Heren, heren, kalm aan...

Het nieuws kreeg onlangs maar een klein plaatsje in de krant: „De jonge zakenman is een asociale automobilist". Het gaat om een vrij kleine groep automobilisten uit de leeftijdscategorie van tussen dertig en veertig jaar. Hun voertuigen behoren tot het veel begeerde snelle type: Audi 80, Saab 900, BMW-3-serie, Mercedes 190. Hun verkeersgedrag blijkt agressief, arrogant en onmaatschappelijk te zijn. Van maximumsnelheden trekken zij zich geen fluit aan en uiteindelijk vQi^ep.ajjoeppMi van een dosis ir- , , jrj^W bij apjdjeifë^fggqlflruikers wa v jejï rl u" .tegen zegt. De agressieveling op de weg, de yuppie die als vast gebruik een ander in de wielen rijdt, de brutale enkeling die achter het stuur de beest uithangt. Audi of BMW is zijn succesvolle wapen tegen de slome meerderheid. Sinds kort wordt in navolging van Amerika zelfs het pistool getrokken. Quo vadis? Waar moet dat heen?

Ontpoppingen
Zodra een bepaald slag mensen achter het stuur van een auto zit, worden zij anders. Het beschaafde verdwijnt, de vriendelijkheid slaat om, de bloeddruk stijgt, oogjes fonkelen van nijd en de meest vredelievende personages maken dan plotseling hun medemens uit voor al wat maar lelijk is. Met een brede grijns drukken ze je de vangrail in, jagen medeweggebruikers de stuipen op het lijf, rijden ze klem, tuigen een al te weerbarstige automobilist duchtig af, om met koortsachtige blik de agressieve tocht weer voort te zetten. Vanwaar al die driftigheid?

Paula Brunsveld van Hulten, woordvoerder van Veilig Verkeer Nederland: „Die drift zit in elk mens, ook buiten verkeerssituaties om. Maar in het verkeer breekt die drift veel vaker naar buiten dan gewoon thuis of op het werk. Verkeer schijnt op de een of andere manier agressie op te wekken, waardoor een automobilist plotseling een ander mens wordt. Het verkeer wordt bepaald door wettelijke regels, waarbij allerlei verschillen optreden tussen status en macht. De voetganger heeft nu eenmaal in het verkeer minder te vertellen dan de chauffeur van een tientonner. Die verschillen tussen status en macht vind je ook tussen automerken. Ik bedoel, een BMW-rijder roept veel eerder agressie op dan de chauffeur van een Eend".

Anoniem

„Het moeilijke van verkeerssituaties is dat je niet met de ander kunt praten, je kunt niet communiceren. In het gewone leven is het zo dat als je iets tegen een ander hebt, dan ga je naar hem toe, je vertelt hem dat, en vaak is daarmee de lucht weer opgeklaard. Maar dat kan in het verkeer nu net niet. Je zit allemaal in je eigen kooi, achter je eigen stuur en je kunt dus niets zeggen tegen een andere weggebruiker. Bij een aantal mensen gaat dan het recht van de sterkste meespelen. Dan nemen ze beslissingen die ze anders nooit zouden nemen. Ze drukken door, wijzen naar hun hoofd en jagen vervolgens die ander  het stof uit zijn broek. Dat leidt soms tot regelrechte wildwesttaferelen, hele achtervolgingspartijen, waarbij ze uiteindelijk platvloers met elkaar op de vuist gaan.
Totdat de politie het spul uit elkaar plukt. Het meest vatbaar voor deze uitspattingen zijn zij die agressie als positief beoordelen, die gewend zijn aan geweld, die menen dat agressie beloond wordt. Ook voor je verkeersgedrag is het dus van belang hoe je bent opgevoed. Hoe gingen ze vroeger thuis met boosheid om, hoe agressief waren je ouders?"

Reclame

Bij Veilig Verkeer Nederland wordt al twee jaar gewerkt aan een campagne tegen „onzindelijke reclame" in de autowereld. Te veel fabrikanten leggen in advertenties de nadruk op hoge topsnelheden en indrukwekkende acceleratiecijfers. Men koketteert onverantwoordelijk met het gaspedaal. De sfeer van de man die recht heeft op een snelle auto van een halve ton, recht óp z'n borrel, recht op z'n vrouw. „Heren, heren, kalm aan..." van Audi is daar een voorbeeld van.

Paula Brunsveld: „Zo roept reclame agressief gedrag op. Ze doen dan alsof dat iets aantrekkelijks is, iets positiefs. Met een snelle auto zou je dan het recht hebben om medeweggebruikers in een rustig Dafje of een langzame Eend maar direct in de wielen te rijden.

Ik heb overigens ook stellig de indruk dat er in het verkeer heel wat agressie wordt geuit die men elders heeft opgelopen. Iemand die moeilijkheden heeft, thuis of op het werk, moet dat ergens op afreageren. En het verkeer blijkt dan een prachtig doelwit te zijn".

De dader

Maar, eerlijk is eerlijk, ook het verkeer zelf roept agressie op. De enorme hoeveelheid voertuigen, met name in spitsuren, pleegt te grote aanslagen op 's mensen gemoedsrust. Wie houdt dat uit? Wie bewaart zijn goede humeur bij een hele reeks onjuist afgestelde verkeerslichten? Wie bij parkeerruimte die nooit te vinden is? En dan al die bochten die zo hartelijk uitnodigen om er met gierende banden door te stuiven, of wegen waar je maar vijftig mag, maar die erom vragen om met dik honderd bereden te worden!

„Onderschat ook de factor alcohol niet", vult Paula Brunsveld aan. „Het is algemeen bekend dat alcohol agressie oproept. Dat is thuis zo, en aan de bar, maar in het verkeer gaat dat dubbel op.

De remedie tegen agressief gedrag in het verkeer is niet zo simpel. „Je kunt er zo moeilijk de vinger bij leggen. Het probleem gaat de diepte in, want drift zit in elk mens en als je niet hebt geleerd daar op normale wijze mee om te gaan, wat dan? Wat Veilig Verkeer Nederland probeert, is dit: wij pleiten voor zo min mogelijk wettelijke verkeersregels, die dan wel zo goed mogelijk moeten worden gehandhaafd. De infrastructuur van het wegenstelsel moet zodanig zijn, dat deze geen irritatie verwekt. En ten slotte zoeken wij het vooral in voorlichting en opvoeding. Want met je eigen agressie omgaan, dat is altijd nog te leren".

Zebra-onderzoek

Er is weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar dit probleem. Sociaal-criminoloog dr. Albert R. Hauber van de Rijksuniversiteit Leiden onderzocht in 1976 de gedragingen van verkeersdeelnemers bij een zebrapad. Een op de vier automobilisten reageerde agressief omdat zij iemand moesten laten oversteken. Zij stopten niet of minderden geen snelheid. Men maakte gebaren en opmerkingen, toeterde en protesteerde. Mannen bleken even agressief als vrouwen, maar de categorie jonge mannelijke chauffeurs bleek het heetst gebakerd. Voorts bleken mensen 's middags veel sneller boos te worden dan 's ochtends. Blijkbaar wekt honger agressie op en zit iemands geplande dagindeling 's middags veel vaker in de knel dan 's ochtends.

Volgens het onderzoek van het ministerie van verkeer en waterstaat houdt het merendeel van de automobilisten zich goed aan de 120-kilometerlimiet. De verhoging van de maximumsnelheid blijkt een gunstige uitwerking te hebben op de gemoedsrust van de gemiddelde automobilist. Dat heeft volgens Paula Brunsveld ook te maken met de wijze waarop die verhoging is doorgevoerd. „120 kilometer is een duidelijke gedragsnorm geworden. Vrijwel iedereen vindt dat het goed is om je daar nu ook aan te houden. Wie 140 rijdt, is in ieders oog een lomperd. En dat terwijl je voorheen voor een slome werd versleten als je je aan de 100 hield".

Klantenkring

Willem Jas en Cor de Haas hebben als surveillant van de Algemene Verkeersdienst Driebergen jarenlang het gedrag van de Nederlandse automobilist gadegeslagen. Ook volgens hen is het vooral de jonge zakenman, die zich te buiten gaat aan asociaal gedrag. Willem Jas: „Zij behoren tot onze vaste klantenkring. Dat betekent trouwens nog niet dat die mensen agressief geaard zouden zijn, of zo. Als ze 's morgens vroeg achter het stuur van hun BMW kruipen, dan is er niemand van hen die denkt: Nou zal ik vandaag eens lekker tekeergaan. Het is zelfs zo dat het om een groep erg goede chauffeurs gaat. Maar hoe gaat dat? Ze zitten met hun gedachten bij een vergadering, bij een afspraak. Ze denken aan grote transacties die afgesloten moeten worden, aan bedragen met veel nullen, en hebben daarbij ook nog eens altijd haast. Bij de eerste keer dat ze op de weg worden opgehouden, is er nog niets aan de hand. Maar bij de vierde keer gaat het mis. Ze worden nijdig, kijken op hun horloge en denken dan: Huppekee, vooruit, want ik heb haast. Op dat moment verandert hun auto in een wapen, waarmee ze tot de aanval overgaan. Dat gaat van kwaad tot erger, totdat de hele zaak uit de hand loopt".

Wanneer naam en adres van de zakenman in grote letters op de auto staan, blijft de boosheid meestal beperkt. Ze kijken wel uit! Maar in veel gevallen gaat het om snelle lease-auto's, waardoor de chauffeur grijnzend in de anonimiteit ondergaat. Wie doet me wat?

„Pok"

Zo reed het surveillantenduo eens in een onopvallend voertuig richting Zwolle. Jas: „In m'n spiegel zag ik hem aankomen. Ik zeg nog tegen Cor: Daar komt weer een klantje. Hij reed op de rechterrijbaan, maar zat voortdurend in een boekje te loeren dat hij op z'n stuur had liggen. Hij zat er ook nog in te schrijven. Achter hem zat nog zo'n andere bolide. Die wilde er voorbij, zat al een paar kilometer te knipperen en te duwen. Maar die voorste chauffeur wist van niks, keek maar in z'n boekje. Op het moment dat zij ons hadden ingehaald, gebeurde het. Die achterste chauffeur was inmiddels helemaal boven z'n theewater, gaf loeiend gas en kroop met een grote sprong bovenop z'n voorganger. Pok!"

In tegenstelling tot andere berichten, heeft de AVD de indruk dat agressief gedrag op dit moment minder voorkomt dan een jaar of tien geleden. Jas: „Vroeger werden we vrijwel dagelijks geconfronteerd met zeer roekeloos rijgedrag. Nu misschien eens per maand. Ik heb de indruk dat alle voorlichting op dit punt haar vruchten heeft afgeworpen. Daarbij komt ook nog dat het steeds drukker is geworden op de weg. Hard rijden heeft toch geen resultaat. Men heeft leren leven met oponthoud en iedereen weet voordat hij van huis gaat, dat hij op z'n minst één keer in de file terechtkomt".

Achtergrond

„Als iemand in het verkeer rare sprongen maakt", zegt surveillant Cor de Haas, „vraag ik me altijd af: Wat heeft die man achter de rug? Moeilijkheden thuis misschien? Zit 'ie in een echtscheidingsprocedure, of gaan z'n kinderen de breeveertien op? Weetje, iemand die geen zorgen aan z'n hoofd heeft, zal zich in het verkeer niet zo gauw misdragen.

Zo hebben wè eens een klantje te pakken gehad die net uit een grote vergadering kwam. Op die vergadering had hij niet bereikt wat hij had willen bereiken. Helemaal suf gepikt en dizzy kroop hij achter het stuur. Hij moest zijn ellende ergens op afreageren. Absoluut! De eerste de beste die hij tegenkwam, was de klos. Het was dus een klein Mini'tje. Eerst zat hij er achter. Duwde en toeterde. Toen ging hij er links voorbij. Eenmaal voor de Mini aangeland, ging hij bovenop de rem staan. Hij wilde even zeggen: Ik ben hier de baas. Goed begrepen! De mislukte vergadering moest gecompenseerd worden, begrijp je?

Toen we hem aanhielden, zakte hij als een plumpudding in elkaar. Natuurlijk, het was stom, oerstom, wat hij gedaan had. Dat wist hij zelf ook wel. Maar ja, hij was even door het lint gegaan, even over de rooie, had niet meer geweten wat hij deed. Wij hadden gelijk dat we hem uit het verkeer hadden geplukt, want dit kon niet langer. Een heelnette man, die op het bureau een kop koffie heeft gekregen, ons vriendelijk heeft bedankt en zijn reis weer heeft voortgezet".

Auto met chauffeur

„Mensen die gedronken hebben, krijgen een rijverbod. Maar mensen die zo met hun hoofd met andere dingen bezig zijn, zouden ook een rijverbod moeten krijgen. Die man die uit die mislukte vergadering kwam, had eigenlijk eerst eens tot zichzelf moeten komen voordat hij in z'n auto kroop. Maar zo'n maatregel is niet uitvoerbaar; iemands geestelijke situatie is niet te meten. Je ziet trou-. wens steeds meer dat zakenlieden zich laten rijden. Ze hebben dan een auto met een chauffeur. Een prima ontwikkeling".

Vooral in de stad komt het nog wel eens tot slaande ruzie. Twee ruziemakende automobilisten moeten op de volgende kruising onherroepelijk wachten voor het verkeerslicht. Er hoeft er maar een uit te stappen of het gaat mis. De AVD-surveillanten hebben nog niet meegemaakt dat er pistolen werden getrokken, maar dat iemand werd afgetuigd met een honkbalknuppel wordt ook als zeer gewelddadig beschouwd. Op de autoweg vindt veel minder handgemeen plaats. De snelheden liggen er hoger en men is ook weer veeleerder van elkaar af. Je krijgt daar geen gelegenheid de ander in z'n kraag te vatten.

Begrip

Cor de Haas: „Agressief gedrag op dé weg heeft altijd een oorzaak. Als je een paar jaar achter de schermen hebt gekeken, kun je je er soms heel best in verplaatsen. Iemand die midden in de narigheid zit, ontploft als er voor de vierde keer iemand op zijn achterbumper hangt. En bij de vijfde denkt hij: En nou is het afgelopen! Dan vlammen de remlichten op. Zo roept het ene agressieve gedrag het andere op".

Die zakenlui die door de week zo nijdig kunnen zijn, blijken in de weekeinden trouwens keurige automobilisten te zijn. Dan is zo iemand plotseling een zondagsrijder, want hij zal aan zijn vrouw en kinderen wel even laten zien hoe veilig en hoe keurig hij rijden kan. Dan komt hij de jongelui tegen die op zaterdagavond de bloemetjes buiten gaan zetten. In razende vaart passeren ze hem, ze maken tegen hem de bekende gebaren dat hij eens op moet schieten. En dan denkt de zakenman: Heren, heren, kalmaan..."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen