SECULARISATIE IN DE KERK

VIER DINGEN

Dit artikeltje wil geen preek of zoiets zijn. De redactie heeft mij gevraagd iets te schrijven over de secularisatie in de kerk. Als toelichting daarop werd me geschreven: … dat we in de kerk wel vaak bidden en Bijbellezen, maar dat het leven van de mensen toch verregaand geseculariseerd is in die zin dat we op een goddeloze manier met dingen bezig zijn…’ In mijn persoonlijke Bijbelstudie was ik juist toe aan de eerste hoofdstukken van het boek Ezechiël. Zo kwam ik bij dit Schriftgedeelte terecht. In mijn overwegingen verbond zich het één met het ander.

Vier dingen zijn het die aan Ezechiël worden getoond. Allereerst: bij de noordelijke ingang van de tempel ziet hij een beeld staan. Een afgodsbeeld dat de hartstochten van de mensen prikkelt. Het is overigens van schitterend edelmetaal vervaardigd. Vervolgens: bij de ingang van de voorhof is een gat in de muur. Als de profeet er doorheen gaat, ziet hij allerlei afbeeldingen van occulte dieren en goden. En het ergste: zeventig oudsten van het volk bewieroken die verfoeiselen, terwijl ze uitroepen: ‘De Heere ziet het toch niet!’ Een derde toonbeeld: vrouwen die hun emoties de vrije loop laten bij de oogstgod Tammuz. Tot slot wordt Eze-chiël naar de binnenste voorhof gebracht, niet ver van het grote altaar. Daar ziet hij een groep mannen met hun rug naar de tempel van de Heere gekeerd, zich neerbuigend voor de zon.

Al met al: een visioen waarin de profeet een goddeloze werkelijkheid wordt getoond: gruwelen die in de tempel te Jeruzalem schaamteloos worden bedreven. In plaats van de hartelijke en toegewijde dienst aan de enige en ware God die woont boven het verzoendeksel: ruim baan voor een levenssfeer die haaks daarop staat. Voor werken van de duisternis die zich niet laten combineren met de vreze des Heeren. Die ook schrijnend afwijken van zijn heilig en heilzaam gebod. Ruimte namelijk voor erotiek en occultisme, en voor verering van de korengod en de zonnegod. Dit alles gepaard met schandelijke religieuze prostitutie. Hoe dan ook: het toppunt van een verwereldlijkte godsdienst. Tot in de tempel toe. Secularisatie in de kerk.

LEVENSGEVOEL

Op dit punt gekomen vind ik het niet zo gemakkelijk om zo maar een ononderbroken lijn te trekken vanuit dit duistere profetenvisioen naar onze eigen kerkelijke praktijk anno 2012. Immers, wij zijn een keurige kerk. Neem alleen onze naam maar eens. Een betere is toch niet te bedenken! En die proberen we toch waar te maken? Christelijk gereformeerd, dat willen we zijn. Onze grondslag is het Evangelie van Jezus Christus. Als zodanig onderschrijven we de gereformeerde belijdenis. Voor de waarheid daarvan staan we! Nog steeds typeren we de prediking die in doorsnee binnen onze kerken te horen valt als ‘schriftuurlijk-bevindelijk’. Dat willen we hoog houden.

We hebben niet alleen aandacht voor de waarheid, ook de eenheid willen we dienen. Wat een pogingen doen we al niet, vooral op plaatselijk niveau, om die eenheid gestalte te geven. Naar alle kanten. En wat de eenheid naar binnen betreft: is de geschiedenis van onze kerken niet een voorbeeld van saamhorigheid en van elkaar vasthouden door de jaren heen, ondanks allerlei onderlinge verscheidenheid? Trouwens, is de breedte van opvattingen die onze kerken kenmerkt, niet een zaak om blij mee te zijn? Is er niet zoiets als de veelkleurige wijsheid Gods die zich hierin weerspiegelt? Alles bij elkaar: wij zijn een keurige kerk en wij voeren naar beste weten en kunnen een keurig kerkelijk leven. Nee, van al die vreselijke dingen uit Ezechiël 8 is bij ons geen sprake.

Toch denk ik dat we er ons zo niet van kunnen afmaken. Wat behelst de afwijking in Ezechiëls dagen? Ik zou het willen samenvatten met woorden van Jeremia, die andere profeet uit de tijd van de ballingschap: ‘Twee boosheden hebben ze gedaan. Ze hebben Mij, de Springader van het levende water verlaten, en ze hebben in plaats daarvan bakken uitgehouwen, gebroken bakken die geen water houden…’ (Jer. 2:13). De wet van de levende God wordt terzijde geschoven en in plaats daarvan wordt een eigenwillige godsdienst ontworpen. Dat is secularisatie ten top. Het Woord van de Heere negeren, en in plaats daarvan eigen wegen gaan. De ware godsdienst wijkt en een pseudoreligie neemt haar plaats in.

Zou dat het niet zijn, dat wij, mensen van nu, ons moeten aantrekken? Vier jaar geleden liet dr. W.H. Velema als zijn uitspraak optekenen: ‘Het seculiere levensgevoel gaat ook de gereformeerde gezindte niet voorbij. De gedachte dat de mens autonoom is, zit gewoon in de lucht en breidt zich verder uit. Dat leidt tot een handelwijze van eigen goeddunken. Gevolg is dat men Gods wet steeds meer als bedillerig gaat ervaren. De wet past niet bij de vrijheidsopvatting van veel mensen’ (RD, 8 mei 2008). Laten we eerlijk erkennen dat dit levensgevoel niet zomaar ineffectief langs ons, keurige kerkmensen van 2012, heen trekt.

In zijn veelbesproken boek Marginaal en missionair laat dr. Wim Dekker ons onthullend scherp zien, wat secularisatie vandaag is (a.w., pag. 47). Niet alleen maar dat de samenleving geen officiële binding meer heeft met het geloof, zoals voorheen het geval was. Evenmin slechts een afstand nemen van het geloof in God met alles wat daarbij hoort. Secularisatie heden is dat het geloof in God überhaupt allerminst vanzelfsprekend meer is. Hoogstens is het een mogelijkheid naast andere. Ikzelf bepaal wel wat waar en goed is. En, autonoom als ik ben, maak ik een eigen keuze.

Al in de jaren tachtig was het dat dr. W. Aalders schreef: ‘Het meest deprimerende van deze tijd is wel, dat de macht van de wereld, van de tijd, binnen de gemeente is door gedrongen en haar van haar geloofsbezit beroofd en in een nieuwe Babylonische ballingschap gevoerd heeft. In die ballingschap leeft zij met een Bijbel die voor haar geen absoluut gezag meer heeft, maar waarvan de inhoud even tijdelijk, veranderlijk, voorbijgaand van karakter voor haar is geworden als alles in de wereld’ (De tijdgeest weerstaan, pag. 55).

IS ER GEEN OORZAAK?

Kan ik zo’n zware ingebrekestelling wel waar maken, richting onze eigen kerken en haar leden? Is het allemaal niet veel te zwaar en te zwartgallig aangezet? Mijn eerste antwoord is dat we het over onszelf hebben. Ik over mezelf, en iedere lezerambtsdrager over zichzelf. Dan mogen we de standaard nooit te hoog afstellen. Het luistert nauw in de dienst van de Heere. Het komt er strikt op aan in de kerk. Het oordeel begint bij het huis van God (Ezech. 9: 6; 1 Petr. 4: 17)! De dichter van Psalm 139 heeft zich er bij voorbaat voor over. Hij onderwerpt zich aan het oordeel van de grote Rechter Zelf: ‘Doorgrond mij, o God en ken mijn hart; beproef mij…’

Mijn tweede antwoord is een wedervraag, een retorische vraag: ‘Is er geen oorzaak?’ Laat soms de praktijk niet zien dat de secularisatie wel degelijk haar duizenden verslaat? Juist ook in de christelijke kerken. ‘We hebben in onze kerken misschien te lang gedacht dat de secularisatie aan ons wel voorbij zou gaan. Inmiddels wordt duidelijk dat dit niet zo is’, schreef dr. A. Baars enkele maanden geleden in De Wekker. Je moet er misschien wat geoefende ogen en oren voor hebben om het te ontdekken. Maar de tendensen zijn niet te ontkennen. Vanwaar anders de toenemende onderlinge vervreemding? Vanwaar anders de lege middagdiensten op veel plaatsen? Vanwaar anders het vertrek van veel jongeren richting niets, of richting elders? Vanwaar anders het feit dat plaatselijke gemeenten duidelijke synodale uitspraken voor kennisgeving aannemen en eigen wegen kiezen? Vanwaar anders dat gemeenten verteerd worden door (zo lijkt het wel) onoplosbare conflicten en zorgen? Vanwaar anders dat allerlei kerkelijke procedures zich maar voortslepen, jarenlang? Vanwaar anders het veelal zwakke getuigenis dat vanuit de kerk de samenleving bereikt? De kerk leeft met een Bijbel die voor haar kennelijk geen gezag meer heeft.

Tot Zijn discipelen zei de Heere Jezus: ‘Gij zijt het zout der aarde. (…) Gij zijt het licht der wereld. Een stad, boven op een berg liggende, kan niet verborgen zijn’ (Matth. 5). Als de kerken en de kerkmensen geen licht meer verspreiden, wie zal het dan nog wel doen? Is dat secularisatie in de kerk, of niet?

Wat houdt mij desondanks op de been? Het geloof van Zondag 21. ‘Wat gelooft gij van de heilige algemene christelijke kerk? Dat de Zoon van God Zich een gemeente vergadert, beschermt en onderhoudt…!’

Ds. Kieviet (1950) is sinds 1999 predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerken en dient momenteel de kerk van Dordrecht-Centrum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen