THEODORE DE BEZE, ZIJN LEVEN, ZIJN WERK

Enkele jaren geleden verscheen er rondom het Calvijnjaar een kloek boekwerk over de reformator, onder de titel: ‘Calvijn, zijn weg en werk’. De redacteuren van dat boek hebben hun werk voortgezet: een soortgelijk boek is nu verschenen over de opvolger van Calvijn: Theodorus Beza.

Ja, zo kennen we hem: als de opvolger van Calvijn. Maar het gevaar is dat hij daardoor ook teveel in de schaduw van Calvijn wordt geplaatst. Beza was een veelzijdig theoloog die weliswaar eensgeestes was met Calvijn, maar toch op bepaalde punten ook weer een eigen spoor trok.

Het boek kondigt zich aan als ‘royaal geïllustreerd standaardwerk over de mens en theoloog Théodore de Bèze’. Daarmee is geen woord teveel gezegd. Omdat Beza een mens was met vele en grote kwaliteiten, is het letterlijk en figuurlijk een veelkleurig boek geworden. Beza was pastor. De werkelijkheid van de vervolgingen stempelt zijn preken, brieven en Bijbelcommentaren. Hij brengt de troost van het Evangelie aan de vele vluchtelingen.

Beza was dichter. Op het gebied van poëzie heeft hij veel gepubliceerd. Vooral is zijn berijming van de Psalmen bekend geworden, die hij in opdracht van Calvijn vervaardigde, aansluitend bij het werk van Clément Marot.

Beza was pedagoog. Hij was de eerste rector van de universiteit in Geneve en een uitstekend kenner van het Grieks. Ook veel Nederlandse predikanten die in Geneve kwamen studeren, zijn door hem gevormd. Daarnaast maakte hij voor niet-ontwikkelde mensen een bundel emblemen, en voor mensen die konden lezen schreef hij daar gedichten bij.

Beza was exegeet. Er worden in het boek voorbeelden gegeven van zijn exegese van de Schrift, waaruit blijkt dat hij een humanistisch geleerde van formaat is geweest, in dienst van het Evangelie.

Beza was tenslotte ook diplomaat. In die tijd van grote onrust en oorlogen kwam hij op voor de zaak van de Reformatie.

Dat alles komt in dit boek uitvoerig aan de orde, gepresenteerd door een internationaal gezelschap van deskundigen die de resultaten van recent onderzoek verwerkt hebben. Wie dit boek ter hand neemt, krijgt niet alleen veel van Beza te zien, maar ontvangt ook zicht op een zo belangrijk tijdvak in de geschiedenis van de kerk.

Allerlei thema’s die voor alle tijden van belang zijn, komen voorbij: kerk, uitverkiezing, Avondmaal, Schriftuitleg.

Beza is vooral bekend geworden door zijn verwoording van de dubbele predestinatie, op een supralapsarische manier. Dat wil zeggen: hij plaatste Gods besluit van verkiezing en verwerping vóór het besluit van schepping en zondeval.

Hoe lopen de lijnen naar de synode van Dordrecht in 1618/19? Immers, Beza heeft een grote invloed uitgeoefend in de Nederlanden. Prof. Van ‘t Spijker laat zien dat er wel een lijn loopt van Beza naar Dordt, maar dat het niet speciaal de lijn van Beza alleen is. Het is bekend dat de Dordtse synode het supralapsarische standpunt van Beza in de Leerregels niet heeft overgenomen. Was het ook niet al te zeer bepaald door de logische methode van Aristoteles? Niettemin blijkt in de praktijk van zijn prediking en pastoraat Christus centraal te staan. En dat verbindt hem weer helemaal met Dordt.

n.a.v. Willem Balke, Jan C. Klok en Willem van ‘t Spijker, Théodore de Bèze, zijn leven, zijn werk. Uitg. Kok, Utrecht 2012, 480 blz., € 39,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen