RIJSSEN BEVRIJD

 Diezelfde zondagavond sprak ds. W. C. Lamain gedenkwaardige woorden na het uitspreken van de zegen aan het einde van de dienst. In emotionele bewoording sprak hij de gemeente opnieuw toe en vertelde van een vreselijke ramp die Rijssen te wachten stond. Diep onder de indruk ging de gemeente huiswaarts.
En wat gezegd was komt uit. Die nacht om half twee ronkt een brandende V-l over Rijssen, plotseling valt de motor uit en even later stort het projectiel op een rij woonhuizen aan de Huttenwal. In een mum van tijd is het er één grote vuurgloed, die zich hoog tegen de nachthemel aftekent. 
Het is een ramp. Mannen van de luchtbescherming en de brandweer werken op uiterst vermogen om zoveel mogelijk levens te redden uit de vuurzee.

Plotseling klinkt vliegtuiggeronk boven de onheilsplek. Een overvliegende machine werpt zijn bommenlast in de getroffen straat. Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk wie deze laatste bommenwerper is: een terugkerende geallieerde of een vijandelijk vliegtuig, dat het reddingswerk wil bemoeilijken. De eerste ontploffing heeft reeds 8 mensenlevens geëist, bij het tweede bombardement zijn nog eens 15 doden te betreuren. Onder hen zijn veel jonge mannen van de brandweer.

In diezelfde bewogen nacht van 25 op 26 maart 1945 is de ondergrondse bezig tussen Rijssen en Wierden. In de Grimberg wordt de spoorlijn opgebroken en over de verkeersweg worden kopspijkers uitgestrooid. 
Dit maakt het de Duitse colonnes onmogelijk om verder te trekken. 
In die dagen is de ondergrondse iedere nacht in actie; het geregeld vervoer van Duitse troepen moet worden verstoord. Wel probeert de SS nog bewoners op te trommelen om de wegen schoon te vegen, maar dit haalt ook al weinig uit.

MOORD IN DE GRIMBERG

Veel Duitsers wordt het in de week daarop te heet onder de voeten. Zelfs de SS trekt zich terug. Grote aantallen Duitsers vluchten van zuid naar noord; het front in het oosten komt met de dag nader. 
Op donderdag 29 maart plegen de Duitsers nog een laffe moord op 60 Rijssenaren, z.g. als voorbeeld voor saboteurs. De SS gelast dat de doden tot de middag langs de weg Rijssen-Wierden moeten blijven liggen. Diezelfde donderdag wordt een zestal Joden opgespoord. 
Waarschijnlijk is er verraad in het spel.

Op vrijdag 30 en zaterdag 31 maart lijkt de Duitse vlucht volledig. Vooral in de nachtelijke uren trekken veel vijandelijke militairen door Rijssen. Overdag beheersen geallieerde jagers het luchtruim volkomen. 
Alles wat zich op de buitenwegen bevindt wordt beschoten. Veel mensen blijven de nachten wakker, behoed op eventuele aanvallen. Zondag 1 april — de eerste paasdag — hoort men het frontgeschut dreunen.

DE BS PARAAT

De Binnenlandse strijdkrachten krijgen opdracht om zich die avond naar de verzamelpunten te begeven. De BS blijft paraat om de Duitsers waar mogelijk te bestoken. Door middel van een zendapparaat is de BS-commandant in verbinding met het opperbevel. Helaas laat de geallieerde doorbraak op zich wachten.

Wel komt de opdracht door om de weg Holten-Rijssen te versperren. Achter „de Keizer" worden een paar dikke eikenbomen over de weg gelegd. Grote consternatie bij de Duitsers, die zich nu van alle kanten belaagd voelen.

Een half uur later zorgt een lading trotyl voor de vernieling van de spoorlijn tussen Holten en Rijssen, ondanks de bewaking van ijverige landwachters.

De BS ontmoet veel waardering onder de boeren in de buurt van de actie. Men kijkt eerst wel vreemd op bij het zien van de in blauwe overalls gestoken mannen van het verzet. De vreemde wapens, de toen nog zo goed als onbekende stenguns, dragen bij tot de nieuwsgierigheid, 's nachts worden naar traditionele Rijssense gewoonte paaseieren gegeten bij de boeren. Tegen de morgen verspreiden zich de groepen weer; de mannen verdwijnen naar huis of onderduikadres.

Op paasmaandag meldt de radio dat Enschede en Hengelo zijn bevrijd. De Canadezen . zijn opgerukt tot aan het Twente-Rijnkanaal. Op woensdag 4 april worden rond Rijssen de Duitse kanonnen in stelling gebracht. Het lijkt er veel op dat de Duitsers zich zullen gaan verdedigen. De gehele nacht bulderen de kanonnen. Zaterdags blijkt het Duitse geschut te zijn verdwenen.

DUITSERS IN KIPPENHOK

De volgende zondag trekken de Duitsers zich 'n eind terug en richten ten westen van Rijssen loopgraven in. Die morgen om half acht laten de bezetters met een enorme knal de Reggebrug in de lucht vliegen. De laatste Duitser is dan reeds over het riviertje in westelijke richting vertrokken. Zonder dat ze het zelf weten, zitten de Duitsers boven op de wapens van de BS tussen Rijssen en Holten. De ondergrondse kan er niet bij komen en moet geduld oefenen.
Even later treedt de BS op tegen de nog hier en daar vechtende Duitsers. Gevangen genomen vijanden worden zolang bij een boer in het kippenhok opgesloten.

Nog steeds zijn de geallieerden niet gearriveerd in Rijssen. Op 8 april om kwart over twaalf gaat op het gemeentehuis de vlag naar buiten, even later gevolgd door die van de bewoners van pand nummer 25 in de Grotestraat. De laatste Duitsers zien nog kans weg te vluchten. Alles wat maar wielen heeft wordt gevorderd. Karretjes, fietsen en zelfs kinderwagens gebruikt men om de ransels in te vervoeren; wegwezen is hun enige gedachte.

BEVRIJD!

Dan breekt het moment aan dat de Canadese bevrijders met hun lichte pantservoertuigen het Schild oprijden. Een enthousiaste bevolking dringt meteen om de bevrijders. Hevige emoties komen los en het „Oranje boven" is niet van de lucht. Vijf jaar onderdrukking, ontbering, leven als onderduiker temidden van razzia's, dit alles gaat zich ontladen tijdens de intocht van de Canadezen.

Als een geallieerde wagen richting Holten komt rijden, weet de halverwege gestationeerde BS nog niets. Men gaat in stelling achter de bomen langs de weg, maar al spoedig blijkt uit de witte ster op de deuren dat men heeft te maken met „goed volk".
Spoedig is het ijs gebroken en worden de bevrijders met een luid hoera welkom geheten. De eerste dagen gieren de granaten door de lucht, maar de Rijssense bevolking is aan zoveel oorlogsgeweld gewoon, dat niets de vreugde kan verstoren. Wat later door Rijssen dendert aan geallieerd materieel is ongelooflijk.

Maar nog is Holland niet bevrijd. Al spoedig gaat een groep van de BS uit Rijssen naar Lemmer om de kust te bewaken tot aan Urk. 
Vluchtende Duitsers worden belet zich over het IJsselmeer terug te trekken. Na een laatste krachtsinspanning van de Duitsers kan op 5 mei in hotel De Wereld in Wageningen de wapenstilstand worden ondertekend. 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen