Rowan Williams, de anglicaanse Dostojesvki

Weinig schrijvers zijn zo omstreden als de Russische publicist Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (1821-1881). Je houdt van hem, of niet. Moordenaars en breekbare geesten bevolken zijn boeken, worstelend met vragen over schuld en boete. Keukenmeidenromantiek, oordelen sommigen.

Williams behoort echter tot het kamp der bewonderaars. Voor de meeste moderne westerse schrijvers heeft theologie afgedaan - hoogstens komen in hun werken wat religieuze elementen voor. Maar Dostojevski's boeken lenen zich volgens Williams uitstekend voor een metafysisch debat. Het is onmogelijk om "De gebroeders Karamazov" te lezen en niet de vraag naar het wezen van God te stellen. Bestaat hij? En als Hij bestaat, hoe komt het dan dat er zo veel lijden in de wereld is?

Dostojevski geeft geen rijtje argumenten voor het bestaan van God. Wel schildert hij in felle kleuren de worsteling van geloof en ongeloof en de gevolgen daarvan in het Rusland van zijn dagen: ontwrichting, armoede, verslaving en revolutie.

Williams trekt de lijnen door naar vandaag. In het gesprek met niet-gelovigen is het volgens hem van ondergeschikt belang om het bestaan van God te willen bewijzen. God biedt geen verklaring voor de wereld of iets in de wereld. "Het verschil tussen de zelf-bewuste gelovige en de gewetensvolle en bedachtzame atheïst is niet dat ze onenigheid hebben over de vraag of er wel of niet één onderdeel [God] aan het totaal van werkelijk bestaande dingen moet worden toegevoegd. Het is een conflict over gedragslijnen en mogelijkheden voor het menselijk leven: tussen iemand die accepteert dat alles afhankelijk is van het goddelijke welbehagen en probeert daaraan te beantwoorden () en iemand die deze afhankelijkheid ontkent en daardoor geconfronteerd wordt met de niet te beantwoorden vraag waarom de ene leidraad voor het leven de voorkeur boven elke andere verdient."

Slecht schrijver

Williams is een scherpzinnig denker, maar helaas ook een slecht schrijver. Had hij het gebruik van de backspace- en de deletetoets maar onder de knie gehad, verzuchtte recensent Andrew Brown onlangs in de Britse krant The Guardian. Het boek staat dan ook vol onmogelijke zinnen, die nauwelijks te vertalen zijn: "De absolute noodzakelijkheid van herkenning in de uitwisselingen van dialogen betekent dat, terwijl we inderdaad op het ene niveau kunnen zeggen wat we wensen (dat twee en twee niet vier is), de opbouw van het leven erom vraagt dat we ontdekken hoe we zo'n manier kunnen spreken dat we niet slechts herhalen of reproduceren wat eerder is gezegd, maar ook dat we de gedachtewereld en inzichten kennen die het spreken van anderen bepalen. Spreken mag dan vrij zijn, maar het moet te begrijpen zijn - anders blijkt het uiteindelijk helemaal geen taal te zijn."

Tweeslachtig

Williams is niet populair bij orthodoxe anglicanen. De wereldwijde Anglicaanse Kerk is diep verdeeld over de wijze van omgaan met homoseksualiteit en de aartsbisschop van Canterbury zou onvoldoende leiderschap hebben getoond. De invloedrijke theoloog dr. James Packer laakte deze zomer diens "tweeslachtige gedrag" en riep hem ertoe op af te treden.

Wie het boek van Williams leest, ontdekt dat hij wel wat op Dostojevski lijkt. De anglicaanse kerkleider weet vaak twee totaal onverenigbare standpunten op religieus gebied met elkaar te combineren, en dat is precies wat Dostojevski's personages keer op keer laten zien.

refdag.nl/anglicaansekerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen