De burgemeester : benoemd of gekozen?

Over de vraag of de burgemeester van een gemeente benoemd of gekozen moet worden, hebben de meningen steeds uiteengelopen. De kwestie was echter lot voor kort helemaal niet actueel. Er mochten in theorie voorstanders zijn van een gekozen burgemeester, • iet feit, dat al sedert 1814 de Nederandse Grondwet voorschrijft, dat hij oor de Koning wordt benoemd, was er jrzaak van, dat aan deze zaak weinig if geen aandacht werd geschonken. De aatste tijd echter is dit probleem in de [ctualitiet getreden, met name doordat Ie nieuwste politieke partij n.1. D.'66 Ie verkiezing in haar program heeft op- [enomen. Vandaar ook, dat onlangs or de tv. een interessant debat plaats ond over deze kwestie tussen de heren Jr. van Mierloo en burgemeester Schael, resp. Kamerlid voor D'66 en de ,R.P.

p die t.v.-bijeenkomst bleek dat ruim [OVo van de aanwezigen voorstander was •an een gekozen burgemeester en deralve tegen het bestaande systeem. Verleden jaar is in Amsterdam een opinie-onderzoek ingesteld naar deze vraag en daaruit bleek, dat 53»/o voorstander was van een door de burgers gekozen burgemeester. Wat de partijen etreft, waartoe deze kiezers behoorden epen de percentages nogal uiteen: oner de provo-partij bleken de meeste voorstanders te zitten n.1. 84''/o en onder de A.R. en C.H. (samen genomen) slechts 34''/o. De communisten waren I met hun BlVo ook erg „democratisch", m venals de P.S.P. (69»/o) en de Boerenartij (70»/o). Bij de P.v.d.A. bedroeg iet percentage slechts 49 en bij de V. ,D. 40. Men ziet dus: hoe linkser, des ie meer voorstanders van een gekozen burgemeester, hoe rechtser, des te meer aanhangers van het benoemingssysteem Toch vestigen we er de aandacht op, dat ongeveer een derde deel van de Prot. Chr. ondervraagden voor een gekozen burgemeester was.

Daar deze kwestie wellicht bij de lerstkomende Grondwetsherziening aan e orde zal komen, lijkt het ons wel nuttig er eens wat nader op in te gaan. de huidige grondwet staat (art. 152): ,De voorzitter wordt door de Koning, ik buiten de leden van de raad, beloemd en door hem ontslagen."

Met „voorzitter" wordt hier de bur- ;emeester bedoeld, die immers ambtsalve voorzitter van de raad is. De 'term burgemeester komt in de huidige grondwet helemaal niet voor, wel na- ^tuurlijk in de Gemeentewet.

Zo'n benoeming geschiedt dus door de oningin, staatsrechtelijk eigenlijk door e Kroon d.i. de constitutionele Koninn n.1. het staatshoofd met haar verntwoordelijke minister(s). Daarom 'ordt elk benoemingsbesluit gecontraligneerd (medeondertekend) door de inister van Binnenlandse Zaken. Velen menen, dat met de voortschrij

Velen menen, dat met de voortschrijng van de democratie dit systeem van benoeming van bovenaf uit de tijd is. iDe samenstelling van onze landsregetring is in feite afhankelijk van de uit- |slag der verkiezingen. Op de aanwijzing van de burgemeester heeft echter noch de burgerij, noch de raad van de Igemeente een directe invloed. Terwijl in |de Gemeentewet de raad het hoofd der gemeente wordt genoemd (en niet de ^burgemeester), wordt door het centrale gezag als voorzitter ervan een burgermeester gezonden vanuit Soestdijk - 3en Haag. Dit nu vinden velen niet in overeenstemming met de beginselen van de democratische staatsvorm. En nen wijst dan op andere landen. In Frankrijk, waar hij „maire" heet en in Engeland met zijn „mayor", wordt hij Igekozen door de gemeenteraad of de |burgerij.

Onze grote Nederlandse staatsrecht- Igeleerde prof. Oud schreef in zijn drie- |delig werk „De gemeente", dat hy de Denoeming door de Kroon vreemd vindt |De raad wordt als hoofd van de ge- Qeente door de burgers gekozen, maar Ide centrale overheid stuurt dan uit |Den Haag een voorzitter van dit college! Dit vindt hij minder democratisch, ^emeer omdat de burgemeester, al heeft Jhij dan geen stem in de gemeenteraad, f deze in het college van B. en W. wel [heeft. We kunnen hieraan toevoegen, |dat in de praktijk de burgemeester de Iman is die als hoofd van de gemeente f optreedt en niet de Raad. Men kan het dus inderdaad niet juist vinden, dat defZe invloedrijke functionaris buiten de |burgerij om benoemd en gestuurd vordt. De raad behoeft niet over de be- Inoeming te worden gehoord en van een lofficiële aanbeveling is geen sprake. De lenige adviseur van de regering is de [commissaris van de Koningin in de provincie. De gemeente moet verder naar rustig afwachten wie haar vanuit •3en Haag wordt gestuurd. Het is dus geen wonder, dat er in de •loop der jaren meermalen is aangedrongen op benoeming door de raad of de tiele burgerij, niet alleen door de link- Se partijen, maar ook wel van A.R. zij- Ide. In de 19e eeuw en zelfs nog in het jbegin van de onze gebeurde het vaak, laat een vooraanstaand man uit de bur- Igerij werd benoemd. Ook op GoereelOverflakkee was dit het geval ( in N.- iTonge dhr. Overdorp, in Ooltgensplaat |dhr. Donkersloot, in Goedereede de fa- "ttiüie Goekoop). Tegenwoordig gebeurt Idit zelden meer. Het moeten nu blijk- Ibaar per se vreemden zijn. I Er is ongetwijfeld voor beide systelinen iets te zeggen en beide hebben ook Ihun bezwarerr. We moeten in elk geval Ier wel rekening mee houden, dat aan leen burgemeester thans veel meer en

heel andere eisen gesteld moeten worden dan voorheen. Met name na de tweede wereldoorlog is het besturen van een gemeente zoveel gecompliceerder geworden, dat er in de dorpen slechts zeer sporadisch iemand gevonden zou kunnen worden, die de bekwaamheid en de geschiktheid voor dit ambt in zich verenigt. Een middelbare opleiding, grondige kennis van de gemeenteadministratie met ervaring op een secretarie, een veel zijdige ontwikkeling en belangstelling op het gebied van het maatschappelijk leven enz. vormen thans de voornaamste vereisten. En daarbij komen dan nog het bezit van bepaalde karaktereigenschappen, goed representatief optreden etc. Door dit alles is het thans onmogelijk een benoemingsbeleid te volgen als dat van 100 & 50 jaar terug.

De vraag, die ons hier bezighoudt, is deze: welke benoemingsmethode biedt de beste waarborgen voor een goede keuze? Als argumenten voor een gekozen burgemeester worden wel aangevoerd: de burgers interesseren zich dan meer voor de plaatselijke aangelegenheden; van zulk een burgemeester kun je ook weer afkomen (de ambtsperiode is wettelijk zes jaar); de keuze van een burgemeester is voor de burgers zo belangrijk, dat zij zelf een vinger in de pap moeten hebben; het is een democratisch recht; de wens van de meerderheid der bevolking moet de doorslag geven; de afstand tussen burgemeester en inwoners is niet zo groot; de burgers kunnen het beste beoordelen, wie geschikt is voor hun gemeente.

Anderzijds worden als bezwaren tegen een gekozen burgemeester aangevoerd dat de kiezers, hetzij dit de raadsleden zijn of alle stemgerechtigden, minder goed kunnen oordelen over de capaciteiten en geschiktheid van de kandidaten dan de centrale overheid, die over een veel bredere keus beschikt; een verkiezing zou plaatselijk teveel politieke controversen oproepen; de gekozene zou in de verleiding komen niet helemaal neutraal te staan t.o. „zijn" kiezersgroep(en), hetgeen niet alleen op zakelijk gebied een bezwaar zou zijn, maar ook als hoofd van de politie enz. Een' benoemde staat volkomen vrij tegenover alle burgers en dat is één van de voornaamste eisen, die aan een burgemeester moeten worden gesteld.

Overwegingen van politieke aard kunnen we gerust uitschakelen, want zowel bij de éne als bij de andere methode zal de politieke richting een rol spelen. Wij neigen ertoe onze voorkeur te geven aan het huidige systeem van benoeming door de centrale overheid. Dit lijkt ons relatief de beste waarborg voor een juiste benoeming, temeer omdat aan de regering de wensen van de raad en de burgerij kenbaar kunnen worden gemaakt en deze daarmee zo mogelijk ongetwijfeld rekening zal willen houden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen