Beck juist op voor de verzoeningsleer zoals die in de HC naar voren komt. Hij laat zien dat in de vragen en antwoorden 9-18 weliswaar de gedachtegang van Anselmus op de achtergrond staat, maar dat dit niet per se problematisch of zelfs onbijbels is. Hij noemt de verzoeningsleer van de HC zelfs ‘aanzienlijk katholiek’.

De opmerking van Cornelis van der Kooi dat de HC in het spreken over de mogelijkheid van heiliging onder het niveau van Paulus blijft, is zeker voor tegenspraak vatbaar.

Zo zou er meer te noemen zijn. Dat neemt niet weg dat dit een boek van formaat is, dat veel inzicht biedt en onze kennis over achtergrond en betekenis van de HC zeer verrijkt. Een felicitatie aan de redactie (onder wie ‘onze’ dr. A. Huijgen) voor deze verzorgde en veelzijdige uitgave is dan ook zeker op zijn plaats.

Graag spreek ik de wens uit dat mede door dit boek de HC (opnieuw) de plaats en waardering krijgt die hij verdient.

n.a.v. Arnold Huijgen, John V. Fesko, Aleida Siller (red.), Handboek Heidelbergse Catechismus. Uitg. Kok, Utrecht 2013, 447 blz., € 49,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen