Verzoening door voldoening

Een van de kernpunten betreft de vraag of het Goddelijk initiatief tot het heilswerk ruimte laat om te spreken over de noodzaak van voldoening. Is met Gods liefde van eeuwigheid de goede verhouding tussen God en mens niet al hersteld? In hoofdstuk 1 en 2 van het nieuwe deel in de reeks ”Semper Reformanda” worden belangrijke lijnen getrokken, ook op het genoemde punt.

Oude Testament

Het eerste hoofdstuk van ”Verzoening door voldoening” gaat over de verzoening in het Oude Testament. Aangetoond wordt dat je Bijbels-theologisch moet spreken vanuit de goede schepping door God en de daaropvolgende zondeval van de mens, gevolgd door de openbaring van God, Die de gevallen mens opzoekt. Daarna gaat de schrijver in op een groot aantal kernwoorden uit het Oude Testament, die gerangschikt zijn rond vijf thema’s: geboden en inzettingen, zonde en schuld, eigenschappen van God, offers en ten slotte woorden van heil. Dit grootste deel van het hoofdstuk wordt gevolgd door een bespreking van vraagstellingen betreffende het verzoend worden van God en de notie van plaatsvervanging. Het geheel leidt tot inzicht in de structuur van het oudtestamentische spreken over verzoening. Vier woordparen markeren deze structuur.

Vier woordparen

Het eerste woordpaar is dat van de heilige, onvergelijkbare God en de mens die schuldig staat ten opzichte van deze God.

Vervolgens is er sprake van de verzoening die van God uitgaat en in Hem de beslissende grond vindt, naast en in samenhang met het verzoend worden van God. In de dienst der verzoening is er namelijk verandering van gezindheid bij God.

Een derde woordpaar is dat van recht en liefde, die elkaar veronderstellen. Gods wil en recht staan centraal in de rechtsgemeenschap van Israël. Gods liefde blijkt in de verzoening van Gods toorn over de zonde.

Het laatste woordpaar is dat van offers en plaatsvervanging. De zond- en schuldoffers nemen in de veelomvattende offerdienst van Israël een belangrijke plaats in. Bloed (leven) is nodig voor verzoening tussen God en mens. Zoals ook in de offerdienst blijkt, is plaatsvervanging een centraal begrip in het Oude Testament en nauw verbonden met overdracht, onder meer van zonde en schuld. Plaatsvervanging en overdracht van schuld vormen de spits van de profetische prediking, op weg naar het Nieuwe Testament.

Nieuwe Testament

Het tweede hoofdstuk betreft het nieuwtestamentisch spreken over verzoening. In dit hoofdstuk staan vier zaken centraal: 2 Korinthe 5, met daarin veel aandacht voor het kernwoord katallagè (verzoening als herstel van relatie), het kernwoord hilasmos (verzoening als voldoening), het verband tussen Psalm 40 en Hebreeën 10, en ten slotte de Bijbelse notie dat de verzoening bestemd is voor de verkorenen. Er zijn vier conclusies getrokken.

In de eerste plaats blijkt uit de exegese van 2 Korinthe 5 dat verzoening een zaak is van God. De verzoening heeft uitsluitend als fundament het verdienstelijke werk van Christus. De verzoening gaat niet alleen over de betaling van de schuld die gemaakt is door de zonde. De verzoening behelst ook het herstel van Gods beeld, beginnend in de wedergeboorte en voltooid bij de wederkomst van Christus.

In de tweede plaats laat de woordstudie van ‘hilasmos’ zien dat verzoening een betaalprijs vereist. Aan Gods gerechtigheid moet zijn voldaan (eisende gerechtigheid). Pas dan kan ook gesproken worden van de schenkende gerechtigheid, bestaande in vergeving van zonden en het eeuwige leven.

In de derde plaats toont de teksttraditie van Psalm 40 naar Hebreeën 10 de noodzaak van de menselijke natuur van Christus. Tegelijk laat deze ontwikkeling het ongenoegzame zien van de offers van het Oude Testament en wijst het op de noodzaak van het offer van Christus dat eenmaal aan het kruis is volbracht.

In de context

Deze studie wijst ook aan dat het Oude Testament eerst gelezen moet worden in de context waarin het is geschreven. Als daarna het licht van het Nieuwe Testament erover schijnt, licht de tekst van het Oude Testament op nieuwe wijze op. Zo wordt recht gedaan aan de tekst van het Oude Testament én blijft de eenheid van de Schrift bewaard, met name als het gaat om de verzoening door voldoening.

Ten slotte krijgt de omvang van de verzoening aandacht. De verzoening is particulier. Teksten die de verzoening lijken uit te strekken tot heel de wereld of tot alle mensen, moeten in hun verband gelezen worden. Het gereformeerde gedachtegoed, dat terug te vinden is in de kanttekeningen bij de Statenvertaling, vormt hierbij een uitnemende leidraad.

wordt vervolgd

N.a.v. Ds. G. Clements e.a. (red.), ”verzoening door voldoening. Een theologische verkenning” (Semper Reformanda Reeks, deel 3); uitg. De Banier, 2023; 415 blz; € 32,50. 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen