Prof. Patrick Nullens: Het is het gemakkelijkst em de zaken puur theologisch tobekijken

Het rijke roomse leven heeft Patrick Nullens (40) niet meer meegemaakt. Zijn vader behoorde tot de laatste generatie die klassiek rooms werd opgevoed en geschoold, op een college dat voorbereidde op het seminarie voor priesters. "Streng katholiek, pre Vaticanum II. Het priesterschap trok hem echter niet. Hij heeft techniek en economie gestudeerd en was jarenlang manager in een katholiek hospitaal. De omslag die het Tweede Vaticaans Concilie heeft teweeggebracht, hebben mijn ouders bewust meegemaakt. Voor mij was het historie. Ik ben opgevoed in de context van een vader die voor een rooms-katholieke instelling werkte, maar eigenlijk een humanistisch agnost was. Zoals vele intellectuelen in die dagen. Men had afscheid genomen van het strenge systeem van de Katholieke Kerk. De door Vaticanum II beoogde vernieuwing sloeg bij dit soort mensen evenmin aan. Ze zeiden "au revoir" tegen de hele zaak.

Ik ging nog wel naar een katholiek college, dat sprak voor zich, maar het klimaat was daar sterk humanistisch en horizontalistisch. In die jaren was de bevrijdingstheologie heel populair. Sociale rechtvaardigheid, daar ging het om, zeker hier in het Leuvense. In Limburg, waar mijn grootmoeder woonde, vond en vind je nog veel meer van het traditionele katholicisme. Als de paus op televisie kwam, moesten we van mijn oma onmiddellijk op de knieën. Niet alleen voor de zegen, maar puur vanwege het feit dat je de paus zag. Wij beschouwden dat als een curiositeit, behorend bij oude mensen. Net als de herdenkingsmissen voor de doden."

Bekeringservaring

Het was een zus van zijn moeder die de begaafde student aan het denken zette. "Ze had een radicale bekeringservaring, die werd gevolgd door een hartelijke toewijding aan Christus. Bij mijn moeder gebeurde hetzelfde. Later zijn ook mijn vader en ik tot bekering gekomen, zij het in een meer geleidelijk proces. Sommigen kunnen op hun bekering een datum plakken, dat is bij ons niet het geval.

Voor mij was heel belangrijk dat ik voor het eerst het Evangelie hoorde uitleggen. In de mis hoorde ik dat nooit. Men kan beweren dat het er wel in zit, als theoloog stem ik dat zelfs toe, maar door het gemis aan uitleg kwam het niet zo bij je over. Het Evangelie van verlossing en verzoening, waarmee mijn tante me bekendmaakte, was voor mij totaal nieuw. Een ontdekking! Ik heb me aangesloten bij een evangelische gemeente in Leuven, waar ik verder in deze dingen ben onderwezen. Iemand die in deze periode heel veel voor me heeft betekend, is de Amerikaanse apologeet Francis Schaeffer. Die gaf door zijn boeken antwoord op de intellectuele vragen waarmee ik zat."

De familie reageerde geschokt op de omslag binnen het gezin. Met name op de overgang naar een evangelische gemeente. "In landen als België, Italië en Polen worden kerken buiten de Rooms-Katholieke Kerk heel snel aangeduid als een sekte. Omgekeerd waren ook wij heel naïef. Ik zei in die dagen niet dat ik protestant was geworden. Zo beleefde ik dat niet. Ik was écht christen geworden en dat liet ik ieder die het wilde horen weten."

Hoogleraar

Na zijn opleiding aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Heverlee, onderdeel van Leuven, werkte Nullens twee jaar als legerpredikant. Erkend door de overheid. Voor de rooms-katholieke familieleden maakte dat zijn overgang naar het protestantisme beter te verteren. "In de familie was ook een priester-aalmoezenier. Het feit dat ik door de staat als gelijkwaardig aan hem werd beschouwd, gaf te denken. Het etiket van sektariër raakte ik wat kwijt."

Aansluitend diende Nullens vijf jaar een evangelische gemeente in Leuven, tot zijn benoeming als hoogleraar systhematische theologie en ethiek aan de faculteit waaraan hij zelf was opgeleid. Daarnaast is de vicerector van de ETF als enige West-Europeaan verbonden aan het Amerikaanse Training Christians for Ministry International Institute (TCMI), dat zich bezighoudt met de opleiding van voorgangers in Oosten Centraal-Europa. "Mensen die onder het communisme geen kans hebben gehad om theologie te studeren, maar wel een academische graad hebben. Dat is een voorwaarde voor aanmelding bij het TCMI. Het is een gevarieerd gezelschap van artsen, ingenieurs, juristen, die vaak al jaren een gemeente dienen en nu op theologisch gebied een inhaalslag willen maken.

We hebben ook verschillende orthodoxe studenten. Recent heb ik weer een aantal colleges gegeven in Roemenië, waar ik drie priesters uit de orthodoxe kerk onder mijn gehoor had. Dat vind ik geweldig boeiend. Zelf heb ik een roomskatholieke achtergrond. Leuven is een protestantse faculteit in een rooms-katholieke omgeving. Door die combinatie ben ik met de drie hoofdstromingen binnen het christendom bezig."

Vormen katholicisme

In zijn benadering van rooms-katholieken maakt Nullens onderscheid tussen verschillende vormen. "De eerste vorm is die van het magisterium en de officiële kerkelijke leer, waar vragen worden gesteld als: "Wat is het verschil tussen de leeruitspraken van Trente en die van Vaticanum I K " Maar let op, er bestaat een grote kloof tussen de officiële leer en de dagelijkse praktijk. De tweede vorm is die van de volksdevotie, waarin de verering van Maria en de heiligen een centrale rol speelt. Vol bijgeloof. Een vrouw in onze wijk zei tegen mij: "Ik geloof niet meer in God, maar wel in moeder Maria." Theologisch bezien is dat een volstrekt irrationele uitspraak. Dat inconsequente is typerend voor de volksdevotie. Je vindt deze vorm van katholicisme vooral bij oudere mensen op het platteland. De derde vorm is die van een rooms-katholieke zuil. We hebben ook hier in België een sterk politiek en sociaal katholicisme gehad, met eigen partijen, kranten, ziekenfondssyndicaten, scholen, bejaardenhuizen. Het is meer een sociaal systeem dan een persoonlijk geloof. De vierde vorm zou je het kritischintellectuele katholicisme kunnen noemen. Men is rooms-katholiek, maar tegelijk uitermate kritisch richting de kerk. Je kunt dan denken aan mensen als Hans Küng en Karl Rahner, en in hun voetspoor de media. De vijfde vorm is dat van het agnostische katholicisme, waarin ik ben opgevoed. "Ik ben van de katholieke trein afgestapt en zit nu op het perron", zei m ' n vader meer dan eens. Je huwt nog wel in de kerk, je laat je kinderen dopen en communie doen, maar die zaken worden niet zozeer religieus ingevuld. Het is meer een ritualiseren van overgangsmomenten in het leven van de mens. Z o denkt een zeer grote groep rooms-katholieken in West-Europa. Ik denk dat het om de meerderheid gaat."

Jansenisme

De zesde vorm die Nullens onderscheidt, is die van het charismatische katholicisme, met nadruk op wedergeboorte, persoonlijke beleving, de vervulling met de Geest en de vernieuwing van het leven. "Deze stroming heeft veel overeenkomsten met de pinksterbeweging binnen het protestantisme. De laatste vorm is die van het evangelische katholicisme. Dan denk ik aan mensen als Henry Nouwen in Nederland en de briljante Amerikaanse apologeet Peter Kreeft, die beiden zeer dicht bij het Bijbelse, reformatorische belijden staan.

Historisch gezien valt een lijn te trekken naar de 17e-eeuwse Cornelius Jansenius, de vader van het jansenisme, met Blaise Pascal als bekendste vertegenwoordiger. Jansenius was bisschop van leper. De wortel van het jansenisme ligt dus hier in Vlaanderen. Ik vind dit de meest interessante richting binnen de Rooms-Katholieke Kerk, omdat we als protestanten met deze stroming veel gemeenschappelijke grond hebben.

Helaas is het in België vandaag een marginale groep. We zijn er koortsachtig met een vergrootglas naar aan het zoeken. Vanuit Polen krijg ik wat dat betreft veel positievere berichten. Gezamenlijke studie van het jansenisme kan een goede basis zijn voor het gesprek tussen roomskatholieke en protestantse theologen."

Aanknopingspunt

Probleem bij het gesprek met Rome is voor Nullens de verdeeldheid van het protestantisme en de verscheidenheid binnen het rooms-katholicisme. "Het is het gemakkelijkst om de zaken puur theologisch te bekijken. Dan ga je leeruitspraken naast elkaar leggen, catechismi vergelijken, enzovoort.

Maar nu de praktijk. Behalve de verschillende vormen binnen het rooms-katholicisme zijn er de verschillen tussen landen. De situatie in Nederland is totaal anders dan die in Vlaanderen, waar de protestanten een te negeren minderheid vormen. In Nederland zijn er protestantse kerken die een serieuze gesprekspartner voor de Rooms-Katholieke Kerk vormen. Daar ontkomt men niet aan.

"Het Evangelie van verlossing en verzoening was voor mij totaal nieuw. Een ontdekking!"

Hopelijk gaan we hier in België hetzelfde zien. Nu ziet men mij, als protestants theoloog van roomskatholieke huize, nog als een afvallige, een sektariër. Al zie ik dat wel veranderen. Onze faculteit wordt nu als gelijkwaardig aan de Katholieke Universiteit van Leuven beschouwd. Inmiddels zijn er op onderwijstechnisch niveau contacten. In de toekomst kunnen we wellicht ook op inhoudelijk vlak meer samen doen. Het is onze opdracht om de dialoog gaande te houden en creatief naar aanknopingspunten te zoeken."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen