“Je gaat steeds meer het verhaal achter een kaart ontdekken”

De tafel in de gezellige woonkamer van Bert Voorberg (72 jaar) ligt vol kaarten en papieren. Het is slechts een klein deel van zijn verzameling, die 650 kaarten omvat. Voorberg vertelt dat hij vanwege de adoptieprocedure van zijn twee kinderen een aantal weken in Sri Lanka doorbracht. Daar werd zijn fascinatie voor koloniale geschiedenis aangewakkerd, vanwege de verbondenheid van Nederland en Ceylon. De Nederlandse invloeden zijn nog altijd in het land aanwezig. “Ik ging op zoek naar materiaal uit het verleden”, vertelt Voorberg, terwijl hij de thee inschenkt. “Dat is er nauwelijks. Vanwege het tropische klimaat van het land met een hoge luchtvochtigheid zijn veel papieren, documenten en foto’s vergaan. Alleen bij de overheid en de gegoede families zijn ze nog bewaard gebleven.” Dergelijke documenten zijn echter wel in Europa en Australië te vinden. De kaarten van Voorberg komen vooral uit Nederland, Engeland, Frankrijk en België. De oudste komt uit 1895, de meest recente uit 1950.

Sri Lanka kent een roerige geschiedenis. Sinds de Europese middeleeuwen staat de relatie van de twee grootste bevolkingsgroepen, de Tamils en de Singalezen, onder druk. Dat leidde tot eeuwenlange strubbelingen en soms ook tot oorlogen. Vanaf de zestiende eeuw werden delen van Sri Lanka gekolonialiseerd, eerst door de Portugezen en later door de Nederlanders, die vooral geïnteresseerd waren in de handel in specerijen en olifanten. In 1796 nam het Britse Rijk het gezag over tot 1948, toen het land onafhankelijk werd. Pas in 1972 kreeg Ceylon de naam Sri Lanka.

Kaart naar huis sturen

Ceylon was in de koloniale tijd een belangrijke pleisterplaats voor reizigers, die over zee naar het oosten reisden, weet Voorberg. “Schepen legden daar na een lange reis aan. Reizigers konden er een aantal dagen uitrusten en hun vuile was laten reinigen. Tijdens een bezoek aan Colombo werden er vaak ansichtkaarten gekocht om naar huis te sturen, als een soort reisverslag. Gelukkig zijn Nederlanders en Engelsen echte verzamelaars en zijn veel van die kaarten bewaard gebleven.” De eerste ansichtkaarten in de Oost werden rond 1860 gemaakt door westerse fotografen, zegt Voorberg. “Zij waren daar voor documentatie, maar maakten ook foto’s voor prentbriefkaarten. Eerst in zwart-wit, later werden ze ingekleurd.”

Over het weer en over eten

Voorberg begon twintig tot vijfentwintig jaar geleden met het verzamelen van de topografische kaarten en ansichtkaarten, die hij op beurzen en in antiekzaken vond. De verzameling werd steeds uitgebreider en dat bracht nieuwe inzichten met zich mee. “Je groeit in het kijken naar zo’n kaart”, zegt Voorberg. “Je gaat steeds meer patronen zien en merkt dat er een heel verhaal achter zit. Dan wordt het interessant.” Ruim tweehonderd van de ansichtkaarten zijn beschreven en geven daarmee een kijkje in het verleden. “Dat zijn de leukste. De teksten gaan voor het grootste deel over het weer en over eten.” Lachend: “Wat dat betreft is er niet veel veranderd.”

Schokkende teksten

De foto’s zijn gemaakt door Europese fotografen vanuit een westers perspectief. Sommige zaken worden heel objectief beschreven, maar kunnen in onze tijd best schokkend zijn om te lezen. Voorberg laat een ansichtkaart zien met een afbeelding van mannen die de riksha’s trekken, het vervoermiddel voor de gegoede bevolking en Europeanen. De tekst die een man daar in 1902 opschreef voor zijn zuster in Nederland luidt: ‘Hierbij zend ik u een afbeelding van de voertuigen hier in gebruik. De menschen doen dienst als paard. Ze loopen zeer snel en zijn goedkoop. Een paard eet meer dan een mensch.’ Een leuke vondst zijn een reeks genummerde kaarten die door ene P.B. in 1901 aan Annette in Den Haag werden verstuurd. Hij schrijft over de “ellendige reis”, over de blijdschap om een brief van zijn vrouw te ontvangen en over de hoop eens goed te kunnen slapen.

Portretten

De kaartencollectie kent veel portretten, die werden gemaakt in opdracht van de koloniale mogendheden. Daarop komt het verschil in bevolkingsgroepen naar voren. “Er is onderscheid tussen de Tamils en de Singalezen”, legt Voorberg uit. De Tamils kregen van de Engelse overheid bepaalde privileges. Ze mochten bijvoorbeeld in Engeland gaan studeren of kregen een bestuursfunctie. Eigenlijk was dat bedoeld om hen de Singalezen, de oorspronkelijke plattelandsbevolking, te laten controleren. Zo hielden de Engelsen zelf schone handen. Op de foto’s zie je dat Tamilvrouwen vorstelijke kleding en sieraden dragen. Singalese vrouwen worden daarentegen afgebeeld in eenvoudige werkkleding, terwijl ze bezig zijn met hun werk of het huishouden.”

Beperkte belangstelling

Voorberg geeft aan dat de mensen in Sri Lanka zelf niet zo bezig zijn met hun geschiedenis en zich vooral richten op het dagelijks leven. “Toen ik in Sri Lanka was en aan de hand van een ansichtkaart iemand naar een bepaalde locatie vroeg, was diegene verbaasd om een tram op de foto te zien. Die reed in de jaren twintig van de vorige eeuw in Colombo. Dat had hij nooit geweten. De belangstelling voor het verleden is in Sri Lanka beperkt. Tegenwoordig wordt het vinden van informatie wel gemakkelijker voor de Singalezen, omdat er veel gedigitaliseerd is.”

Niet meer zo fanatiek

Of Voorberg de enige is met zo’n unieke collectie prentbriefkaarten? “Er zijn er zeker meer, maar ik denk dat ik wel één van de grootste verzamelingen heb”, glimlacht hij. “Ik verzamel nog steeds, al ben ik niet meer zo fanatiek als twintig jaar geleden. Ik zou graag kaarten van rond de eeuwwisseling vinden, die ik nog niet in mijn collectie heb. Daarnaast hoop ik altijd kaarten met een mooi verhaal tegen te komen. Zo’n blik in het verleden via een ansichtkaart blijft toch wel bijzonder.”

Dit is het vierde interview in de serie ‘Spraakmakende verzamelingen’, waarin inwoners van Goeree-Overflakkee aan het woord komen, die vertellen wat het verhaal is achter hun bijzondere collectie. Heeft u ook zo’n bijzondere verzameling en wilt u daar graag over vertellen? Neem dan contact op met redactie@eilandennieuws.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen