Paria in een liberale volkskerk

In 1970 werd Bengt Birgersson gewijd als priester in de Evangelisch-Lutherse Kerk van Zweden. Formeel is hij dat nog steeds, maar sinds dertien jaar wordt hij niet meer door de kerk betaald. Fulltime zet hij zich in voor het orthodox-lutherse smaldeel binnen de sterk geseculariseerde volkskerk, onder meer als bestuurder van het christelijke L. M. Engstroms Gymnasium in Göteborg, gesticht in 1924. Het wordt van financiële middelen voorzien door een stichting van conservatieve lutheranen, onder wie een aantal voorgangers. Van de docenten wordt verwacht dat ze de grondslag onderschrijven, voor de toelating van studenten bestaan geen beperkingen.

Van '91 tot '99 was Birgersson, vader van tien kinderen, rector van het gymnasium. Onder zijn bewind groeide het aantal studenten van 80 tot 450. Momenteel zet hij zich vooral in voor de "Församlingsfakulteten", een kleine vrije theologische faculteit in Göteborg, opgericht in 1993. "Door dezelfde stichting. We hebben momenteel een kleine vijftien studenten."

Door de Evangelisch-Lutherse Kerk wordt de faculteit niet erkend. Verscheidene afgestudeerde studenten werken daardoor als zendeling, hoewel ze hun eerste verantwoordelijkheid binnen de Kerk van Zweden zien. Vijf studenten die afgelopen zomer hun studie voltooiden, bereiden zich momenteel voor op het predikantschap in de "Missionsprovinsen", het onafhankelijke orthodox-lutherse bisdom binnen de Evangelisch-Lutherse Kerk. "Deze faculteit is formeel niet verbonden aan de Missionsprovinsen, maar veel van de bestuursleden behoren wel daartoe. De rector is een van de predikanten."

Samenwerking

Directe aanleiding tot de vorming van de Missionsprovinsen was de verplichting tot samenwerking met vrouwelijke priesters binnen de Evangelisch-Lutherse Kerk. "Aanvankelijk was in de Kerk van Zweden sprake van een soort gentlemen's agreement tussen voorstanders van vrouwelijke ambtsdragers en hen die de vrouw in het ambt afwijzen. De vrouwenbeweging in de kerk, gesteund door feministen in de maatschappij, heeft aan die situatie een eind gemaakt. In 1993 besloten de bisschoppen geen enkele priester meer te bevestigen die niet bereid is samen te werken met een vrouwelijke pastor."

In 2000, na de scheiding van kerk en staat, werd dat officieel in een nieuwe kerkorde vastgelegd. "Voor je bevestiging moet je openlijk beloven dat je bereid bent in alle respect samen te werken met vrouwelijke priesters. Om dat te onderstrepen, moet je deelnemen aan een dienst waarin het heilig avondmaal wordt bediend door een vrouwelijke priester."

Dat gaf voor Birgersson en een aantal collega's de doorslag een onafhankelijk nationaal bisdom binnen de Kerk van Zweden te stichten. Orthodox-luthers. "Wij kennen veel jongemannen die ernaar verlangen priester te worden, en die daar ook de gaven voor hebben. God heeft hen klaarblijkelijk geroepen, maar door hun overtuiging is voor hen geen plaats meer in de Kerk van Zweden."

Gezelschappen

Op papier telt de Missionsprovinsen negen gemeenten, met in totaal zo'n 500 leden en ruim dertig voorgangers. Een vijftien kleine gemeenten, verspreid over het hele land, overwegen zich op korte termijn bij het onafhankelijke bisdom aan te sluiten. "We hebben ook zeer goede contacten met piëtistisch-lutherse gemeenten in Finland, waaronder een grote gemeente in Helsinki. Met de predikant van deze gemeente werken we al samen. Als al deze gemeenten zich officieel bij ons voegen, telt de Missionsprovinsen tussen de 2000 en de 3000 leden."

Een aantal priesters binnen de zogenaamde vrije synode van de Kerk van Zweden sluit zich niet bij het onafhankelijke bisdom aan, maar deelt wel de theologische opvattingen. Op het grondvlak is het aantal sympathisanten nog veel groter, weet Birgersson. "Zweden heeft in het verleden verschillende piëtistische opwekkingen gekend. Daar zijn nog altijd sporen van te vinden. Zo heb je in het hele land mensen die naar de Kerk van Zweden gaan voor het ontvangen van de sacramenten, maar daarnaast samenkomen in gezelschappen, die worden gediend door lekenpredikers. Op zondag, maar ook wel doordeweeks. Een van deze laagkerkelijke stromingen, "Bijbelgetrouwe vrienden" genoemd, omvat zeker 5000 leden en 150 lekenpredikers. Ook daarmee onderhoudt de Missionsprovinsen nauwe contacten."

Gemengde gevoelens

De hoogkerkelijke orthodoxe stroming binnen de Evangelisch-Lutherse Kerk van Zweden volgt de gang van de Missionsprovinsen met gemengde gevoelens. De vorming van het onafhankelijk bisdom lijkt op een kerkscheuring uit te lopen. Temeer nu aartsbisschop K. G. Hammar van Uppsala in september klip en klaar heeft laten weten de Missionsprovinsen niet te erkennen. "Onze bisschop, Arne Olsson, is al uit het ambt gezet. Bij mij is dat nog niet het geval, maar ik weet dat mijn naam al wel ter tafel is geweest bij het kapittel van de kathedraal van Göteborg. Met die van drie collega's uit het bisdom."

Vooral op de wijding van Arne Olsson tot bisschop, in de aula van een school in Göteborg, werd door de hoogkerkelijke stroming scherp afwijzend gereageerd. Minder hoogkerkelijk denkende orthodox-lutheranen nemen een afwachtende houding aan.

De wijding van Olsson werd verricht door Walther Obare Omwanza, bisschop in de Evangelisch-Lutherse Kerk van Kenia en adviseur van de Lutherse Wereldfederatie (LWF). De laatste functie is hij inmiddels kwijt, dankzij grote druk van de Kerk van Zweden op de LWF.

Het weerhoudt de algemene kerkvergadering van de Missionsprovinsen, onder voorzitterschap van Birgersson, er niet van om binnenkort nog twee priesters tot bisschop te wijden. "We hebben niet zo veel leden, maar Zweden en Finland beslaan een enorm gebied", licht de piëtistische lutheraan toe. "Bovendien is Olsson al 75." Ook zal nog deze herfst een nieuwe gemeente worden gesticht in Göteborg. Birgersson wordt een van de predikanten.

Vrije kerk

De motor achter de vrije theologische faculteit van Göteborg kan niet ontkennen dat de hoogkerkelijke stroming gelijk lijkt te krijgen. "Het is helaas zeer waarschijnlijk dat de Missionsprovinsen op korte termijn een vrije lutherse kerk wordt. Dat is nooit ons doel geweest, maar we hebben geen andere keuze. Waar het ons om gaat, is het banen van wegen voor jonge predikanten die zich aan de orthodox-lutherse confessie willen houden. Liefst binnen de Kerk van Zweden, die ik nog altijd liefheb. Daar ben ik gedoopt, daar heb ik belijdenis gedaan, daar ben ik tot priester gewijd. Het is míjn kerk. Niet ik, maar de bisschoppen wijken af van de grondslag, waarin de Augsburgse Confessie een centrale plaats inneemt."

De Missionsprovinsen weet zich gesteund door warme belangstelling van de Missouri Synod, een orthodox-luthers kerkverband in de Verenigde Staten. "Daarmee hebben we intensief contact. De Missouri Synod heeft twee grote seminaries, waar ik al twee keer ben geweest. Veel van de docenten ken ik persoonlijk. Een van de hoogleraren van het seminarie van St. Louis was hier onlangs een week voor het geven van gastcolleges."

Farizeeër

In Amerika is Birgersson wat voorzichtig geworden met de benaming piëtistisch. "Onze goede vrienden van de Missouri Synod háten dat woord. Ze vereenzelvigen het met scheefgegroeide piëtistische stromingen die uiteindelijk uitkwamen bij het verkrijgen van rechtvaardigheid door eigen werken. In april bezocht ik het seminarie van de Missouri Synod in Fort Wayne. Daar vroeg ik aan verschillende studenten in de eetzaal: Wat denk jij van een piëtist? Waarop ze me een haarscherpe typering van een farizeeër gaven."

Birgersson heeft er een ander beeld bij. "Voor mij is piëtisme het besef dat we allen persoonlijke bekering nodig hebben, tot waar geloof moeten komen, wederom geboren moeten worden. Als je officieel lid bent van een kerk, wil dat nog niet zeggen dat je een christen bent in de bijbelse zin van het woord. Je bent een christen wanneer je tot geloof bent gekomen, als een werk van de Heilige Geest. Is dat niet het geval, dan ben je een dode christen, hoewel dat een tegenstrijdigheid in zichzelf is. In de prediking gaat het erom dat mensen tot bekering worden geleid, en dat zij die reeds wederom geboren zijn, opwassen in de genade en de kennis van Christus. Onder de jonge predikanten in de Kerk van Zweden is helaas bijna niemand meer te vinden die het Evangelie op die gezond piëtistische wijze verkondigt."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen