Natuurlijk blauwe indigo als populaire textielverf

ledereen die wel eens te maken heeft (gehad) met een spijkerbroek of -rok, weet het. De stof verbleekt niet, maar slijt af. De blauwe kleur wordt steeds valer. Indigo — want dat is het blauw van de echte spijkerstof — dringt namelijk niet in de textielvezel, maar hecht zich aan de buitenkant.
loan Oei. samenstelster van onder andere de tentoonstelling in Amsterdam, heeft de geheimzinnige werking van de plantaardige kleurstof ontdekt bij Indiaanse verfsters en weefsters. Aanvankelijk als leek, maar met een groeiende belangstelling voor indigo, werd ze ten slotte betrokken bij de tentoonstelling en vormde ze samen met Gert Staal de redactie van het boek „Indigo, leven in kleur".

Kleuren
De wonderlijke kleuring die indigo als verfstof te weeg brengt, heeft haar verschillende verheven namen bezorgd. De een noemde het „hemelsblauw"; een ander schreef er zelfs magische krachten aan toe. Wie het proces van kleuring nagaat, kan er niet om heen dat indigo een bijzondere werking heeft. De indigoplant wordt namelijk bij verwerking van blauw wit, verkleurt dan tot geel om uiteindelijk weer blauw te worden.
Na het verven van de stof wordt het textiel in de wind gehangen om te drogen. En daar doet zich weer de kleursverandering voor. De stof komt geel uit het verfbad. wordt doordat het in aanraking met de lucht (zuurstof) komt groen, even later groen/blauw om ten slotte diepblauw van kleur te worden.

Streekdrachten
In de Nederlandse streekdrachten is indigo, sinds de inburgering rond 1600, veel in de rouwkleding gebruikt. Voor zover nu nog streekdrachten worden gedragen zoals in Volendam, Urk en Staphorst geldt dat nog, maar zeker in de 18e en 19e eeuw, gaf donker en lichter blauw de mate van rouw aan. Bij lichte rouw werd meer blauw gebruikt, terwijl bij de zware rouw diepblauwe of zwarte stoffen werden verwerkt.

Rouwkleding was imposant, soms gebeurde het zelfs dat een jonge vrouw die ging trouwen, deze kleding al bij haar huwelijk meekreeg. Gebloemde sitsen en geruite katoenen schorten werden vaak met indigo geverfd. Maar behalve de schorten, gebruikte men het ook voor de zware wollen gestreepte bovenrokken. In het hoofdstuk „Rouw in de Nederlandse streekdrachten" geeft J. Duyvetter een aardig overzicht van het gebruik van indigo in onze klederdrachten.

Blue jeans
Maar waarvan men de stof het beste zal kennen is toch de blue jeans, denim of spijkerstof. Dit „vrijwillige uniform" zoals het wel genoemd wordt, heeft zich in de hedendaagse mode een vaste plaats veroverd. Toevallig ontdekt als Amerikaanse werkmanskleding, is het uitgegroeid tot een veel gedragen kledingstuk. Dat begreep ook C & A die ter gelegenheid van de tentoonstelling „Indigo, natuurlijk blauw" speciaal voor het onderwijs het Spijkerboek uitgaf. Een leuk idee om zo de bekende indigo herkenbaar te maken. Jammer alleen dat de uitwerking vrijwel geheel gebaseerd is op foto's en tekst van film en popsterren. Floewel niet te ontkennen valt, dat juist die groep in de jaren vijftig voor een doorbraak van de spijkerbroek zorgde. Het was de toenmalige jeugd die zich op die manier tegen de „gevestigde orde" afzette.
Het historische overzicht, de ontdekking van de spijkerstof, het dragen daarvan door aanvankelijk alleen Amerikaanse boeren en arbeiders wordt aardig beschreven. Helaas wordt het grootste gedeelte van het boekje gevuld met foto's van filmsterren, danstips en zelfs godslasterlijke liedjes. Het boek is daarmee ook ongeschikt voor scholen.

Statussymbool
De blauwe spijkerbroek was jarenlang een statussymbool dat aangaf welke levensbeschouwelijke ideeën men erop na hield. Dezelfde indigo werd ook in de Sahara gebruikt om een bepaald aanzien te verwerven. De mythe van de Blauwe mannen heeft zijn ontstaan ook te danken aan de blauwgeverfde (afgevende) kleding. De Blauwe mannen waren leden van de Moorse stam uit de Westelijke Sahara die tijdens de jaren tachtig van de vorige eeuw bij elkaar kwamen in de woestijngebieden ten zuiden van Marokko. Zij droegen een blauwe „gellabah" (een lang bovenkleed met mouwen), een blauwe boernoes en een blauwe tulband met daaraan een sluier. De populariteit heeft waarschijnlijk veel te maken gehad met het geloof dat blauw op zichzelf bescherming bood tegen Het Boze Oog. Als een blauw kledingstuk afgeeft en de huid blauw kleurt, wordt daarmee volgens de overtuiging de bescherming overgedragen... En alle indigostoffen, die door de mensen in de Sahara gedragen worden geven sterk af! Heden ten dage worden de Toearegs als de Blauwe mannen aangeduid. Historisch gezien wellicht onjuist, qua levenswijze terecht. De sluier is voor hen nog een belangrijk identiteitssymbool. De donkerblauwe indigokleur is een statusverhogend element, want de kostbare indigo is in de woestijn een teken van welstand.

Mao-pak
Op de tentoonstelling zijn talloze voorbeelden van kleding te zien waar indigo gebruikt is als verfstof. Niet alleen streekdrachten uit ons eigen land. maar veel meer nog buitenlandse kleding. Een effen blauw Mao-pak. een jurk uit Noord-Jemen, een legeruniform van Napoleon en omslagdoeken uit Indonesië zijn daar enkele voorbeelden van. In verschillende druk- en uitsparingstechnieken werd er met indigo geverfd."
De goede kwaliteit van indigoblauwe lakense (wollen) stoffen van een textielfabriek uil Tilburg was in 1809 voor Napoleon reden om deze plaats stadsrechten te verlenen. Ook de KNIL-militairen liepen tot 1911 in een veldtenue van indigoblauw katoen. De verschillende borst-, heup-, schouder- en omslagdoeken van Bali vormen een collectie op zich. De afbeeldingen lopen uiteen van bijbelse voorstellingen tot jachttaferelen. En aan het keizerlijke hof in Japan, zo vermeldt een bijschrift was na purper blauwde hoogste kleur in de hiërarchie.

Boek
Wie kan nu indigo nog blauw-blauw laten? Zowel op de tentoonstelling als in het boek (catalogus) kan men veel meer voorbeelden van verwerking van indigo vinden. Maar ook meer over de herkomst, de synthetische indigo en haar gebruik. De tentoonstelling kan men nog tot 7 april op werkdagen van 10.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur bezoeken.

Het boek „Indigo, een leven in kleur" dat ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen is samengesteld door Loan Oei en geschreven door verschillende medewerkers uit binnen- en buitenland. Het boek is van groot formaat, telt 228 bladzijden en bevat onder andere 34 afbeeldingen in kleur. De Stichtinü Indigo heeft het boek samen met uitgeverij Fibula-van Dishoeck uitgegeven. De prijs is ƒ 69.50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen