CRISIS! Over armoede, schulden en de diaconie

JE ZIET HET (VAAK) NIET, MAAR HET IS ER WEL

Stel, u komt ergens op (huis)bezoek en ziet een breedbeeld TV en/of andere luxe artikelen staan. Wat is het eerste dat u dan denkt? Vermoedelijk zal dat niet zijn: ‘Tjonge, deze mensen hebben het niet breed.’ Waarschijnlijk denkt u eerder het tegenovergestelde. Wist u dat veel mensen bereid zijn om te bezuinigen op eerste levensbehoeften om toch voor het overige ‘mee te kunnen doen’? En mochten die bezuinigingen niet voldoende zijn, dan is er zo een lening afgesloten. Inclusief torenhoog rentepercentage. Die TV of iPad kan maar zo op krediet gekocht zijn. Kijk dus verder dan wat u ziet. Want voor armoede en schulden geldt: je ziet ‘t vaak niet, maar het is er wel!

GROEPEN MET FINANCIËLE PROBLEMEN

In ‘Armoede in Nederland 2010’ is een top 10 van meest genoemde groepen met financiële problemen opgesteld:

1) Alleenstaande ouders met kinderen (51,6%)

2) Mensen zonder betaald werk (48,0%)

3) Ouderen (35,6%)

4) Asielzoekers (34,8%)

5) Mensen met psychische problemen (31,8%)

6) Mensen met een chronische ziekte of handicap (31,8%)

7) Gezinnen waar slechts 1 persoon betaald werkt (25,8%)

8) Mensen met een onvolledige AOW (17,6%)

9) Mensen met een parttime baan (7,8%) 10) Jongeren (7,0%)

Wellicht ten overvloede: Het is niet gezegd dat mensen die in bovenstaande categorieën vallen dus financiële problemen hebben. Wel kan worden gesteld dat ze kwetsbaar zijn en daarom wat meer aandacht (van de diaconie) verdienen.

DREMPEL

Om aan te kloppen bij de diaconie moet men een heel grote drempel over. Schaamte en angst spelen hierbij een grote rol. Schaamte, omdat je moet toegeven dat het je niet is gelukt. Angst, o.a. voor betutteling. Bovendien lijkt er nog steeds een soort taboe te zijn als het gaat over het praten over je financiële situatie. Ga voor uzelf maar eens na hoe u zou reageren als iemand u vraagt naar uw woon/werksituatie, uw inkomsten en uitgaven. Het bespreekbaar maken van het onderwerp ‘financiële zorgen’ kan helpen de drempel te verlagen. Schrijf gericht over het onderwerp in het kerkblad. Laat mensen (nog eens) weten dat ze bij u kunnen aankloppen voor hulp. Feit is dat voor sommige mensen ook dan de drempel nog te hoog is. Als zij niet naar de diaconie durven te komen, dan zal de diaconie hen moeten opsporen. Helpen is niet alleen reactief, maar ook proactief bezig zijn. Dat betekent voor u als diaken het volgende: Bezoek! Kijk! Vraag! En: luister!

VERDER KIJKEN

Maar waar moet je op letten? Wat zouden signalen kunnen zijn dat het niet zo goed gaat als het op het eerste gezicht lijkt? U kunt denken aan:

• Er wordt kleding gedragen die niet past bij het huidige seizoen

• In de winter is het koud in huis

• Het meubilair is oud/kapot

• De kinderen krijgen niet elke dag een lunchpakketje mee naar school

• De kinderen gaan nooit mee op kamp of schoolreisje als daarvoor een eigen bijdrage wordt gevraagd

• Er staat niet elke dag een warme maaltijd op tafel

• Men is geen lid van een muziek- of sportvereniging (staat er een sporttas onder de kapstok?)

• Men gaat niet op vakantie

• Het niet (meer) hebben van een vaste telefoon

Gebruik niet alleen uw eigen ogen en oren, maar ook die van wijkouderling, predikant en/of individuele gemeenteleden. Vraag hen signalen die zij opvangen door te geven.

IN GESPREK

Als er signalen zijn, dan zal het tot een gesprek moeten komen met degene, van wie u vermoedt dat die financiële zorgen heeft. Dat is niet het makkelijkste gesprek. Ga daarom niet alleen, maar ga met God en in gebed! Wees uzelf ook bewust van de houding waarmee u op bezoek gaat: laat dat er één zijn van betrokkenheid, sympathie en onbevooroordeeldheid. Hoe makkelijk en snel bekruipt ons niet een ‘eigen schuld, dikke bult’-gevoel… Kom tijdens het gesprek niet gelijk ter zake, maar informeer eerst naar het ‘gewone leven’. En beperk u, als ‘de zaak’ op tafel ligt, niet alleen tot de zakelijk kant, maar neem ook de tijd en de ruimte voor de persoonlijke kant ervan.

EN DAN?

En dan komen er heel wat vragen op: Moeten wij helpen? Kunnen we dat? Hoe maak je een plan van aanpak? Schakel je familie van de hulpvrager in? Geef je een gift of een lening? Wat zijn de gevolgen van ondersteuning voor fiscus en uitkering? Wanneer schakel je externe hulp in? Enzovoort. In één artikel een antwoord geven op al deze vragen zal niet gaan. Daarom verwijs ik u graag naar de in januari verschenen Diacoon ‘Als het om de centen gaat. Een brochure over diaconale steun bij financiële problemen’3. Deze brochure gaat uitgebreid in op bovenstaande en andere vragen.

In hoofdstuk 1 van deze brochure vindt u de ‘handreiking voor financiële ondersteuning door de diaconie’, een korte richtingwijzer hoe te handelen bij een verzoek om financiële steun. Hoofdlijn van deze handreiking is:

• Bij acute nood (omdat er ‘geen brood op de plank’ is): snel helpen, beperkt bedrag (voor levensonderhoud) en marginale toetsing van de oorzaak.

• Structurelere hulp (langdurig): onderzoek naar de oorzaak. Naast steun voor levensonderhoud werken aan oplossing lange termijn. Loopt vaak parallel met professionele hulpverlening (psycho-sociaal, maatschappelijk werk).

Voordat echter de ‘zakelijke’ kant aan de orde komt, worden enkele – niet onbelangrijke – opmerkingen vooraf gemaakt. Deze wil ik u hier niet onthouden:

• De Here Jezus geeft ons de opdracht onze naaste lief te hebben als onszelf. Laat dat in al het diaconale werk steeds de leidraad zijn. Hoe weerspiegel je Zijn barmhartigheid het meest zuiver?

• Gods genade komt ons leven zonder voorwaarden vooraf binnen. Maar nadat het is binnengekomen, zal in ons leven verandering het gevolg (moeten) zijn. Hieraan kun je ook de barmhartigheid vanuit de diaconie spiegelen.

• Een schema helpt bij het werk, maar het houdt geen rekening met individuele omstandigheden van mensen. Een schema voorkomt willekeur, maar het mag niet zo zijn dat het barmhartigheid in een keurslijf dwingt…

• Neem in principe geen verantwoordelijkheden van de hulpvrager over.

• Om te bepalen wanneer de steun wordt teruggetrokken geldt de stelregel ‘laat barmhartigheid barmhartigheid begrenzen’. Dat wil zeggen, de enige juiste motivatie om iemand een bepaalde vorm van steun te onthouden, is dat het onbarmhartig zou zijn om door te gaan. Bijvoorbeeld: het is onbarmhartig om een drugsverslaafde geld te geven, omdat dat zijn verslaving niet oplost, maar juist in stand houdt. Hier is een andere vorm van hulp nodig.

• Maak onderscheid tussen mensen die voor de eerste keer met een hulpvraag komen en mensen die ‘op herhaling’ komen. Bij herhaling is er vaak meer aan de hand en moet het onderliggende probleem boven water komen om echt te kunnen helpen (zie 5b).

• De diaconie verstrekt in principe een gift, tenzij… er zwaarwegende redenen zijn om een lening te verstrekken.

• Als diaconie wil je graag helpen. Maar je bent niet de enige speler op het sociaal maatschappelijke veld. Je draagt de verantwoordelijkheid dus niet alleen. Ken de voorliggende sociale voorzieningen en de sociale kaart.

Wellicht ten overvloede wijs ik nog eens op de eerste twee opmerkingen. “Laat die gezindheid bij u zijn…”

Trudy Eikelenboom studeerde theologie in Apeldoorn en is sinds 2009 diaconaal consulent van onze kerken

1 Zie http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2012/Armoedesignalement_2012.

2 Zie http://www.armekant-eva.nl/pdf/armoedesignaal2012web.pdf.

3 Te bestellen via diac.bur@cgk.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen