Gevecht binnen de krijgsmacht

Heel Duitsland is op hol. Donderdag 3 oktober, de dag van de Duitse eenheid, is voor de oosterburen een verplichte vrije dag. Dat betekent drukte op de Autobahn. Richting Nederland stapelen de file's zich op. Een Duitser zit het liefst aan zee.

In Zeven, een dorpje tussen Bremen en Hamburg, zijn alle winkels gesloten. Het geeft het dorp een macabere aanblik. "Als de kazerne verdwijnt zal het er in de toekomst altijd wel zo uitzien", grapt de bode van het gemeentehuis in reactie op het nieuws dat de kazerne van de landmacht dichtgaat.

Officieel wil Defensie niets kwijt. "Sluiting van Seedorf is een van de mogelijkheden die in het kader van de bezuinigingen worden onderzocht", zegt een woordvoerster. In Seedorf 'ligt' de 41e gemechaniseerde brigade. Het is een van de vier brigades die de Koninklijke Landmacht rijk is. De andere vinden hun thuis in Oirschot (13e brigade), Steenwijk (43e brigade) en Assen/Schaarsbergen (luchtmobiele brigade).

Een brigadegeneraal als commandant heeft de club van 2500 militairen in Seedorf even niet. Kolonel T. J. J. de Vries is plaatsvervangend commandant. Hij heeft geen zin om over de eventuele sluiting en de gevolgen daarvan te praten. Zijn woordvoerder zegt niets van de plannen af te weten. "Sluiting van Seedorf komt ieder jaar wel een keer voorbij. Het is een van de 700 mogelijkheden om te bezuinigen."

Klap

Als de brigade volgend jaar ophoudt te bestaan, zou ze precies het 40-jarig jubileum halen. In 1963 wisselden Nederland en Duitsland elkaars troepen uit. Een Duitse (opleidingseenheid) ging naar het Brabantse Budel, Nederlanders verkasten naar Seedorf.

Doel van de brigade was om met zware tanks en pantservoertuigen de eerste klap van het Rode Leger op te kunnen vangen. Het 'vak' op de Noord-Duitse laagvlakte waarin het Nederlandse legerkorps ten tijde van de Koude Oorlog een rol had, ligt vlak bij Seedorf. Er zijn gepensioneerde (onder)officieren die nog iedere graspol in de omgeving feilloos weten te vinden.

De val van de Berlijnse Muur in 1989 maakte alles anders. Militairen moesten zich oriënteren op een nieuwe rol, de Russische vijand bestaat niet langer en een grootschalig gewapend conflict in het hart van Europa lijkt iets uit de geschiedenisboeken.

In februari 2000 morde de Tweede Kamer al over Seedorf. In het parlement werd gesteld dat door het wegvallen van een dreiging van een massale aanval op de Noord-Duitse laagvlakte, er geen dwingende redenen meer waren om Nederlandse troepen in Seedorf te houden. Terugtrekking zou een hoop geld besparen.

De toenmalige minister en staatssecretaris van Defensie, De Grave en Van Hoof, wilden er niets van weten. Stationering van troepen in de Bondsrepubliek Duitsland moest worden gezien "als een vorm van bondgenootschappelijke verbondenheid van twee buurlanden die ook op politiek en economisch terrein zeer nauwe betrekkingen onderhouden."

De bewindslieden erkenden destijds dat terugtrekking een financiële besparing opleverde door het wegvallen van de buitenlandtoelagen en van het onderhoud van de faciliteiten voor Nederlands personeel in Seedorf. Echter, er moest in eigen land wel een nieuwe legerplaats worden gevonden om de 'Duitse Nederlanders' onder te brengen. Na het schoonvegen van de Veluwe (Harderwijk, Nunspeet) is die er niet.

Tijden en inzichten wijzigen. Gezien de internationale verhoudingen is een brigade op dik 300 kilometer van huis overbodig geworden. En de landmacht moet bezuinigen. Bovendien lopen de 'thuisbrigades' in Oirschot, Steenwijk en Schaarsbergen niet vol.

Belastingvrij

De kazerne is de spil rond de Nederlandse leefgemeenschap in Seedorf. Personeel woont op de kazerne of in de directe omgeving. Meer dan in Nederland leeft de kazerne. Er zijn tal van clubs: zweefvliegen, parachutespringen, duiken, schieten en squash. Verder zijn er eigen scholen, winkels en verenigingen. Militairen integreren in de Duitse gemeenschap door mee te doen aan de lokale avondvierdaagse en het bouwen van kanoaanlegplaatsen in het riviertje de Oste of het renoveren van een kinderspeelplaats.

Auto's van de Nederlanders vallen in de omgeving van de kazerne direct op. De gele nummerborden komen gewoon uit het vaderland. Auto's met zwarte platen en witte letters zijn belastingvrij in Duitsland aangeschaft. Scheelt gauw duizenden euro's.

Soldaat Mark (22) vindt de plaatsing in Duitsland geen probleem. Hij gaat voor een partijtje biljart naar het Protestants Militair Tehuis (PMT) net buiten de hekken van de kazerne. "Lekker werken, veel vrije tijd. 's Avonds is het wel een beetje saai." Het "bijna dubbele salaris" maakt een hoop goed. "Ik spaar voor een nieuwe auto." Vrijgezel Mark is een zogenaamde binnenslaper: hij overnacht op de kazerne. Vrijdagmiddag rost hij naar zijn ouders in Brabant. "Soms kun je op donderdagavond al weg. Heb je een lekker lang weekend."

Seedorf was enkele jaren geleden volop in het nieuws vanwege een drugsschandaal. Vorig jaar februari was het ook raak toen brigadegeneraal Jeurissen als commandant van de 41e brigade de fatsoensregels voor zijn eenheid aanscherpte. Salueren, een meerdere bij zijn rang noemen, geen hoi of doei roepen, niet vloeken en schelden. Handen uit de zakken en schoenen op tijd poetsen. Jeurissen wilde keurige visitekaartjes.

Waarom de baas voortijdig is opgestapt is onduidelijk.

Kaas

Onderzoek naar de sluiting van Seedorf past in het plaatje van staatssecretaris Van der Knaap van Defensie. Hij zei onlangs in de Defensiekrant niet te voelen voor de kaasschaafmethode die zijn voorgangers hanteerden. "Hier en daar een onsje minder", daar houdt Van der Knaap niet van. Hij heeft liever een brok kaas om op te eten.

Volgende week moeten de bevelhebbers van landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee hun voorstellen bij de minister en de staatssecretaris op tafel leggen. Het liefst in gezamenlijkheid. Lukt dat niet dan zullen de bewindslieden keuzes moeten maken. Naar verwachting komt volgende maand een brief aan de Kamer met daarin concrete voorstellen tot bezuiniging. Op dinsdag 10 december start de begrotingsbehandeling van Defensie.

Het kabinet wil veel geld vrijmaken voor gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid. Dat gaat ten koste van onder andere Defensie. Er moet volgend jaar 100 miljoen euro af bij de krijgsmacht. De jaren erna lopen de bedragen op tot 225 miljoen in 2006. Wie zal dat betalen?

Van der Knaap, verantwoordelijk voor materieelbeleid, liet al onderzoeken of het mogelijk is de bestelling van 57 pantserhouwitsers bij een Duits bedrijf te annuleren. Het contract ter waarde van 422 miljoen euro is in mei getekend. Een intensieve lobby vanuit de landmacht gaf de doorslag. Sceptici betwijfelen of de loodzware kanonnen ooit ingezet zullen worden.

De top van de landmacht zag de bui al hangen en haalde vorige week een geweldige truc uit. Noorwegen loopt warm om achttien van de 57 houwitsers van Nederland te leasen en later te kopen. Diplomatiek kun je deze NAVO-partner natuurlijk niet voor het hoofd stoten door te zeggen dat de hele koop niet doorgaat. Niet zonder trots liet de landmacht dan ook de "Panzerhaubitze 2000" eind vorige week los op de open dagen van de artillerie in 't Harde.

Fregatje

Toch zal de landmacht gehavend uit de strijd komen. Eenvoudig omdat er het meeste valt te halen.

De marechaussee is klein en gauw tevreden. De Koninklijke Luchtmacht zit de komende veertig jaar goed. In juni is het contract getekend voor de aanloopfase van de Joint Strike Fighter. De luchtmacht mag erop rekenen dat dit Amerikaanse hightech gevechtstoestel na 2010 de F-16 vervangt.

Bovendien is er de bevelhebber van de luchtmacht, luitenant-generaal Berlijn, alles aan gelegen om zo weinig mogelijk herrie in de (politieke) tent te hebben. Hij wil zijn carrière bekroond zien met de hoogste militaire functie van het land: die van chef defensiestaf.

Die functie is nu in handen van een marineman, vice-admiraal Kroon. Hij is nota bene door minister Korthals gevraagd langer aan te blijven. Dat geeft hem krediet. De marine hoeft niets te vrezen. De continuïteit is verzekerd met langlopende bestellingen van schepen. Zo af en toe gaat er een fregatje uit de vaart om de politiek tevreden te stellen.

De bevelhebber van de marine, vice-admiraal Cees van Duyvendijk heeft vlak voor zijn pensioen zelfs nog wat noten op zijn zang. Nieuwe fregatten, waarvan de Zeven Provinciën als eerste in de vaart is, moeten, net als de Amerikanen, Tomahawk-raketten aan boord hebben. En wee degene die het niet met hem eens is. Die vindt 'Tomahawk-Cees' tegenover zich.

Lol

De landmacht heeft net een leiderschapscrisis achter de rug. Na het verschijnen van het NIOD-rapport over Srebrenica moesten er koppen rollen. Luitenant-generaal Van Baal werd in april door minister De Grave gedwongen om af te treden. Sinds eind augustus is Urlings de nieuwe bevelhebber van de landmacht.

Aan hem de taak om het leger te redden. Geen makkelijke opgave in tijden van financiële krapte, een dalend ambitieniveau qua vredesoperaties (de missie in Macedonië stopt eind december, zo werd deze week bekend) en een Srebrenica-enquête voor de boeg. En hoe leuk is het nog voor Jan Soldaat om in dienst te zijn van een werkgever waar altijd moet worden bezuinigd? Daar gaat de lol een keer van af.

In het Strategisch Akkoord van het kabinet-Balkenende worden geen echte keuzes gemaakt als het om Defensie gaat. Er is alleen een zin gewijd aan de "ontschotting" van de krijgsmacht. De samenwerking tussen de vier krijgsmachtonderdelen moet worden verbeterd.

De Haagse militaire bureaucratie is topzwaar. In haar in april uitgebrachte rapport concludeert de commissie-opperbevelhebberschap (commissie Franssen) dat de Nederlandse krijgsmacht internationaal gezien tot de minst geïntegreerde behoort. De vier bazen van landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee zijn nog altijd bepalend op het gebied van planning en operationele inzet.

De verschillende koninkrijkjes moeten eraan. "Laten we eindelijk eens snijden in het Haagse waterhoofd", verzucht een betrokkene. "Dat zou al heel wat geld en problemen schelen." Het gevecht binnen de krijgsmacht belooft heftig te worden dit najaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen