De Afscheiding en haar gevolgen op Goeree-Overflakkee

In de met de regelmaat van een klok éénmaal per kwartaal verschijnende „Kerkhistorische Kroniek" onder redaktie van de heer H. M. Stoppelenburg te Den Haag, wordt deze keer „de afscheiding en haar gevolgen op Goeree- Overflakkee" onder de loupe genomen. Het is een zeer interessant nummer, omdat er een stuk geschiedenis in wordt weggegeven, die aan weinigen zal bekend zijn. Van Middelhamis uit is het begonnen; in 1836 is daar reeds een Afgescheiden gemeente ontstaan. Van iedere plaats op het eiland wordt de historie van de afscheiding gememoreerd; in het volgende nummer zullen de plaatsen Den Bommel, Oude Tonge, Nieuwe Tonge, Stellendam, Goedereede en Ouddorp worden behandeld.

De belangrijkste figuur bij de Afscheiding te Middelhamis was Cornelius van der Meulen, geb. 15 dec. 1800 en in 1827 gehuwd met Elizabeth Geertruy van de Rovaard, beiden te Middelhamis geboren. Er werd een kleine gemeente gevormd waar Van der Meulen ouderling werd. Later oefende hij, nam les bij ds. H. P. Scholte te Utrecht, werd in 1839 geëxamineerd en tot de volle bediening toegelaten en door zijn leraar te Middelhamis in het ambt bevestigd. Bij Kon. Besluit d.d. 6 sept. 1841 werd de „Chr. Afgescheiden Gemeente op het Eiland Overflakkee en Goedereede" erkend. Er waren 78 leden aan verbonden, wonende over het gehele eiland. Zij kerkten in een schuur van D. Bos te Soramelsdijk (de stichter van de Chr. Bosse-school) in de Van Gorcumstraat. In deze dagen emigreerden veel Flakkeeërs naar Amerika, w.o. ook mensen van deze groep.

Na het vertrek van ds. Van der Meulen naar Goes taande het aantal leden en in 1847 moest deze Afgescheiden gemeente worden opgeheven.

Er kwam toen een vacuum tot 1863; in dat jaar werd te Middelhamis een „Gereformeerde Gemeente onder het kruis" geïnstitueerd door ds. M. Keuleman te Middelburg. In de boomgaard van J. van de Roovaart Peeman was een kerk gebouwd (de huidige Gereformeerde kerk aan het Kerkepad); de gemeente had als voorganger ouderling W. C. Huizer, tevens lerend ouderling en sinds 1864 toegelaten als proponent, In 1867 is Huizer naar Dirksland vertrokken, in welke gemeente hij op 23 febr. 1869 door ds. Cornells van den Oever tot predikant werd bevestigd.

De Gereformeerde Gemeente onder 't kruis te Dirksland had in ds. Huizer haar eerste voorganger. In september a.s. bestaat deze gemeente honderd jaar. Na het overlijden van ds. Huizer in 1877 werd de vakature in 1882 weer vervuld door de komst van ds. Dirk Versteeg, die er tot 1885 verbleef; daarna in 1886 door ds. M. v. d. Spek tot 1892; vervolgens ds. A. Makkenze 1893 tot 1909; ds. C. Pieneman 1911—1912; ds. H. Kieviet 1913—1915; ds. A. Verhagen 1917—1921; ds. H. A. Minderman 1921—1923; ds. A. de Blois 1925—1935; ds. J. B. Bel 1942—1945; ds. H. v. Gilst 1953—1959 en sinds 20 aug. 1959 ds. F. Blok. In dit honderjarig bestaan heeft de Ger. Gemeente te Dirksland 80 jaar lang een predikant gehad en is dus heel weinig vakant geweest. (Ter gelegenheid van dit 100-jarig bestaan verschijnt in september a.s. een gedenkboek, waar we er breder op terugkomen).

Andere kerken.

De kerkhistorische ontvirikkelingsgang van Middelharnis-Sommelsdijk, in het bijzonder met betrekking tot de Afscheiding van 1834, wordt in deze kroniek duidelijk beschreven. Na het vertrek van ds. Huizer naar Dirksland, kwam ds. J. W. A. Notten in diens plaats, die in 1869 meeging met de vereniging tot Chr. Geref. Kerk, in 1892 sloot men zich aan bij de toen ontstane Gereformeerde kerken.

Op 24 juni 1928 werd een Geref. Gemeente te Middelhamis geïnstitueerd; op 9 maart 1931 een Chr. Gereformeerde Kerk. De vrijmaking van 1944 in de Geref. Kerken heeft weinig weerklank gevonden op Flakkee, al werd er 12 jan. 1947 een Geref. Kerk Vrijgemaakt geïnstitueerd, waarvan de leden op het gehele eiland wonen.

Te Melissant dateert de Hervormde Gemeente pas van 1862; voordien behoorden de Hervormden kerkelijk onder Dirksland. In 1850 was er een gezelschap Afgescheidenen, die van 1852 tot 1856 door ds. P. den Boer en van 1859—1860 door oefenaar W. Ramen werd bediend. In de zeventiger jaren werd de gemeente opgeheven; wel bleven er wat huissamenkomsten bestaan. Er werd contact gezocht met ds. D. Bakker van 's-Gravenpolder, die er kwam preken en dopen. Melissant heeft een geschiedenis van velerlei kerkgroeperingen; na het overlijden van de „Bakkeriaanse" predikanten ds. Hubregtse en ds. v. d. Garde, preekte er ook ds. W. Baaij; na de overgang van ds. Baaij naar de Chr. Geref. Kerken ontstond in 1945 een Gereformeerde Gemeente. In 1954 scheidde zich daarvan een deel af, wat zich voegde bij het verband van uitgetreden Geref. Gemeenten.

Van Herkingen, Ooltgensplaat en Stad aan 't Haringvliet worden in deze kroniek in verband met de Afscheiding interessante dingen verteld. Van Herkingen o.m. dat op Nieuwjaarsdag in 1929 een politiemacht de toegang tot de nieuwe kerk van de Ger. Gemeente belette. Te Ooltgensplaat was de broodbakker Cornells de Ruiter, die in 1841 voor een groepje Afgescheidenen oefende. De afscheiding dateert daar dus ook al heel vroeg.

Te Stad werd in 1854 een Chr. Afgescheiden Gemeente gesticht; zij vroegen en verkregen erkenning van de regering. Toen men zich later bij de Ledeboeriaanse gemeenten aansloot (1862) verzocht men an de koning om deze verleende „vrijheid" weer in te trekken.

Fotopagina.

Deze historische kroniek is wel zeer aantrekkelijk gemaakt door de mooie fotopagina, die er aan is toegevoegd. Er komt een foto op voor van ds. W. C. Huizer, ds. G. J. Wolbers (die te Ooltgensplaat stond van 1893—1896); van ds. L. Hubregtse; ds. A. Makkenze; ds. J. B. Bel en Ds. H. van Gilst e.a. Ook een tekening van de kerk der Geref. Gemeente te Dirksland, die in 1927 afbrandde is er op afgebeeld.

Wij attenderen er nogmaals op, dat een abonnement op deze kerkhistorische kroniek spotgoedkoop is. De kosten bedragen slechts f 2.50 per jaar. Wij raden aan een proefexemplaar te kopen bij Boekhandel L. de Waal te Middelhamis die, zo lang de voorraad strekt, exemplaren ter beschikking heeft a 75 cent per stuk. Wie zich zo'n nummer aanschaft, kan voor f 2.— de resterende nummers van de jaargang verkrijgen. Het nummer over de Afscheiding op Goeree-Overflakkee is zeker de moeite waard om deze te bezitten en te bewaren. Men doet goed er direct een te bestellen, omdat de voorraad beperkt is. Gemakshalve geven wij hier het telef. no. van Boekhandel de Waal: 01870—2229. U kunt zich daar tevens als abonné opgeven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen