"Schepen op tegels, tegels uit schepen"

Het blijkt dat in de verzameling van het Otterlose museum heel wat tegels voorkomen met de afbeelding van een schip erop. Heel vroeger al waren de Nederlanden visserij, scheepsbouw en scheepvaart van groot belang voor de economie. De Hollanders voelden zich vanouds altijd zeer verbonden met het water. Deze verbondenheid uitte zich onder meer in de talloze schepentegels en schepentableaus die in het woonhuis werden aangebracht.

Een heel ander verhaal 'vertellen' de tegels uit de collectie van het Rijksmuseum voor Scheepsarcheologie. Deze tegels werden gevonden tijdens het opgraven van scheepswrakken. Meestal werden alleen plavuizen aangetroffen, in een enkel geval ook een heel tegeltableau. De tegels werden hoofdzakelijk gebruikt als deel van de stookplaats of haardplaat. De vondsten geven een indruk van wat de schipper zich destijds kon veroorioven en hoe de stookplaats aan boord van het desbetreffende schip eruit heeft gezien.

In de tentoonstelling "Schepen op tegels, tegels uit schepen" wordt een selectie (schepen)tegels, vanaf circa 1600 tot aan het begin van deze eeuw, getoond. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de vervaardigingswijze, de verschillende toepassingen en de ontwikkeling van de afbeelding op de tegel.

In het archeologisch museum staat de tijdelijke expositie opgesteld in de hal bij de ingang en achter in de expositiezaal. Ook in de vaste opstelling zijn tegelvondsten opgesteld. Deze zijn te herkennen aan de blauwe bordjes met het schepentegel-embleem.

De collectie van het Tegelmuseum bevat afbeeldingen op de tegels van: VOCschepen, zoals oorlogsschepen, handelsschepen, maar ook zeilschepen, twee- en driemasters, roeiboten en raderboten.

Het blijkt dat de historie van de tegel al heel oud is. In Zuid-Europa bracht men op vloeren plavuizen aan. Deze plavuizen van gebakken klei en voorzien van loodglazuur werden voorzien van een symmetrische voorstelling, waardoor, samengevoegd, een patroon ontstond. In de Middeleeuwen kwam deze tegelkunst vanuit Zuid-Europa naar Noord-Europa.

In Noord-Europa en vooral in de Nederlanden ontwikkelde men een eigen stijl. Hier werden tegels gebakken en voorzien van tinglazuur, waarop een gekleurde (meestal blauwe) schildering was te zien. Soms werd een afbeelding over verscheidene tegels uitgewerkt. Men spreekt dan van een tegeltableau. Op een tegel werd echter vaker een kleine afbeelding aangebracht.

Export

Deze tegels werden in huis of kasteel als wand- of plintversiering aangebracht. Ook rond de haard of kachel werden achterzijde en zijwanden van deze tegels voorzien. Deze manier van wanddecoratie en functioneel toepassen van tegels werd ook buiten ons land populair. Er kwam dan ook export op gang naar Duitsland, Denemarken en Portugal. Hoogtepunt van de tegelfabricage lag in de tweede helft van de zeventiende en de eerste helft van de achttiende eeuw.

De scheepsarcheologie is een wetenschap die zich bezig houdt met het beschermen, onderzoeken en bewaren van gevonden scheepswrakken. Het Rijksmuseum voor Scheepsarcheologie laat in de presentaties de resultaten van de beoefening van deze wetenschap zien en legt een aantal van haar werkmethoden uit. Nederiand loopt wat dit betreft voorop. Van de 435 in Nederland geregistreerde scheepswrakken zijn er 350 opgegraven. „Nergens ter wereld is een zo'n grote hoeveelheid scheepswrakken onderzocht". De opgegraven scheepsresten leveren een belangrijke hoeveelheid informatie op over de vroegere bouwwijze van schepen, het leven aan boord en de materiële welstand van destijds.

Bijzonder

Zo is het museum ook aan een verzameling tegels uit schepen gekomen. In mei 1947 werd de vondst van een groot scheepswrak gemeld. Het bleek te gaan om een 45 meter lang koopvaardij schip uit de eerste helft van de zeventiende eeuw. In dit schip is aangetroffen een blauw-witte tegel met een schip en twee tegelfragmenten met zeemeermin. Het museum vindt dit bijzonder omdat uit de eerste helft van de zeventiende eeuw niet veel schepenafbeeldingen op tegels bekend zijn.

In Flevoland zijn diverse scheepswrakken met een lading plavuizen en bakstenen opgegraven. In de vaste expositie zijn daarvan diverse voorbeelden te zien. Opvallend is dat er tot nu toe slechts één kleine lading wandtegels (zogenaamde 'witjes') is aangetroffen. Een verklaring kan zijn dat tegelfabrieken meestal in de directe nabijheid van de afneners werden gevestigd.

Het museum in Dronten (Ketelhaven) is met openbaar vervoer niet te bereiken. Tot en met half september vaart op woensdag tot en met vrijdag vanaf Kampen om 11.00,13.00 en 15.30 uur nog het klassieke salonbootje "Hendrikje". Met dit bootje kan ook de terugreis, om 12.00, 14.30 en 16.30 uur, gemaakt worden. Na deze peridoe is men voor museumbezoek op eigen vervoer aangewezen. Het museum is van maandag tot en met vrijdag geopend van 09.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen