Suikerfabriek niet lang zelfstandig
Boek beschrijft begin van industriële ontwikkeling Werkendam
WERKENDAM - De heren Hoffmann Tjaden, De Laat en Eydman verklaarden op 23 januari 1873 een vennootschap te willen aangaan „teneinde op te rigten en te exploiteren eene beetwortelsuikerfabriek". Door allerlei oorzaken hield deze vennootschap slechts twee jaar stand. Toch begon met de suikerfabriek, in de volksmond "'t Fabriek" genoemd, de industriële ontwikkeling van de gemeente Werkendam.
Onlangs verscheen de tweede uitgave van de Historische Vereniging Werkendam en De Werken. Oud-Werkendammer Dielis C. Hakkers beschrijft hierin de geschiedenis van de Werkendamse Suikerfabriek. Hij beperkt zich hierbij niet tot de betekenis ervan voor Werkendam, maar plaatst de fabriek zelfs min of meer in internationale ontwikkelingen.
De suikerbietenteelt begon in de tijd van Napoleon, toen de import van rietsuiker stagneerde. Toen rietsuiker weer onbeperkt kon worden ingevoerd, verdween in Nederland de suikerindustrie. In de omliggende landen bleef deze echter bestaan. Een tekort aan grondstoffen werd aangevuld met Nederlandse bieten.
In 1858 werd in Zevenbergen de eerste Nederlandse beetwortelsuikerfabriek gebouwd. Later volgde onder andere Geertruidenberg. Ook uit de Brabantse Biesbosch werden bieten per schip aangevoerd. Dit leidde ertoe om in 1873 ook in Werkendam een suikerfabriek te bouwen.
Steurgat
Het terrein voor de fabriek lag in de polder Keizersguldenwaard tegen de Bandijk en langs het Steurgat. Er was daar voldoende zoetwater voor het wassen van de bieten. Zowel over land als over water was de fabriek goed bereikbaar voor de aanvoer van allerlei grondstoffen. De Brabantse Biesbosch bestond uit tal van polers en poldertjes waaruit de landbouwprodukten alleen per schip kon worden afgevoerd. De afvoer van afvalwater leverde weinig problemen op. De Biesbosch met zijn vele killen en kreken bood daarvoor voldoende mogelijkheden.
Tijdens de bouw van de fabriek bestond er nog geen doorgaande verbinding tussen het dorp en de fabriek. Wel lag er een dijk, de Bandijk of Fabrieksdijk genoemd, die als dam voor het Merwedewater fungeerde. De nabijgelegen sluis maakte scheepvaartverkeer tussen de Merwede en Biesbosch mogelijk. Over deze sluis werd in 1874 een ophaalbrug aangelegd, waardoor de suikerfabriek ook voor de Werkendamse boeren bereikbaar werd.
Experiment
Ondanks alle voordelen was het be:.. ..-iikerfabriek in drijf geen lang leven beschoren. Te veel bedrijven waren gestart in een betrekkelijk klein gebied. De prijs van de bieten steeg daardoor enorm. Een andere reden was een experiment met een nieuw produktieproces dat niet aan de verwachtingen voldeed. Toen ten slotte in juni 1874 strenge nachtvorsten de bietenteelt veel schade toebrachten, kwam er in het voorjaar 1875 een eind aan de onderneming.
Het bedrijf kwam in handen van de firma Binsfeld, Meeus, Laane & Co. In diezelfde tijd werd een Bond van Suikerfabrikanten opgericht, die elk jaar voor ieder lid een zelfde inkoopprijs van bieten vaststelde. Op die manier werd voorkomen dat de prijs te hoog opliep. Voor de suikerfabrikanten leverde dat veel voordelen op, maar de boeren waren minder tevreden. Over de grondstoffenprijs viel immers niet meer te onderhandelen. Na een jarenlange strijd werden coöperatieve suikerfabrieken opgericht, waarin de boeren meer zeggenschap hadden.
Onderkomens
Tijdens de bietencampagne in 1876 en 1877 werkten in de Werkendamse onderneming 130 arbeiders. Het lager personeel kwam voornamelijk uit Brabant, onder andere uit Made en Drimmelen, Sleeuwijk, Nieuwendijk, Almkerk en Brakel. De hogere personeelsleden kwamen uit België, waar ze het vak in de praktijk hadden geleerd.
De werknemers moesten genoegen nemen met een zeer bescheiden onderkomen. De eisen voor goede arbeiderswoningen waren minimaal. Enkele nog bestaande panden langs de Bandijlc geven een indruk onder welke omstandigheden de fabrieksarbeiders moesten leven.
Voor de losse seizoenarbeiders stonden barakken ter beschikking: lange, lage gebouwen die aan ongeveer 150 mensen onderdak boden. Er wa
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van woensdag 16 december 1992
Reformatorisch Dagblad | 22 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van woensdag 16 december 1992
Reformatorisch Dagblad | 22 Pagina's